بەلگىلى ساياساتكەر عالىمجان جاقيانوۆتىڭ: «داريعا نازارباەۆا ساياساتقا ارالاسام دەسە، قولداۋ كەرەك. ويتكەنى، ونىڭ ءوزىنىڭ قىلمىس جاساعانى بولماسا، ونى نەگە ساياساتقا ارالاستىرمايدى. مۇمكىن ونىڭ ايتار پىكىرى بار شىعار. مۇمكىن ونىڭ قازىرگى توقاەۆتىڭ جاساپ جاتقان «سۋپەر پرەزيدەنتتىك رەسپۋبليكانى جالعاستىرامىن» دەگەن سوزىنە قارسى پىكىرى بار شىعار. داريعانىڭ ءوزى «ەلىمىزگە دەموكراتيا كەرەك، ەلىمىزگە پارلامەنتتىك رەسپۋبليكا كەرەك»،  دەپ ۇران شىعارسا، ونى ءبىز نەگە قولدامايمىز؟! ءبارىنىڭ ءبىر-اق ويى بار. «نازارباەۆتىڭ ءداۋىرى كەتتى. وسى ادامداردى مەملەكەتتەن شىعارىپ تاستايىق، جولاتپايىق»، دەگەن ءسوز دۇرىس ەمەس. ءبىز جۇيەنى وزگەرتەمىز، بىراق، ءوز ادامدارىمىزدى قۋىپ سالىپ، قۇرتىپ جىبەرۋگە بولمايدى. وسى ەلدىڭ ازاماتى بولسا، وسى شارۋاعا ارالاسۋعا قۇقىعى بار ازاماتتاردىڭ ءبارىن ارالاستىرۋىمىز كەرەك»، – دەگەن ءسوزى الەۋمەتتىك جەلىدە شۇرقان بولىپ شاۋىپ ءجۇر.

ءاسىلى بۇل ساياساتكەردىڭ YouTube جەلىسىندەگى گيپەربورەي كانالىنىڭ ءجۋرناليستى اسەم جاپيشەۆاعا بەرگەن سۇحباتىندا ايتىلعان پىكىرىنەن ءۇزىپ-جۇلىپ الىنعان دۇنيە ەكەن. مەن وقىرماندارعا وسى سۇحباتتى باستان-اياق، مۇقيات كورىپ شىعۋعا كەڭەس بەرەر ەدىم.

​بۇل جەردە عالىمجان جاقيانوۆتىڭ سوزىنەن تراگەديا ىزدەۋدىڭ كەرەگى شامالى سياقتى. ماسەلە، داريعا نازارباەۆانىڭ جەكە باسىنا بايلانىستى ەمەس. ول كىسىنىڭ ايتپاعى شىن مانىندەگى ساياسي باسەكەلەستىككە جول اشۋ جايلى ەدى. ساياساتكەر جاقيانوۆ داريعا نازارباەۆانىڭ كىم ەكەنىن بىلمەي وتىرعان جوق. مۇمكىن كوبىمىزدەن جاقسى بىلەدى. تەك ونى مىسال رەتىندە كورسەتۋ ارقىلى حالىق الدىندا ابدەن سۇيكىمى كەتكەن نازارباەۆ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ دە دەنى ساۋ دەموكراتيالىق قوعامدا ساياسي دوداعا قاتىسۋعا قۇقىلى ەكەندىگىن مەڭزەپ وتىر. مۇندا دەموكراتيالىق قوعامنىڭ قالاي بولۋ كەرەكتىگى جونىندەگى الىپپەلىك ساۋاتتى تاعى قايتالاپ ايتۋعا ءماجبۇر بولامىز. دەموكراتيالىق قوعام ول، ەڭ الدىمەن، جەكە تۇلعانىڭ كىم بولۋىنا قاراماستان ءادىل ساياسي باسەكەدە باق سىناۋىنان باستاۋ الادى. سول سەبەپتى داريعا نازارباەۆا ءىستى بولىپ، سوت رەسمي ايىپ تاققانعا دەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى رەتىندە ساياسي دوداعا قاتىسۋعا ابدەن قۇقىلى. سايلاۋدا حالىق وعان قالاي داۋىس بەرەدى - ول مۇلدە باسقا اڭگىمە. ءبىز كۇللى قوعام بولىپ نازارباەۆ وتباسىنىڭ جانە ونىڭ اينالاسىنداعىلاردىڭ 30 جىل بويى ىستەگەن ءىس-ارەكەتتەرىنە ءادىل قۇقىقتىق باعا بەرىلۋىن اسىعا كۇتىپ وتىرمىز. بۇگىنگى بيلىكتىڭ 30 جىل بويى ويىنا كەلگەنىن ىستەپ كەلگەن وتباسى مۇشەلەرى مەن اينالاسىندارعا جانە شەكتەن شىققان وليگارحتار ءىس-ارەكەتىنىڭ اق-قاراسىن ايقىنداپ، حالىق الدىندا ەسەپ بەرۋ ويلارىندا بولسا، ءسوز بۇيداعا سالماي ىسكە كىرىسىپ ناقتى ءادىل قۇقىقتىق باعا بەرۋى شارت. ارينە، ماقساتتى تۇردە ەشكىمگە دە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جاساۋعا استە بولمايدى. ءوز باسەكەلەستەرىنەن ءوش الۋ، قۋدالاۋ، جالعان قىلمىستىق ءىس اشىپ تۇرمەگە توعىتۋ، ولىمگە بايلاۋ سول نازارباەۆ داۋىرىمەن ماڭگى كەلمەسكە كەتۋى كەرەك! بىراق، ءبىر كەزدەگى ۇستازىم ەدى. تاعىن ءتۇسىپ بەرىپ ەدى دەپ اياۋشىلىق تانىتۋعا دا بولمايدى. تەك سوندا عانا پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ «پرەزيدەنت حالىق، تاريح جانە ار-ۇجدان الدىندا جاۋاپ بەرەدى» دەگەن ءسوزى ءبىزدىڭ ومىرىمىزدە شىنايى كورىنىس تاباتىن بولادى.

​كوپ جاعدايدا بيلىك تە، حالىق تا بولشەۆيكتەردەن قالعان تۇتاس قوعامدى «جاۋ جانە ءبىز» دەپ جىكتەيتىن جاڭساق ءبىر ۇعىمنىڭ جەتەگىندە كەتىپ، دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردان جازا باسىپ جاتادى. كەڭەستىك كەزەڭدە قوعام باي-كۋلاكتىڭ، حالىق جاۋىنىڭ ۇرپاعى دەگەن ولشەممەن قوعامنىڭ اسا ءبىر اۋقىمدى بولىگىنىڭ قۇقىعىن شەكتەپ كەلدى. نازارباەۆ داۋىرىندە دە ساناعا سىڭگەن وسى ءبىر ەسكى سارقىنشاق ۇعىمنىڭ ەلەسى كەزىپ ءجۇردى. ەگەر ءبىز وسى قۇندىلىقتارمەن قوعامدى جىككە بولەتىن بولساق، دەموكراتيالىق قوعام ەشقاشان ورنامايدى. زاڭ الدىندا بارلىق ادامنىڭ قۇقىعى بىردەي دەيتىن قاسيەتتى قاعيدا ادىرەم قالادى. راس، نازارباەۆ وتباسى جانە ونىڭ اينالاسى 30 جىل بويى قازاق قوعامىن اشسا - الاقانىندا، جۇمسا - جۇدىرىعىندا ۇستاپ، ۇلتتىق بايلىعىمىزدى تەسپەي سورىپ كەلدى. قوعامداعى ادىلەتسىزدىك – ەڭ الدىمەن ادامداردىڭ سايلاۋ جانە سايلانۋ قۇقىعىن شەكتەۋدەن باستاۋ الدى. نازارباەۆ جانە ونىڭ اينالاسىنداعىلار ناعىز دەموكراتيانىڭ ۇرلاۋعا جول بەرمەيتىندىگىن جاقسى ءتۇسىندى. سول سەبەپتى دەموكراتيالىق قۇندىلىقتارعا ولەردەي وشىگىپ، ونى باسىپ جانشۋ ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالدى.

ەگەر جاڭا قازاقستاندا پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ءوزى ۇران ەتىپ جۇرگەن ادىلەتتى قوعام ورناتقىمىز كەلسە، ءىستى ءادىل سايلاۋ، ادال ساياسي باسەكەلەستىككە جول اشۋدان باستاۋعا ءتيىسپىز. بۇل جەردە قازاقستان ازاماتتارىن ول كىم بولسا دا ادال ساياسي جانە ەكونوميكالىق باسەكەلەستىكتەن شەتتەتۋگە استە بولمايدى. كۇللى قوعامنىڭ بيلىككە دەگەن كۇدىك-كۇمانى دە وسى جەردەن باستاۋ الادى.

قازىر قوعامدا كۇدىك-كۇمان مەن الاڭداۋعا نەگىز بولارلىق جاعداياتتار جەتىپ ارتىلادى. ايتالىق، نازارباەۆ داۋىرىندە ەسكىشە باسقارۋ تاسىلدەرىنە داعدىلانعان «نازارباەۆتىڭ ونىمدەرى» بيلىك باسىندا ءالى دە تاپجىلماي وتىر. سوعان سايكەس جەمقورلىق تا تىيىلار ەمەس. ەستيتىن ۇكىمەت دەپ مىڭ جەردەن ۇرانداتقىنىمىزبەن، پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ءوزىن جاڭساق ويلارعا جەتەلەپ، قوعامدا ول كىسى تۋرالى جاعىمسىز پىكىر قالىپتاستىرۋ ءۇردىسى بەلەڭ الىپ بارادى. ارينە، سۋپەر پرەزيدەنتتىك بيلىكتە بۇل جاعدايدان ساقتانا المايسىڭ. بۇل بيلىكتىڭ ۇشار باسىنان باسقارىلاتىن قوعامنىڭ ورتاق اۋرۋى. ەندىگى ءۇمىت - پارلامەنت پەن ءار دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتاردىڭ ادال سايلانۋى، ەركىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى جانە ءادىل سايلاۋ جۇيەسى مەن باسەكەگە قابىلەتتى پارتيالاردىڭ ومىرگە كەلۋىنە جول اشاتىن كەمەلدى قۇقىقتىق جۇيە قالىپتاستىرۋ. ەگەر پرەزيدەنت توقاەۆ بيلىگى حالىقتىڭ وسى قاراپايىم تالاپتارىن ورىنداۋعا قۇلىق تانىتپاسا، نەمەسە «باسقارىلاتىن دەموكراتيا» دەگەندەي ەسكى باسقارۋ جۇيەسىن تالداسا، جاڭا قازاقستاننان ءۇمىت ۇزە بەرۋگە بولادى. وندا، قازاقستان حالقى باسقا كۇرەس جولىن تاڭداۋعا ءماجبۇر بولادى. بۇل - قاڭتار قاسىرەتىنىڭ تاعى دا قايتالانار ءساتى الىس ەمەس دەگەن ءسوز. قۇداي وسىدان ساقتاسىن!

راقىم ايىپۇلى

Abai.kz