Belgili sayasatker Ghalymjan Jaqiyanovtyn: «Darigha Nazarbaeva sayasatqa aralasam dese, qoldau kerek. Óitkeni, onyng ózining qylmys jasaghany bolmasa, ony nege sayasatqa aralastyrmaydy. Mýmkin onyng aitar pikiri bar shyghar. Mýmkin onyng qazirgi Toqaevtyng jasap jatqan «super preziydenttik respublikany jalghastyramyn» degen sózine qarsy pikiri bar shyghar. Darighanyng ózi «elimizge demokratiya kerek, elimizge parlamenttik respublika kerek»,  dep úran shygharsa, ony biz nege qoldamaymyz?! Bәrining bir-aq oiy bar. «Nazarbaevtyng dәuiri ketti. Osy adamdardy memleketten shygharyp tastayyq, jolatpayyq», degen sóz dúrys emes. Biz jýieni ózgertemiz, biraq, óz adamdarymyzdy quyp salyp, qúrtyp jiberuge bolmaydy. Osy elding azamaty bolsa, osy sharuagha aralasugha qúqyghy bar azamattardyng bәrin aralastyruymyz kerek», – degen sózi әleumettik jelide shúrqan bolyp shauyp jýr.

Ásili búl sayasatkerding YouTube jelisindegi Giyperborey kanalynyng jurnalisti Ásem Japiyshevagha bergen súhbatynda aitylghan pikirinen ýzip-júlyp alynghan dýnie eken. Men oqyrmandargha osy súhbatty bastan-ayaq, múqiyat kórip shyghugha kenes berer edim.

​Búl jerde Ghalymjan Jaqiyanovtyng sózinen tragediya izdeuding keregi shamaly siyaqty. Mәsele, Darigha Nazarbaevanyng jeke basyna baylanysty emes. Ol kisining aitpaghy shyn mәnindegi sayasy bәsekelestikke jol ashu jayly edi. Sayasatker Jaqiyanov Darigha Nazarbaevanyng kim ekenin bilmey otyrghan joq. Mýmkin kóbimizden jaqsy biledi. Tek ony mysal retinde kórsetu arqyly halyq aldynda әbden sýikimi ketken Nazarbaev otbasy mýshelerining de deni sau demokratiyalyq qoghamda sayasy dodagha qatysugha qúqyly ekendigin menzep otyr. Múnda demokratiyalyq qoghamnyng qalay bolu kerektigi jónindegi әlippelik sauatty taghy qaytalap aitugha mәjbýr bolamyz. Demokratiyalyq qogham ol, eng aldymen, jeke túlghanyng kim boluyna qaramastan әdil sayasy bәsekede baq synauynan bastau alady. Sol sebepti Darigha Nazarbaeva isti bolyp, sot resmy aiyp taqqangha deyin Qazaqstan Respublikasynyng azamaty retinde sayasy dodagha qatysugha әbden qúqyly. Saylauda halyq oghan qalay dauys beredi - ol mýlde basqa әngime. Biz kýlli qogham bolyp Nazarbaev otbasynyng jәne onyng ainalasyndaghylardyng 30 jyl boyy istegen is-әreketterine әdil qúqyqtyq bagha beriluin asygha kýtip otyrmyz. Býgingi biylikting 30 jyl boyy oiyna kelgenin istep kelgen otbasy mýsheleri men ainalasyndargha jәne shekten shyqqan oligarhtar is-әreketining aq-qarasyn aiqyndap, halyq aldynda esep beru oilarynda bolsa, sóz búidagha salmay iske kirisip naqty әdil qúqyqtyq bagha berui shart. Áriyne, maqsatty týrde eshkimge de sayasy qughyn-sýrgin jasaugha әste bolmaydy. Óz bәsekelesterinen ósh alu, qudalau, jalghan qylmystyq is ashyp týrmege toghytu, ólimge baylau sol Nazarbaev dәuirimen mәngi kelmeske ketui kerek! Biraq, bir kezdegi ústazym edi. Taghyn týsip berip edi dep ayaushylyq tanytugha da bolmaydy. Tek sonda ghana Preziydent Toqaevtyng «Preziydent halyq, tarih jәne ar-újdan aldynda jauap beredi» degen sózi bizding ómirimizde shynayy kórinis tabatyn bolady.

​Kóp jaghdayda biylik te, halyq ta bolishevikterden qalghan tútas qoghamdy «jau jәne biz» dep jikteytin jansaq bir úghymnyng jeteginde ketip, demokratiyalyq qúndylyqtardan jaza basyp jatady. Kenestik kezende qogham bay-kulaktyn, halyq jauynyng úrpaghy degen ólshemmen qoghamnyng asa bir auqymdy bóligining qúqyghyn shektep keldi. Nazarbaev dәuirinde de sanagha singen osy bir eski sarqynshaq úghymnyng elesi kezip jýrdi. Eger biz osy qúndylyqtarmen qoghamdy jikke bóletin bolsaq, demokratiyalyq qogham eshqashan ornamaydy. Zang aldynda barlyq adamnyng qúqyghy birdey deytin qasiyetti qaghida әdirem qalady. Ras, Nazarbaev otbasy jәne onyng ainalasy 30 jyl boyy qazaq qoghamyn ashsa - alaqanynda, júmsa - júdyryghynda ústap, últtyq baylyghymyzdy tespey soryp keldi. Qoghamdaghy әdiletsizdik – eng aldymen adamdardyng saylau jәne saylanu qúqyghyn shekteuden bastau aldy. Nazarbaev jәne onyng ainalasyndaghylar naghyz demokratiyanyng úrlaugha jol bermeytindigin jaqsy týsindi. Sol sebepti demokratiyalyq qúndylyqtargha ólerdey óshigip, ony basyp janshu ýirenshikti jaghdaygha ainaldy.

Eger Jana Qazaqstanda preziydent Toqaevtyng ózi úran etip jýrgen әdiletti qogham ornatqymyz kelse, isti әdil saylau, adal sayasy bәsekelestikke jol ashudan bastaugha tiyispiz. Búl jerde Qazaqstan azamattaryn ol kim bolsa da adal sayasy jәne ekonomikalyq bәsekelestikten shettetuge әste bolmaydy. Kýlli qoghamnyng biylikke degen kýdik-kýmәni de osy jerden bastau alady.

Qazir qoghamda kýdik-kýmәn men alandaugha negiz bolarlyq jaghdayattar jetip artylady. Aytalyq, Nazarbaev dәuirinde eskishe basqaru tәsilderine daghdylanghan «Nazarbaevtyng ónimderi» biylik basynda әli de tapjylmay otyr. Soghan sәikes jemqorlyq ta tyiylar emes. Estiytin Ýkimet dep myng jerden úrandatqynymyzben, preziydent Toqaevtyng ózin jansaq oilargha jetelep, qoghamda ol kisi turaly jaghymsyz pikir qalyptastyru ýrdisi beleng alyp barady. Áriyne, super preziydenttik biylikte búl jaghdaydan saqtana almaysyn. Búl biylikting úshar basynan basqarylatyn qoghamnyng ortaq auruy. Endigi ýmit - parlament pen әr dengeydegi mәslihattardyng adal saylanuy, erkin búqaralyq aqparat qúraldary jәne әdil saylau jýiesi men bәsekege qabiletti partiyalardyng ómirge keluine jol ashatyn kemeldi qúqyqtyq jýie qalyptastyru. Eger preziydent Toqaev biyligi halyqtyng osy qarapayym talaptaryn oryndaugha qúlyq tanytpasa, nemese «basqarylatyn demokratiya» degendey eski basqaru jýiesin taldasa, Jana Qazaqstannan ýmit ýze beruge bolady. Onda, Qazaqstan halqy basqa kýres jolyn tandaugha mәjbýr bolady. Búl - qantar qasiretining taghy da qaytalanar sәti alys emes degen sóz. Qúday osydan saqtasyn!

Raqym Ayypúly

Abai.kz