Kiyeli meken, qasiyetti Týrkistandaghy «Áziret Súltan» Memlekettik tarihiy-mәdeny qoryq-múrajayy elimizdegi irgeli múrajay boluymen qatar, san ghasyrlar boyy iysi músylman júrtynyng qasiyetti ziyarat orny. Áuliyelerding Súltany Qoja Ahmet Yasauiyding ruhany múrasy men ilimin, Ámir Temir dәuirinen qalghan qúndy ortaghasyrlyq jәdigerler men múrajay isin jәne kesene manynda jerlengen handar men bi, batyrlardyng ónegesin zertteu, nasihattau júmysymen ainalysyp otyrghan múrajay újymynyng zertteu júmystarynyng negizinde dayyndalghan maqalany oqyrman nazaryna úsynyp otyrmyz.

Kiyeli meken, qasiyetti Týrkistandaghy «Áziret Súltan» Memlekettik tarihiy-mәdeny qoryq-múrajayy elimizdegi irgeli múrajay boluymen qatar, san ghasyrlar boyy iysi músylman júrtynyng qasiyetti ziyarat orny. Áuliyelerding Súltany Qoja Ahmet Yasauiyding ruhany múrasy men ilimin, Ámir Temir dәuirinen qalghan qúndy ortaghasyrlyq jәdigerler men múrajay isin jәne kesene manynda jerlengen handar men bi, batyrlardyng ónegesin zertteu, nasihattau júmysymen ainalysyp otyrghan múrajay újymynyng zertteu júmystarynyng negizinde dayyndalghan maqalany oqyrman nazaryna úsynyp otyrmyz.

Áziret Súltan múrajayy qoryndaghy ortagha-syrlyq tarihy qúndy múraghattyng biri - Ámir Temir dәuirinen saqtalghan qola lauhaly tu. Tudyng saby aghashtan jasalynyp, jasyl týsti boyaumen boyalghan, onyng úzyndyghy 8 metrge juyq, lauhasy, yaghny úshy qoladan qúiylghan, biyiktigi - 98 sm, salmaghy - 5 kg.
«Tarih - tanym, taghylym, tәrbiye, babalar tәjiriybesi, tughan topyraghyndy tanudyng kilti, Otanyna degen sýiispenshilikting aq bastauy Týrkistan - tól tarihymyzdyng ýlken de kýrdeli arnasy...
Týrkistan tónireginde el auzynda jýrgen mәndi anyz, әpsana men әngime kóp, kónening kózi, asyldyng synyghy - qúndy jәdigerlikter mol. Biz osynyng bәrin ekshep, qajetimizge jaratuymyz kerek, babalar tәjiriybesin iygeruimiz kerek», - degen Elbasy Núrsúltan Nazarbaevtyng sózi eldiktin, erliktin, adamgershilikting tuyn jyqpaghan halqymyzdyng ruhani, mәdeny múralaryndaghy ghibratty ónegening halyq iygiline jaratyluynyng manyzyna naqty núsqap túr. «Adamgershilikting tuy» degen sóz tirkesining halyq sanasynda berik oryn aluynyng ózi de Áziret Súltan kesenesindegi tudyng mәn-maghynasyna terendey ýniluge jeteleydi.
«Haq rasuli Múhambet,
Abzaly artyq núr ótken.
Artynan kelip tórt imam,
Sharighat jolyn kýzetken.
Sәruәr pirding basshysy -
Qoja Ahmet Yasauiy,
Týrkistanda bú da ótken,
Tuyna júrtyn týnetken.
Zikirin aityp, zarlanyp,
Pikirin bizge múra etken» degen Sәttighúl Janghabylúly (r.gh.) ózining jyrlarynda «Tuyna júrtyn týnetip», yaghny halqynyng ruhany tynyshtyghyn qamtamasyz etken erlerding esimderin atap aityp, olardyng sipattary men qyzmetin ashyp kórsetedi.
Lauhanyng qúiyluy men oilarynan, órnektelip jazylghan arab, parsy jazularynan kesenedegi ortaghasyrlyq qola búiymdardyng qúiylu tehnologiyasyna tәn ortaq taqyryptyq, iydeyalyq, simvoldyq birtútastyqty, úqsastyqty kóremiz. Mәselen, lauhanyng moyyndyghynyng qúrylymdyq pishininde shyraghdandarmen úqsastyq aiqyn kórinse, sýiirlengen japyraqqa úqsas negizgi bóligining pishini jәne qoshqarmýiiz oilarmen ayaqtaluy esik alqasy men Tayqazannyng tútqasyna úqsaydy.
Lauhanyng ózi eki bólikten - ortasynda ongly-órnekti jazulary bar negizgi japyraq formasyndaghy jalpaq bóliginen jәne syghylghan shargha úqsas eki beldeui bar konus tәrizdes moyyndyghynan qúralghan. Negizgi bóligining jalpaq túsynyng diametri - 37,5 sm, biyiktigi - 59 sm jәne moyyndyq tabanynyng diametri - 14,5 sm, biyiktigi - 39 sm. Sharlarynyng ainala auqymy bireuiniki - 40 sm, ekinshisi - 32 sm. Lauhanyng ýshkil japyraq tәrizdi negizgi bóligi moyyndyqqa qoshqarmýiiz oi týrindegi qapsyrmamen biriktirilip, ýsh týimeshegimen bekitilgen. Lauhanyng negizgi bóligining úshy qoshqarmýiiz oilardyng ózara simmetriyaly, eki satyly birikken kompozisiyasynan qúralghan. Lauha úshyndaghy ýlken oidyng úshtasqan úzyn úshtarynyng ortasynda eki jaghynan birdey oqylatynday etip «Alla» sózi oiylyp jazylghan: الله
Osy «Alla» sózin jiyektegen eki qoshqarmýiiz oidyng úzyn úshtyqtarynyn
A betine Kalima shәhadat (kuәlik sózi) pen Alla Taghalanyng esimi jazylghan:
اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمدا عبده ورسوله. يا الل
Qazaq tilindegi maghynasy:
Bir Alladan basqa Qúday joq ekendigine kuәlik beremin jәne Múhammed Allanyng qúly әri elshisi ekendigine kuәlik beremin! Yә, Alla!
B betinde oYdyng úzyn úshtarynyng birinde Allagha madaq, birinde kәlima-y tauhid jazylghan:
لا اله الا الله محمد رسول الله الحمد لله على كل حال
Qazaq tilindegi maghynasy:
Bir Alladan basqa Qúday joq, Múhammed onyng jibergen elshisi. Barlyq hәlde Allagha madaq!
Lauhanyng úshyndaghy qoshqar-mýiiz oidyng eki jaqqa shiyrylghan úshtarynyng eki betinde tórt halifanyng attary jazylghan. A betinde:
ابوبكر صديق عمر فاروق
Qazaq tilindegi maghynasy:
Ábubәkir Sydyq, Omar Faruq
B betinde: عثمان عفان على المرتضى
Qazaq tilindegi maghynasy:
Osman Affan, Ály әl-Múrtaza
Adamnyng jýreginen oryn alugha tiyisti Alla esimin qorghap-qorshaghan iman qauyzy - kәlima shahadat ortanghy bóligining B betine Alla esimin jiyektey qausyra jazylghan. Osy imannyng qauyzy - jýrek dildi tazartatyn negizgi qúraldyng formasy - kәlima taiba jәne negizgi amal әreket - qanday hәlde bolsyn Allany madaqtau búiryghy ekinshi jaghynan da oqylatyn ortanghy bóliktegi «Alla» sózin eki jaghynan qausyra A betinde jazylghan. Imandy qorghap, kýzetu ýshin adamnyng Alla esimin jad etui, yaghny kәlima tauhidti ýnemi zikir etip, qanday hәlde bolsa da Allagha madaq aitudan tanbauy kerek degen qaghida - Islam dinindegi basty ústanym. Osy qaghida Yasauiyding hәl ilimine sayatyn tereng mәn-maghynamen astarlanyp, lauhanyng A betine syighyzylghan. Islam aqlaghyna say adamnyng jýregi jer kókke, gharshy kýrsige syimaytyn, tek imandy qúlynyng jýreginen oryn alatyn Allagha ghana meken bolugha layyqty oryn. Demek, «Meni, jaratqan aspanym da, jerim de syighyza almaydy, tek momyn pendemning jýregine ghana syiamyn» degen Alla Taghalagha senim jәne sol oryndy lastyqtan tazartu әreketi - Yasauiyding hәl iliminin, hikmet dәstýrining negizgi tәsili. Hәl ilimimen tazaryp, núrlanghan jýrekti isharalaytynday ashyq jerge, shapaqty núryn shashqan beynede «Alla» sózining jazyluy, iman qauyzynyng ishinde oryn alugha tiyisti negizgi mәndi kórsetedi. Qoshqarmýiiz oidyng ózi «adam» degen úghymdy isharalaytynyn eskersek, adam tabighatynyng núrly ruhany jaghymen qatar, kólenkeli tәndik qyrynyng bar ekendigine menzeytindey oylar men oyly jazular bir-birine qarama-qarsy simmetriyaly týrde ornalasqan. Adamdy adamy kemeldikke jetkizetin ruhany damudyng ózi onyng boyyndaghy osy ruhtyq jәne nәpsilik eki sipattyng kýresinen tuynday túryp, eki dýniyelik baqyttyng kiltin iyelenudi maqsat tútyp, adamgershilikti tu etetin tolyq adamnyng qalyptasuyna bastaydy. Lauhanyng simmetriyaly qúrylymy, onyng ortalyq biligi boyymen ainalu mýmkindigi - býkil dýniyening qozghalysy men Gharshy Kýrsining ýilesimdi ainalymynyng ózi Qúdaydyng qúdiretimen, Onyng sýigen qúly, Halifasy - Kutubtyng qúrmetine jýzege asyp túrghanyna menzeydi. Múnyng ózi halyq danalyghyndaghy «býkil dýnie bir әuliyening dúghasymen aman túr» degen nanymmen astasyp jatyr. Jәne búl tudyng «Qútb-ul aqtab» - Qútúbtardyng úlyghy, yaghny әlemderding temirqazyghy Áziret Súltannyng qúrmetine, onyng hanakasyna syigha tartyluynyng tereng mәni bar. Imandylyq izgi maqsatqa jetudi kózdegen adamnyng Islamdy alghashqy bolyp qabyldap, ghibratty ómirimen keyingige ýlgi bolghan tórt shariyardyng ónegesin ózine tayanysh qylyp, ýlgi tútuy - dәstýrli Islamdaghy negizgi ústanym. Osynyng mysalyn Yasauy hikmetterinen de kóremiz:
Kórgen zaman ilanghan -
Ábubәkir Sydyq dýr,
Ústyn bolyp tirelgen -
Ábubәkir Sydyq dýr.
Múndasqanda jylaghan,
qúlshylyqqa bel baylaghan,
Ishi-bauyry ezilgen -
Ábubәkir Sydyq dýr...

Ekinshisi jar bolghan -
әdiletti Ghúmar dýr,
Músylmandyqqa jar bolghan -
әdiletti Ghúmar dýr.
Bilalgha azan aittyrghan,
sharighatty bildirgen,
Dinning sózin úqtyrghan - әdiletti
Ghúmar dýr...

Ýshinshisi jar bolghan -
Ospan sypayy dýr,
Árkezde de jar bolghan -
Ospan sypayy dýr.
Haq Rasuldyng kýieui,
dinimizding tiregi,
Pendelerding azaty -
Ospan sypayy dýr...

Tórtinshisi jar bolghan Qúday
sheri Ghaly dýr,
Miyghrajda da jar bolghan
Qúday sheri Ghaly dýr
Aytqan sózi rahman-dy, kórsen
jýzi núr edi,
Kәpir qútyn qashyrghan Qúday
sheri Ghaly dýr...»
- degen hikmet joldarynda Úlyq sahabalardyng sipattaryn bayandaydy. Islamnyng bastauynda iman keltirip, dinge quat bolghan, dinning taraluyna qajyr-qayratyn ayamaghan sahabalardyng esimi kýsh-qayratqa menzeytindey shiyrylghan oida tanbalanuynyng da ózindik maghynasy bar. Halyq arasyndaghy Payghambardyng tórt shariyaryna degen zor qúrmet jyr-qissalarda, anyz-әngimelerde olardyng ghiyb-ratty ómiri molynan oryn aluynan kórinedi.
Negizgi bólikting ortasynan simmetriyaly týrde ekige bólip, eki betinen de oqugha bolatynday oiylyp, ósimdik tektes órnekpen әshekeylenip sýls qoltanbasymen bylay dep jazylghan: محمد على نعمة الله
Qazaq tilindegi maghynasy: «Múhammed, Ály Allanyng bergen nyghmeti!» Dýniyege shapaghatshy, әri ilimning keni, qalasy bolyp kelgen Payghambar men sol ilimning qaqpasy - Áziret Álini Qúdaydyng bergen nyghmeti dep týsindiredi. Sonymen qatar búl jazudy ilimning óskeleng ruhyn, shapaghat eter núryn pash etip, eki dýniyede de baqytqa bastar qasiyetine isharalaytynday ósimdik tektes órnekpen, eki jaqtan oqylatynday oiyp jazylghan ashyq kórinisimen aiqyndap, simmetriyalyq ýilesimimen beyneleydi. Negizgi bólikting úshtala birikken jalpaq jiyekterining A betinde:
اللهم صل على محمد المصطفى على المرتضى حسن المجتبى حسين شهيد بكربلا على زين العابدين محمد الباقر جعفر الصادق موسى الكاظم على الرضا محمد التقى على ا*[لنقى] الجواد حسن العسكرى محمد المهدى وصلى الله على محمد سيد المرسلين وخاتم النبى ورسول رب العالمين.
Qazaq tilindegi maghynasy:
Yә, Alla! Múhammed Mústapagha, Ály әl-Múrtazagha, jәne Hasan әl-Mýjtabagha, Kerbalada sheyit bolghan Husayyngha, Ály Zayn al-Abidinge, Múhammed әl-Baqyrgha, Jaghypar әs-Sadyqqa, Músa әl-Kazymgha, Ály әr-Rizagha, Múhammed әt-Taqigha, Ály әn-[Naqigha], әl-Jauad Hasan әl-Askariyge, Múhammed әl-Mahdiyge iygilik ber! Jәne nәbiylerding songhysy, әri payghambarlardyng basshysy, barlyq әlemdi jaratqan Allanyng elshisi, Múhammedke iygilik bolsyn!
Payghambar әuletterining esimderi Múhammed gh.s. Payghambar men Áziret Áli esimderi aishyqtalghan negizgi órnekti kómkere jiyektey jazylghan. Olardy qúrmetteu, ýlgi ónege tútu, ghibratty ómiri men isterin nasihattap jyr, hikmetke qosyp halyqqa jetkizu, olargha salauat joldap, dúgha tileu dәstýrimizde ýzilmey jalghastyq tapqan, býginge jetken iygilikti saltymyz. Osy dәstýrge say Islam jolynda jaqsylyqqa jetip, Allanyng núry jaughan, Payghambar әuleti eske alynyp, olargha salauat aitylghanyn bayqaymyz. Dәstýrli Islam senimine say - dýniyege Islam aqiqatyn pash etetin, Payghambardyng jolyn jalghastyrushy úrpaghy keletinine degen senim bar. Lauhada qiyamet kýni jaqyndaghanda dýniyege kelui kýtiletin, Payghambar әuleti - Múhammed әl-Mahdiyding esimi atalyp, oghan iygilik tilenedi. Lauhanyng negizgi bóligining B betindegi ong jaqtaghy jazu: Mәtin parsy tilinde:
زهَىْ نّمودَارْ رايت نبوى ببرد كه از ره رفعت بدوش جرح روى توى علم شده ربت در كل عالم از *** ازان شدى اين علم خانقاه علوى سر مشايخ افاق عالم خلاق ولى حضرت حق شيخ احمد يسوى
Qazaq tilindegi maghynasy:
... Búl әlemdegi shayhtardyng basshysy, Hazrat Haqtyng [Alla Taghalanyn] dosy, Alauy [Áziret Áliden taraghan úrpaq], Shayh Ahmet Yasauiyding hanaqasynyng tuy!
Tu úshynyng aghash sapqa bekitilgen moyyndyghynda kesenedegi shyraghdandardyng jazularyna úqsas arab jazuy bar. Olar ósimdik tektes ongmen órnektelip, 18 sm úzyndyqta sýls qoltanbasymen ainaldyra bederlengen jazu: اعز السلطان الملك العالم العامل العادل اميرتيمور كوركان
Qazaq tilindegi maghynasy:
Qúrmetti súltan, patsha, ghalym, sózine isi say, әdiletti Ámir Temir Kóregen.

«Jýsiptey asyl núr ótken,
Ázireti Áli Sher ótken,
Shynghystay asqar shyng ótken,
Kóregen Temir dýr ótken.
San payghambar, sahaba,
Qúdaydyng dosy bú da ótken.
Allalaghan pir ótken,
Tuyna júrtyn týnetken.
Jariya zikir, taspiyh,
Meshitting ishin gýl etken.
Haq Rasuldyng sýnnetin,
Qoja Ahmetting mindetin
Óshire kórme jýrekten», -
degen Qashaghan Kýrjiman-úlynyng jyr shumaghynda Aqiqat jolyndaghy qasiyetti kýresting ghibratyn, sol joldaghy tu ústaghan erlerding múratyn, tudyng kiyelilik mәnin jәne Qúdaydyng nazary týsetin nysan - adam jýreginde oryn alugha tiyisti basty qúndylyq - Payghambar sýnneti men Yasauy mindeti ekenin kóremiz. Tu - halyqqa úiytqy bolar pirding qolyndaghy basty rәmizdik belgilerding biri. Búl jyrda Tu ústaghan el bastaushy kemel pirding kýreskerlik maqsaty - Payghambar sýnneti men Qoja Ahmetting mindetin jýrekte saqtau dep anyqtaydy. Demek, osy mindetke adaldyq ýshin jýzege asatyn kýres, maydanynyng orny da jýrek ekeni belgili bolady. Kýresting qúraly men tәsilin de anyq núsqaydy. Biz tu lauhasynyng poshymy men ong órnek jazularynan onyng kiyelilik mәnin týisinsek, isharalyq mazmúnynan ghibratty maghynasyn týsinemiz. Demek, Yasauy kesenesine syigha tartylghan Tu - Payghambar hadiysindegi ýmmetin Úly jihadqa, yaghny nәpsimen kýresip, ruhany kemeldik ýshin shayqasugha shaqyrghan ósiyetine say osy kýres maydanyna bel bughan, Aqiqat joldy qalaghan maydangerlerding tuy. Birde Múhammed Payghambar (s.gh.s.) sahabalarymen birge asa auyr soghys - «Tabuk» joryghynan kóptegen jauyngerleri shәiyit bolyp, qaljyrap qaytyp, Mediyne qalasyna jetkende: «Kishi soghystan úly soghysqa qaytyp keldik» degen. Sahabalardyn: «Kәpirlermen soghysudan da ýlken jihad bar ma eken?» degen saualyna Payghambar s.gh.s: «Yә, ol - nәpsimen kýresu» dep jauap bergen. Nәpsimen kýresip, ruhaniyatyn ósirgen adamnyng iyelenetin ilimi - halyq danalyghynda aitylghanday «Bilekti - birdi jyqsa, bilimdi - myndy jyghatyn» san myndaghan adamdy dúrys jolgha salatyn ilim. Lauhanyng negizgi bóligindegi ongly jazu laduny ilimge menzep, sol ilim iyelerin atap, olardy «Allanyng syiy» dep biledi. Osy Allanyng syiy, sheksiz qazynasy - laduny ilimning ózi adamnyng jýrek tereninen iman núrymen tabylatyn jauhar. Ol qazyna Payghambargha mahabbat, ústazgha qúrmetpen qolgha týsip, Allanyng birligi men barlyghyn negizdeuge baghyttalady. Osy tauhid tanymyn jýregine ornyqtyrghan adamnyng kemeldikke jetetini, qoghamgha da, adamzattyng ruhany qazynasyna da mol ýles qosatyny sózsiz. Abay atamyz azamat erding boyynan tabylugha tiyisti asyl qasiyet «Núrly aqyl, jyly jýrek, ystyq qayrat» dep bilse, lauhanyng rәmizdik mәn-maghynasy dәl osyghan sayady. Lauhanyng úshyndaghy ýshinshi bóligi jaratylys dýniyesin isharalaytynday tolyqmәndi ayaqtalghan qoshqarmýiiz oidyng kompozisiyasymen beynelengen. Osy ýshinshi bóligi - kemel adamdy beynelegen lauhanyng negizgi bóligining alaqanynda túrghanday boluy - ruhany kemeldengen adamnyng býkil jaratylys syryn mengerip, laduny ghylymdy iyelenetinine núsqaydy.
«Aqyl qúsy adaspay aspandasa,
Álemde nәrse bolmas
oghan tasa.
Jeti kók jerden onay
basqysh bolyp,
Gharyshqa qol jetedi
qarmalasa.
Jannyng bәri mendey jar
tabar edi,
Tereng oi, sau aqylmen shamalasa» degen Shәkerim qajynyng (r.gh.) sózi osyny isharalaydy. Búl tudy ústap, halyqty osynau úly maydangha shaqyryp toptastyra alatyn adamdardyng ózi sol joldy qalaghan, osy kýreste nәtiyjege jetip, dәreje iyelengen әuliyeler. Úly jihanger Kóregen Ámir Temir ruhany ústazyna degen zor qúrmetpen, Áziret Súltannyng hanakasyna, sol joldy jalghastyrushy shәkirtterge syigha tartqan búl tendesiz jәdigerding mәn-maghynasyn ózi de tereng týsingenin, sol joldy berik ústanghanyn jәne úly jihad - ruhany kemeldikti maqsat etken kýresting mәnin shәkirtterge jetkize túryp, hәl ilimine amal qylyp, sol jolgha adal bolugha shaqyrghanyn kóremiz. Zamanynda qazandyq manayynda osyghan úqsas shaghyndau on tudyng baylauly túrghandyghy jәne osyghan úqsas tu úshtaryn Qyzylorda ónirindegi qojalardyn, Jaughash batyr úrpaqtarynyng ata múrasy retinde saqtaghany belgili. Demek, «tuyna júrtyn týnetip», hәl ilimin taratu arqyly qoghamdy airanday úiytyp, bereke darytqan, halyqtyng ruhany tútastyghyn qamtamasyz etken, janyna pana bolghan kәmil pirler halyq arasynda kóp bolghan. Halqymyzdyng dildik, tildik, eldik birligining saqtaluyna, ruhany múramyzdyng býginge mol qazyna retinde jetuine de solardyng tilek-dúghasy men jankeshti enbegi sebep bolghan. Adamnyng adamgershilik tuyn joghary ústap, ruhany kemeldenuimen jeter nәtiyjesi - búl dýniyelik baqytty, baq-dәuletti iyelenui, qoghamgha paydaly izgi qyzmet jasauymen shektelmey, o dýniyening de baqytyna jetip, Allanyng rahymyna bólenip, gharasat maydanynda jeniske jetui ýshin de manyzdy ekeni Ábubәkir Kerderining (r.gh.) myna jyr shumaghynda aitylady:
«Kókirek-tas, úrsang shoqyr
"Alla haylap",
Maqsharda miskin basyng alar
bayraq.
Taghat qyl, Ibiliske kórset
aibat!
Fәniyde súm nәpsige boy
biyletsen,
Imandy shaytan alar
talapaylap».
Bayraqty tudyng ejelden joryqtaghy jauyngerlerdi toptastyryp, úiymdastyruda, soghys qimyldaryn basqaruda atqarghan qyzmetimen qatar, tudyng jyghylmay joghary ústaluymen baylanysty jauyngerlerding ruhyn kóteretin, jeniske shaqyratyn, jenimpazdyqty aighaqtaytyn maghynasy boldy. Sonday-aq, memlekettik tәuelsizdikting nyshany retindegi rәmizdik mәndi de iyelendi. Al kesenedegi tudyng rәmizdik maghynasy osymen shektelmey, sol memlekettik tәuelsizdik pen el egemendigining bayandy boluynyng kepili - ruhany tәuelsizdik dep tanytyp jәne halqymyzdy, tipten jalpy adamzatty ruhany kýreske, ruh jenisine jetuge ýndeui - býgingi kýn ýshin asa ózekti mәsele. Lauhanyng ruhany azattyqqa, tek shaqyryp qana qoymay, onyng ýlgisin, qúralyn dәstýr sabaqtastyghy ayasynda beyneli isharamen dәl beyneleui Yasauiyding hәl ilimi men hikmet dәstýrining ómirshendigining naqty kórinisi.

Amanjol MEYIRMANOV,
«Áziret Súltan» qoryq-múrajayy ghylymiy-zertteu bólimining mengerushisi
«Ýsh qiyan» gazeti, 13.08.2009