2011 jylghy esep boyynsha, eli­mizde 563 mynnan astam mýgedek jannyng bary anyqtalghan. Olardyng 58 myny - mýmkinshiligi shek­teuli balalar. 563 myng mýgedek adam degeniniz, jalpy halyqtyng ýsh payyzynan astamyn qúraydy. Kez kelgen qoghamnyng osynday mýmkinshiligi shekteuli azamattaryna jasaghan qamqorlyghyna qarap, memleketting sayasy jýiesi men biyligine bagha beru qiyn emes. Aytalyq, órkeniyetti elderde mýgedek jandar jan-jaqty әleumettik qamsyzdandyrylyp, olargha qajetti kómekterding barlyghy kórsetiledi. Al bizde qalay?

Qazaqstanda mýmkindigi shek­teuli jandar bylay túrsyn, on eki mýshesi sau adamnyng ózin sandaltyp, basyn taugha da, tasqa da soqtyratyn sayasy jýie qa­lyptasqan. Minberlerde sóilegen sheneunikterge sensek, qoghamdaghy mýgedek jandargha kórse­ti­lip jatqan әleumettik jәrdem óte kóp. Mýmkinshiligi shekteuli azamattardyng densaulyghyn baqylau, jaramdysyn júmyspen qamtu, kommunaldy tólemaqylarda jenildik jasau, ay sayyn jәr­demaqy tóleu siyaqty mem­lekettik kómekting týri kóp-aq. Alayda osy jәrdemning naqty jýzege asyp, jarymjan kisilerdi jarylqap jatqany shamaly. Osy kómek týrlerining qalay jýzege asyp jatqanyn birneshe mýmkin­shiligi shekteuli azamattardyng pikiri arqyly payymdau qiyn emes.

Jәniya, II toptaghy mýgedek:

2011 jylghy esep boyynsha, eli­mizde 563 mynnan astam mýgedek jannyng bary anyqtalghan. Olardyng 58 myny - mýmkinshiligi shek­teuli balalar. 563 myng mýgedek adam degeniniz, jalpy halyqtyng ýsh payyzynan astamyn qúraydy. Kez kelgen qoghamnyng osynday mýmkinshiligi shekteuli azamattaryna jasaghan qamqorlyghyna qarap, memleketting sayasy jýiesi men biyligine bagha beru qiyn emes. Aytalyq, órkeniyetti elderde mýgedek jandar jan-jaqty әleumettik qamsyzdandyrylyp, olargha qajetti kómekterding barlyghy kórsetiledi. Al bizde qalay?

Qazaqstanda mýmkindigi shek­teuli jandar bylay túrsyn, on eki mýshesi sau adamnyng ózin sandaltyp, basyn taugha da, tasqa da soqtyratyn sayasy jýie qa­lyptasqan. Minberlerde sóilegen sheneunikterge sensek, qoghamdaghy mýgedek jandargha kórse­ti­lip jatqan әleumettik jәrdem óte kóp. Mýmkinshiligi shekteuli azamattardyng densaulyghyn baqylau, jaramdysyn júmyspen qamtu, kommunaldy tólemaqylarda jenildik jasau, ay sayyn jәr­demaqy tóleu siyaqty mem­lekettik kómekting týri kóp-aq. Alayda osy jәrdemning naqty jýzege asyp, jarymjan kisilerdi jarylqap jatqany shamaly. Osy kómek týrlerining qalay jýzege asyp jatqanyn birneshe mýmkin­shiligi shekteuli azamattardyng pikiri arqyly payymdau qiyn emes.

Jәniya, II toptaghy mýgedek:

- Ózge elderdegidey dybysy bar baghdarshamnyng joqtyghynan zaghip jandar jol-kólik apatynyng qúrbany bolyp jatady. Al túrghyn ýilerde, týrli ghimarattarda mýgedekterge arnalghan pandustardyng joqtyghy - men siyaq­tylargha naghyz azap. Mәselen, men qoghamdyq oryndarda jalghyz jýre almaymyn. Sebebi, bizde mýmkinshiligi shekteuli jandargha arnalghan jaghday qarastyrylmaghan. Ay sayyn memleketten 25 myng tengening kóleminde jәr­demaqy alamyn. Búl aqsha dәri-dәrmegime de jetpeydi. Keyde ata-anama masyl bolghanyma nalimyn. Biraq qoldan keler shara bar ma? Men búl qasiretti súrap alghanym joq qoy?! Qolymnan bar keletini - qayyr súrau ghana. Áke-shesheme az da bolsa kómegim tiysin degen maqsatpen keshke deyin osy jerde ótken-ketkenge alaqan jayyp aqsha tabamyn. Kýn­delikti nan-sýtke jeterlik tenge tapsam quanamyn. Sebebi, "qorghaushylaryma" osy otyrghan jerim ýshin salyq tólep, tapqan tabysymnyng jar­tysyn beremin. Olay etpesem, quyp jiberedi.

Ermahan, II toptaghy mýgedek:

- Bir Almatyda 35 mynnan astam mýgedek bar eken. Alayda ózim siyaqty mýgedek tanystarymnyng birde-biri kommunaldyq tólemaqyny je­nildikpen tóle­meydi. Jú­myspen qamtu jónindegi biylikte­giler­ding әngimesi de - bos sóz. Alatyn jәrdemaqymnyng 15 mynyn su, ja­ryq, jylu, qo­qysqa tó­leymin. Qalatyny - on myng tengege jeter-jetpes soma. Parla­ment­tegiler búl aqshagha bir ret týstik asyn ghana ishe­tini anyq. Sondyqtan bolsa kerek, shendi-shekpen­dilerding tómen­degi biz­der­men isi joq. Jýrip-túrugha jaramaymyn, densaulyghyma ýnemi kýtim qajet. Múny eske­retin ýkimet bar ma? Bi­raq qol qusyryp qarap otyra beru jaramaydy. Ýkimet­ti de, preziydentti de halyqpen sanastyratyn әreket jasau kerek. Eger sәuirding 27-sine narazylyq sharasy ótse, mindetti týrde qatysamyn. Óitkeni "jylamaghan balagha tamaq joq".

Saqypjamal NÚRDANQYZY, I toptaghy mýgedek:

- Semey ónirinen kóship kel­genbiz. Poligonnyng zardaby meni arbagha tandy. Biyliktegilerge ók­pem qara qazanday desem, ótirik emes. Qarny toq, kóilegi kók basshy-qosshylar kezinde poligon synaqtaryn jasaugha jol berip, talay adamdy jarymjan etti. Endi sol mýgedekterge jaghday jasau bylay túrsyn, olardyng da osy elding azamattary ekenin úmytqanday. Bizdegi mýmkinshiligi shekteuli jandardyng jartysynan kóbi - qa­yyr­shylyqty kәsip etkender. Búl - boyamasyz shyndyq.

Jәrdemaqy deydi, sol aqshany alu ýshin mýgedekter iytqorlyqty bastan ótkeretinin biyliktegiler bilmey me? Ár attap basqan sa­yyn para súraytyndar alatyn jәr­dem­aqymyzdyng berekesin qaldyrmaydy. Búl - jyl sayyn qaytalanatyn "dәstýr". Radiasiyanyng zardabynan әkem azappen ajal qúshsa, al sheshem bayghústyng kór­gen kýnin dúshpanyma tilemey­min. Árkimning kir-qonyn juyp, ýiin tazalap, qara nan men qantsyz shaygha aqsha tauyp jýr. Mening otyrysym mynau, ayaq-qolym jansyz, arbagha tanylyp... Maghan beriletin jәr­dem­aqy túratyn pәterimizding aqy­syn ótemeydi.

Múnday tirshilikti eshkimning basyna bermesin. Biraq biylikte jýrgenderge ókpemiz qara qazanday ekenin jasyrmaymyn. Eng bolmasa, biz siyaqty mýsәpirlerding jyly jerde jan tapsyruyna jaghday jasasa eken. Onsyz da tәnimiz ben janymyzdy birdey mýjigen keselimizden azaptanyp kóz júmarymyz anyq qoy...

Sholpan BAYYMBETOVA, medbiyke, III toptaghy mýgedek:

- Jýregime ota jasatyp, júmysqa jaramdylyq qabiletim tómendedi. Ýkimetten bólinetin ay sayynghy jәrdemaqym 20 myng tengege әreng jetedi. Al mynaday aqshagha barynsha ýnemdeseng de, әri ketse bir apta ghana ómir sýresin. Bir ghana jәrdemaqymen kýneltu qiyn. Sondyqtan qosymsha júmys isteuime tura keldi. Biraq tolyq júmys kýnin atqarugha densaulyghym jaramaydy. "Artqa jýrse, arba synady, algha jýrse, ógiz óledinin" keri ghoy. Memleketten jәrdemaqy alatyn mýgedekke budjettik mekemelerden júmys tabu qiynnyng qiyny. Qazir mektepte jarty kýndik júmys kýnimen medbiyke qyzmetin atqaryp jýrmin. Kýnkóris qamy, baspana mәselesi meni júmys isteuge mәjbýrlep otyr. Eger júmys istemesem, birinshiden, bala-shagham ash qalady. Ekinshiden, dәrigerlerge arnalghan bólmemnen aiyrylamyn. 15 jyldan astam Týrksib audanyndaghy búrynghy auruhananyng eki kisilik palatasyn panalap otyrmyz. Toghyz sharshy metrge әreng jetetin sol bólmede eki balammen tórt adam túryp jatyrmyz. Ýy degen aty ghana. Aynalasy sanitarlyq talapqa mýlde say emes. Kýn jylysa, syrttaghy әjethanalar men aghyn sulardyng iyisinen dúrystap tynystay da almaysyn. Kәriz suynan әldeqashan ajyratylghan búl ghimaratta on ýsh otbasy túrady. Barlyghy dәrigerler sanatynan. Bólmemizdi jekeshelendirip berudi súrap barmaghan mekememiz joq. Ókinishke qaray, mәselemizdi sheship berer sheneunik tabylmady. Týrksib audanynyng әkimi V.Ustugov osynyng bәrinen habardar. Alayda oghan on ýsh qazaq otbasynyng problemasy manyzdy emes siyaqty. Osydan keyin qanday jaghday turaly sóz qozghaugha bolady? Basqa elde bolsa, múndayda azamattaryn baspanamen qamtamasyz etip, jaghdayyn jasar edi. Al bizde kerisinshe, sau adamnyng da, mýgedekting de jaghdayy mýshkil.

Meruert HUSAINOVA

«Jas Alash» gazeti