Júma, 20 Qyrkýiek 2024
46 - sóz 2516 11 pikir 19 Jeltoqsan, 2022 saghat 14:15

Tәuelsiz elde tәumendi túlghalar bolmauy kerek

Tәuelsizdik úghymyn qalay týsinemiz? Tәuelsiz el dep qanday eldi aitugha bolady? Bizding elimizdi tolyqqandy tәuelsiz elge jatqyzugha bolady ma? Tәumendi túlghalar dep kimderdi aitugha bolady? Tәuelsiz elde nege tәumendi túlghalar bolmauy kerek?

Tәuelsizdik úghymyn tәuelsiz ómir sýrumen baylanystyryp qaraghanymyz týsiniktirek bolar. Óner jolynda oqyp ýirenip, jalyqpay izdenip, enbek etip, bir kәsipti tolyqqandy jәne jogharghy dengeyde mengerip, sapaly dayyn ónim shygharyp nemese sapaly qyzmet kórsetip tútynushylardyng múqtajdyghyn ótep, sol arqyly adal tabys tauyp, otbasyn qamtamasyz etip, dәuletin arttyryp, ainalasyna nemese jan-jaghyna ishki jandýniyesimen minez-qúlqymen jaltaqtamay, materialdyq túrghyda kiriptar bolmay, azat oilap, derbes sheshim qabyldap ómir sýrudi tәuelsiz ómir sýru dep aitsa kerek.

Tәuelsiz el dep- qúqyqtyq jәne sayasy reforma tolyqqandy jasalghan, әdil saylau jýiesi men tәuelsiz sot jýiesi arqyly әdilettilik saltanat qúrghan, azamattyq qoghamy qalyptasqan, demokratiyasy tiyisinshe damyghan, ekanomikasy jer asty paydaly qazbalaryn satudan týsken tabysqa ghana tәueldi bolmay, ekanomikasyn әrtaraptandyrghan, proteksionizm sayasatyn myqtap ústanghan, arzan shiykizattardan, paydaly qazbalardan әrtýrli sapaly dayyn ónimder shygharu arqyly ishki naryghyn qamtamasyz etken, artylghanyn ózge múqtaj elderge eksporttap, jalpy últtyq ónimderin arttyryp, memleketke ýlken kólemde ýnemi kiris kirgizip otyrghan ekanomikasy quatty, qarjy jýiesi derbes jәne iykemdi, әri damyghan, inflasiya dengeyi tómen, imperiyalyq pyighyldaghy elderge qúqyqtyq, sayasi-ekanomikalyq, ruhaniy-mәdeny túrghyda tәueldi emes derbes sheshim qabylday alatyn eldi aitugha bolady.

Osy kriyteriyler boyynsha bizding eldi tolyqqandy tәuelsiz el dep aita almaysyn. Ata zanymyz diktator Nazarbaevtyng shimay dәpterine ainalghaly qashan, otyz jyldan beri birde-birret әdil saylau ótkizuge niyetteri de bolmady, tәuelsiz sot jýiesin jasamady, azamattyq qogham qalyptaspady. Adamnyng taghdyry oiynshyqqa ainalyp, biylikting qolayyna jaqpay, aitqanyn istemey, qarsy kelseng myng jerden kinәsizdyghyndy dәleldeseng de isti bolyp, birneshe jyldy arqalap sottalyp kete barasyn.

Jer asty baylyghymyz itke de, qúsqa da jem bolyp, talan-tarajgha týsip qytaygha, rossiyagha, basqada memleketerge satylyp ketkeli biraz jyl boldy.
Ekanomikamyz әrtaraptandyrylmay, proteksinizm sayasatyn memleket jaqsy ústanbay, tauar óndirushi kәsipkerler shygharghan ónimderine, sharualar auylsharuashylyq ónimderine túraqty bagha qoya almay, shygharghan ónimderi ózindik shyghynyn aqtamay, ne óndiris oryndaryn, ne auyl sharuashylyq tehnikalaryn janarta almay, jyldan-jylgha tek ziyan shegip, turalap, jabylyp qúrdymgha ketip jatqany qanshama.

Osynday foktorlardyng saldarynan elimizde shet elderden importtalatyn tauarlargha tәueldilik artyp, sheteldik valutalargha súranys ósip, olardyng qúny ósip, kerisinshe tengemiz qúnsyzdanyp, qymbatshylyq sharyqtap, halyqtyng qaltasy qaghylyp, kedeylikting dengeyi ósip otyrghany ol taghy bar.
Kenes ókimetining kezinde qazaqstangha әdeyi ýlken óndiris oryndary salynbay, tek shiykizat óndiretin kәsiporyndar salynghanyn bilemiz. Áli de osy sayasat imperiyalyq pyighyldaghy kremilding mýddesine negizdelgen kedendik odaqpen euraaziyalyq odaq arqyly ashyq jәne astyrtyn jýrgiziletini anyq.

Tәumendi túlgha dep- jýreginde elge, jerge degen mahabbaty joq, boyynda ar-namystyn, ar-úyattyng nyshany da bayqalmaytyn, ruhaniy-mәdeny qúndylyqtargha bas qatyrmaytyn, oilaghany tek ataq pen mansap, materialdyq qúndylyqtar bolatyn túlghany aitugha bolady. Bir sózben aitqanda tәumendi túlghalar dep dýniyege tәueldi nemese dýniyege dos adamdardy aitsa kerek. "Mahabbatsyz dýniye-dos"demeyme úly Abay.

Bizding elde bas tәumendi túlghalar Nazarbaev pen Toqaev jәne olardyng ainalasyndaghylar bolsa, qosshy tәumendi túlghalar avtaritarlyq jýieni qoldap qolpashtaytyn elektrodtar, yaghny әr týrli dengeydegi basshylyqtar jәne ziyalysymaqtar bolyp túr.

Altynbek aghamyz aitqanday tәumendi túlghalardyng elimizding tәuelsizdigine tiygizer ziyany orasan zor.

Árbirden song búl bas tәumendi túlghar nemese úrylar elimizding azattyghyna nemese tәuelsizdigine qauipti sayasi-ekanomikalyq, qúqyqtyq sheshimder qabyldaghanyn birimiz bilsek, birimiz bilmeymiz.

Bas tәumendi túlghalardan arylmay qazaq eli shynayy tәuelsizdigin sezine de, toylay da almaytynday bolyp kórinedi.

Qayrat Smahan

Abai.kz

11 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2392