Aqparattyq dokrina: Jalghan aqparattyng jolyn qalay kesemiz?
Tayauda Qazaqstannyng «Aqparattyq dokrinasy» qabyldandy. Preziydent Qasym-Jomart Toqaev qújatqa qol qoyyp, Ýkimetke doktrinany iske asyru jóninde sharalar josparyn әzirleuge ýsh ay uaqyt berdi.
Aqparattyq dokrina eldegi aqparattyq salany damytudy, aqparat qúraldarynyng ashyqtyghy men bәsekege qabiletin arttyrudy kózdeydi. Al onyng iydeologiyalyq qúramdas bóligi qoghamdy biriktiruge, adamgershilik qaghidattaryn nyghaytugha, últtyq qúndylyqtardy ústanugha baghyttalghan.
Qújatta kórsetilgendey, doktrina aqparattyq-kommunikasiyalyq salada memlekettik sayasatty qalyptastyruda jәne qoghamdyq qatynastardy damytuda negizgi qújat bolady.
Aqparattyq doktrina halqtyng mýddesine sәikes keletin, qogham men memleketting selbesip odan әri damy týsuine yqpal etetin tetikter jý yesi. Qújat aqparat salasynda memlekettik sayasatty qalyptastyra otyryp, media subektilerining barlyghynyng qúqyqtaryn iske asyrugha jaghday jasaydy. Doktrinanyng negizgi maqsatynyng biri halyqtyng aqparattyq qauipsizdgin qamatamasyz etip, aqparattyq syn-qaterlerge qarsy immuniytet qalyptastyru.
Jahanda aqparat aludyng dәstýrli joldary mýldem joyylyp, onyng ornyn basyp kele jatqan internet BAQ halyqtyng teng jartysyna juyghynyng aqparat alatyn alanyna ainaldy. Internet resurstarda jariyalanatyn qysqa jәne jenil kontentting kóp boluy ony kórip-estushi auditoriyanyng kýrdeli aqparatty qabyldauyn tómendetedi.
Ózimiz kuә bolyp jýrgenimizdey, qazirgi kýni aqparattyng short kesilgen jarqyn beyneler arqyly taraluy jii kezdesedi. Búl doktrinany qúrastyrghan sarapshylardyng pikirinshe, qabyldanghan bilimning bólshektenuine әkeledi. Yaghni, adam miynda birizdi oqigha jýiesi qalyptaspaydy. Sondyqtan syny oilau daghdysy bolmay, qoghamnyng jalghan aqparat pen manipuliyasiyagha beriluine úshyratady.
Sayasattanushy Qazbek Maygeldinov pikirinshe, Aqparattyq dokrinanyng aqparattyq qauipsizdik mәselesin sheshuge atsalysuda manyzy zor.
«Aqparattyq doktrinanyng manyzydylyghy aqparattyq qauipsizdikting mәselesinde jatyr. Qazirgi kýni әleumettik jelining damuymen kelgen aqparat taratu tendensiyasy kiyberqauipsizdik mәselesin aldymyzgha alyp keledi. Mysaly, jalghan aqparattardyng taraluy, aqparattyq shabuyldardy osyghan jatqyzugha bolady. Búghan qarsy túru ýshin bizge naqty baghyt-baghdar qajet», – dedi sayasattanushy.
Osynday syn-qaterlerding aldyn-alumen qatar, doktrinanyng negizgi qaghidattary aiqyndalghan. Olar birneshe topqa bólingen:
Sóz bostandyghyn qamtamasyz etu qaghidaty;
Aqparatqa qol jetkizudi ontaylandyru; búl jaghdayda әrbir azamattyng Ata Zanymyzgha say zanmen tyiym salynbaghan derekke qol jetkizuin, taratu qúqyghyn aitamyz.
Medianyng damuyna baghdar beru; múnda otandyq media ónimderining damuy, bәsekege týse bilu mashyghyn arttyru, azamattardyng arasynda otandyq BAQ-qa degen qyghyushylyqty oyatudy aitsaq bolady.
Senim men qúpiyalylyqty saqtau; yaghny BAQ taratatyn aqparattardyng búrmalanugha úshyramay, azamattargha senimdi derekterden alynghan aqparat úsynu, olardy manipulyasiya qúrbanyna ainaldyrmaudy kózdeydi, al qúpiyalylyqqa kelsek, media salasy әrkimning jeke ómirine qúrmetpen qarap, otbasylyq qúpiyasyn jariyalamaugha, ar-namysyn taptamauy kerek. Doktrina jeke adamdardyng qúqyghynyng qorghaluyn qoldaydy.
Dokrina sýienetin taghy bir qaghida, aqparattyq qauipsizdikting saqtaluy. Últtyq aqparattyq ortany nyghaytyp, bәsekege qabiletti elimizding mediasalasyn qalyptastyru arqyly aqparattyq qauipsizdikke qater tóndiretin syn-qaterlerge tótep beru jәne BAQ salasynyng túraqty damuynyng bazalyq sharty bolugha tiyis.
Aqparattyq dokrina kórshi Reseyde de bar tәjiriybe. Resey aqparattyq qauipsizdik dokrinasy 2016 jyly qabyldanghan.
Onda «Resey Federasiyasynyng aqparattyq qauipsizdik doktrinasy - Resey Federasiyasynyng aqparattyq qauipsizdigin qamtamasyz etuding maqsattary, mindetteri, prinsipteri men negizgi baghyttary turaly resmy kózqarastardyng jiyntyghy.
Resey Federasiyasynyng aqparattyq qauipsizdigin qamtamasyz etu salasyndaghy memlekettik sayasatty qalyptastyru; Resey Federasiyasynyng aqparattyq qauipsizdigin qúqyqtyq, әdistemelik, ghylymiy-tehnikalyq jәne úiymdastyrushylyq qamtamasyz etudi jetildiru boyynsha úsynystar dayyndau; Resey Federasiyasynyng aqparattyq qauipsizdigin qamtamasyz etuding maqsatty baghdarlamalaryn әzirleu doktrina negizi bolyp tabylady», - delingen.
Qaztay Ayana Serikqyzy
Abai.kz