تاۋەلسىزدىك ۇعىمىن قالاي تۇسىنەمىز؟ تاۋەلسىز ەل دەپ قانداي ەلدى ايتۋعا بولادى؟ ءبىزدىڭ ەلىمىزدى تولىققاندى تاۋەلسىز ەلگە جاتقىزۋعا بولادى ما؟ تاۋمەندى تۇلعالار دەپ كىمدەردى ايتۋعا بولادى؟ تاۋەلسىز ەلدە نەگە تاۋمەندى تۇلعالار بولماۋى كەرەك؟

تاۋەلسىزدىك ۇعىمىن تاۋەلسىز ءومىر سۇرۋمەن بايلانىستىرىپ قاراعانىمىز تۇسىنىكتىرەك بولار. ونەر جولىندا وقىپ ۇيرەنىپ، جالىقپاي ىزدەنىپ، ەڭبەك ەتىپ، ءبىر كاسىپتى تولىققاندى جانە جوعارعى دەڭگەيدە مەڭگەرىپ، ساپالى دايىن ءونىم شىعارىپ نەمەسە ساپالى قىزمەت كورسەتىپ تۇتىنۋشىلاردىڭ مۇقتاجدىعىن وتەپ، سول ارقىلى ادال تابىس تاۋىپ، وتباسىن قامتاماسىز ەتىپ، داۋلەتىن ارتتىرىپ، اينالاسىنا نەمەسە جان-جاعىنا ىشكى جاندۇنيەسىمەن مىنەز-قۇلقىمەن جالتاقتاماي، ماتەريالدىق تۇرعىدا كىرىپتار بولماي، ازات ويلاپ، دەربەس شەشىم قابىلداپ ءومىر ءسۇرۋدى تاۋەلسىز ءومىر ءسۇرۋ دەپ ايتسا كەرەك.

تاۋەلسىز ەل دەپ- قۇقىقتىق جانە ساياسي رەفورما تولىققاندى جاسالعان، ءادىل سايلاۋ جۇيەسى مەن تاۋەلسىز سوت جۇيەسى ارقىلى ادىلەتتىلىك سالتانات قۇرعان، ازاماتتىق قوعامى قالىپتاسقان، دەموكراتياسى تيىسىنشە دامىعان، ەكانوميكاسى جەر استى پايدالى قازبالارىن ساتۋدان تۇسكەن تابىسقا عانا تاۋەلدى بولماي، ەكانوميكاسىن ارتاراپتاندىرعان، پروتەكسيونيزم ساياساتىن مىقتاپ ۇستانعان، ارزان شيكىزاتتاردان، پايدالى قازبالاردان ءارتۇرلى ساپالى دايىن ونىمدەر شىعارۋ ارقىلى ىشكى نارىعىن قامتاماسىز ەتكەن، ارتىلعانىن وزگە مۇقتاج ەلدەرگە ەكسپورتتاپ، جالپى ۇلتتىق ونىمدەرىن ارتتىرىپ، مەملەكەتكە ۇلكەن كولەمدە ۇنەمى كىرىس كىرگىزىپ وتىرعان ەكانوميكاسى قۋاتتى، قارجى جۇيەسى دەربەس جانە يكەمدى، ءارى دامىعان، ينفلاتسيا دەڭگەيى تومەن، يمپەريالىق پىيعىلداعى ەلدەرگە قۇقىقتىق، ساياسي-ەكانوميكالىق، رۋحاني-مادەني تۇرعىدا تاۋەلدى ەمەس دەربەس شەشىم قابىلداي الاتىن ەلدى ايتۋعا بولادى.

وسى كريتەريلەر بويىنشا ءبىزدىڭ ەلدى تولىققاندى تاۋەلسىز ەل دەپ ايتا المايسىڭ. اتا زاڭىمىز ديكتاتور نازارباەۆتىڭ شيماي داپتەرىنە اينالعالى قاشان، وتىز جىلدان بەرى بىردە-بىررەت ءادىل سايلاۋ وتكىزۋگە نيەتتەرى دە بولمادى، تاۋەلسىز سوت جۇيەسىن جاسامادى، ازاماتتىق قوعام قالىپتاسپادى. ادامنىڭ تاعدىرى ويىنشىققا اينالىپ، بيلىكتىڭ قولايىنا جاقپاي، ايتقانىن ىستەمەي، قارسى كەلسەڭ مىڭ جەردەن كىناسىزدىعىڭدى دالەلدەسەڭ دە ءىستى بولىپ، بىرنەشە جىلدى ارقالاپ سوتتالىپ كەتە باراسىڭ.

جەر استى بايلىعىمىز يتكە دە، قۇسقا دا جەم بولىپ، تالان-تاراجعا ءتۇسىپ قىتايعا، روسسياعا، باسقادا مەملەكەتەرگە ساتىلىپ كەتكەلى ءبىراز جىل بولدى.
ەكانوميكامىز ءارتاراپتاندىرىلماي، پروتەكسينيزم ساياساتىن مەملەكەت جاقسى ۇستانباي، تاۋار ءوندىرۋشى كاسىپكەرلەر شىعارعان ونىمدەرىنە، شارۋالار اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىنە تۇراقتى باعا قويا الماي، شىعارعان ونىمدەرى وزىندىك شىعىنىن اقتاماي، نە ءوندىرىس ورىندارىن، نە اۋىل شارۋاشىلىق تەحنيكالارىن جاڭارتا الماي، جىلدان-جىلعا تەك زيان شەگىپ، تۋرالاپ، جابىلىپ قۇردىمعا كەتىپ جاتقانى قانشاما.

وسىنداي فوكتورلاردىڭ سالدارىنان ەلىمىزدە شەت ەلدەردەن يمپورتتالاتىن تاۋارلارعا تاۋەلدىلىك ارتىپ، شەتەلدىك ۆاليۋتالارعا سۇرانىس ءوسىپ، ولاردىڭ قۇنى ءوسىپ، كەرىسىنشە تەڭگەمىز قۇنسىزدانىپ، قىمباتشىلىق شارىقتاپ، حالىقتىڭ قالتاسى قاعىلىپ، كەدەيلىكتىڭ دەڭگەيى ءوسىپ وتىرعانى ول تاعى بار.
كەڭەس وكىمەتىنىڭ كەزىندە قازاقستانعا ادەيى ۇلكەن ءوندىرىس ورىندارى سالىنباي، تەك شيكىزات وندىرەتىن كاسىپورىندار سالىنعانىن بىلەمىز. ءالى دە وسى ساياسات يمپەريالىق پىيعىلداعى كرەمىلدىڭ مۇددەسىنە نەگىزدەلگەن كەدەندىك وداقپەن ەۋراازيالىق وداق ارقىلى اشىق جانە استىرتىن جۇرگىزىلەتىنى انىق.

تاۋمەندى تۇلعا دەپ- جۇرەگىندە ەلگە، جەرگە دەگەن ماحابباتى جوق، بويىندا ار-نامىستىڭ، ار-ۇياتتىڭ نىشانى دا بايقالمايتىن، رۋحاني-مادەني قۇندىلىقتارعا باس قاتىرمايتىن، ويلاعانى تەك اتاق پەن مانساپ، ماتەريالدىق قۇندىلىقتار بولاتىن تۇلعانى ايتۋعا بولادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا تاۋمەندى تۇلعالار دەپ دۇنيەگە تاۋەلدى نەمەسە دۇنيەگە دوس ادامداردى ايتسا كەرەك. "ماحابباتسىز دۇنيە-دوس"دەمەيمە ۇلى اباي.

ءبىزدىڭ ەلدە باس تاۋمەندى تۇلعالار نازارباەۆ پەن توقاەۆ جانە ولاردىڭ اينالاسىنداعىلار بولسا، قوسشى تاۋمەندى تۇلعالار اۆتاريتارلىق جۇيەنى قولداپ قولپاشتايتىن ەلەكترودتار، ياعني ءار ءتۇرلى دەڭگەيدەگى باسشىلىقتار جانە زيالىسىماقتار بولىپ تۇر.

التىنبەك اعامىز ايتقانداي تاۋمەندى تۇلعالاردىڭ ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىنە تيگىزەر زيانى وراسان زور.

اربىردەن سوڭ بۇل باس تاۋمەندى تۇلعار نەمەسە ۇرىلار ەلىمىزدىڭ ازاتتىعىنا نەمەسە تاۋەلسىزدىگىنە قاۋىپتى ساياسي-ەكانوميكالىق، قۇقىقتىق شەشىمدەر قابىلداعانىن ءبىرىمىز بىلسەك، ءبىرىمىز بىلمەيمىز.

باس تاۋمەندى تۇلعالاردان ارىلماي قازاق ەلى شىنايى تاۋەلسىزدىگىن سەزىنە دە، تويلاي دا المايتىنداي بولىپ كورىنەدى.

قايرات سماحان

Abai.kz