Global FirePower 2023 jylgha arnalghan әlem elderining әskery kýshi boyynsha reytingin jariyalady. Tizimde 145 memleket bar.

Áskery kýshting indeksi 60 týrli faktor boyynsha eseptelgen: Qaruly Kýshterding sany, qorghanys shyghyndary, әskery tehnikanyng kólemi, resurstargha qol jetimdilik jәne basqalary.

AQSh, Resey jәne Qytay ótken jylghyday kóshbasshylyq ornynan týspegen.

Ortalyq Aziya elderi arasynda Ózbekstan tizimning aldynghy qatarynan kórinis tapqan – 62-shi orynda. Ekinshi Qazaqstan – 63 orynda, Týrikmenstan - 82 oryn, Qyrghyzstan-107 oryn, Tәjikstan - 120 orynda túr.

Resey әskerining Ukrainagha ashyq soghys ashuy kóptegen elderdi qorghanys salasyna qayta qaraugha mәjbýr etti. Álemdegi geosayasy ahual nasharlap, memleketter qayta militaristik kózqarasty ústanugha kóshkendey. AQSh bastap, Batys qostap, әlem elderi qorghanys salasynyng budjetin eseleytinin aitty. Sonyng ishinde biz de barmyz.

Osy rette Qazaqstan ózining әskery tehnikasyn 2030 jylgha deyin janalaytyny habarlanghan.

«Armiyany qaru-jaraqpen jәne әskery tehnikamen jaraqtandyru әskerlerding jauyngerlik әzirligin qamtamasyz etu jónindegi jýktelgen mindetterge sәikes jýzege asyrylady»,-dedi Qazaqstan Qorghanys ministri Ruslan Jaqsylyqov.

Qazaqstan Qorghanys ministrligi búl mәselede manyzdy ról qorghanys-ónerkәsip keshenine (QÓK) jýktelgenin aitty.

«Damyghan otandyq QÓK memleketting әskeri-ekonomikalyq qauipsizdigining negizgi qúramdas bóligi bolyp tabylatyny anyq. Memlekettik josparlau jýiesine sәikes Últtyq qauipsizdik salasyndaghy memlekettik sayasatty iske asyratyn negizgi qújat Últtyq qauipsizdik strategiyasy bolyp tabylady», - dedi ministr.

Jaqsylyqovtyng aituynsha, Últtyq qauipsizdik strategiyasyn iske asyru maqsatynda Qazaqstan Respublikasy Preziydentining 2021 jylghy 20 tamyzdaghy Jarlyghymen Qazaqstan Respublikasynyng Qaruly Kýshterin, basqa da әskerleri men әskery qúralymdaryn salu jәne damytu tújyrymdamasynyng 2030 jylgha deyingi jana redaksiyasy bekitilgen.

Tújyrymdama, onyng ishinde Qaruly Kýshterding tehnikalyq jabdyqtaluyn arttyru ýshin naqty mindetter men kórsetkishterdi iske asyru kezenderin qamtidy.

Sonday-aq Preziydentting 2018 jylghy 28 mamyrdaghy Jarlyghymen bekitilgen Qazaqstan Respublikasynyng Qaruly Kýshterin, basqa da әskerleri men әskery qúralymdaryn qayta jaraqtandyru jәne qorghanys-ónerkәsip keshenin 2030 jylgha deyin damytu tújyrymdamasy qoldanylady.

«Tújyrymdamada Qazaqstan Respublikasynyng Qaruly Kýshterin, basqa da әskerleri men әskery qúralymdaryn qayta jaraqtandyru mýddesinde QÓK damuynyng maqsattary men mindetteri, negizgi baghyttary men kezenderi aiqyndalghan», - dep habarlaghan edi ministr.

Biyl әskerlerdi ozyq qaru-jaraqpen jәne basqaru jýielerimen jaraqtandyru boyynsha josparly júmys jalghasyn tapqan.

Negizgi basym baghyttar pilotsyz úshu apparattary, atys qaruy, joghary dәldiktegi qaru-jaraq pen oq-dәriler, әskery tehnika jәne arnayy operasiyalar kýshterine arnalghan qaru-jaraqtardy satyp alu.

«Qorghanys ministrligi ýshin qaru-jaraq pen әskery tehnikany satyp alu Industriya jәne infraqúrylymdyq damu ministrligi arqyly memlekettik qorghanys tapsyrysy shenberinde jýrgiziledi. Aghymdaghy jyly 110 birlikten astam әskery tehnika satyp alynyp, әskerge týsti. Áue qorghanysy kýshteri 4-shi buynnyng zamanauy kópfunksionaldy, soqpaly jәne kóliktik-jauyngerlik tikúshaqtarmen, әskeriy-kóliktik úshaqtarmen jәne oqu-jattyghu úshaqtarymen jaraqtandyrylady. Tayau merzimdi perspektivada ispandyq Airbus military kompaniyasy shygharghan a400m әskeriy-kólik úshaqtary jetkizilmek. Orta klasty әskeriy-kólik úshaqtarynyng jelisin satyp alu jalghasuda. 2023 jyly osy kompaniyanyng kezekti S295M úshaghy jetkiziledi»,-degen bolatyn QR Qorghanys ministrining orynbasary Súltan Kamaledinov.

Osylaysha әskery qaru-jaraqty janalau, satyp alu júmystary qarqyndy jýrgizilip keledi. Tútastay alghanda, Qazaqstannyng Qaruly Kýshteri qaru-jaraqtyn, әskery tehnikanyng jәne basqa da materialdyq qúraldardyng negizgi týrlerimen qamtamasyz etilgen. Últtyq jәne ónirlik qauipsizdikti nyghaytu mýddesinde basqa memlekettermen әskery jәne әskeriy-tehnikalyq yntymaqtastyq ayasy kenende.

Global Firepower reytingining taldauy boyynsha býgingi tanda QR aviasiyasynda 237 úshu apparaty, qúrlyq әskerlerinde 300 tank, 5,2 myng jauyngerlik bronidy mashinalar, 246 ózdiginen jýretin artilleriyalyq qondyrghylar, 456 birlik sýiretiletin artilleriya jәne 407 reaktivti jýieler bar.  Áskery personaldyng jalpy sany 77 myng adamdy qúraydy.

Reyting әriyne manyzdy. Búl kem-ketigindi týzep, algha jyljugha qajettini anyqtau ýshin kerek. Alayda reyting әskerding jaghdayyn naqty sipattamaydy. Reytingti jasaqtau sәtinde kóptegen memleketter sayasy qulyqqa basady. Biri qaru dengeyin azaytyp kórsetse, endi biri úlghaytyp kórsetedi. Áskery budjet pen әsker sanyna da qatysty dәl solay. Áskerding shynayy kelbetin soghys jaghdayy ghana kórsete alady. Mysaly reytingte 2-shi orynda túrghan Resey әskeri, reytingte 15-shi orynda túrghan әskerdi úrys dalasynda tize býktire almay keledi.

«Soghys – kimdiki dúrys ekenin anyqtamaydy. Soghys – kimning aman qalatynyn anyqtaydy», - deydi oishyl Bertran Rassel. Sondyqtan, әskery budjetti úlghaytu manyzdy ekeni anyq. Qaru-jaraqty qazirden qamdau kerek. bizge zamanauy qaru-jaraq kerek. Byltyr qabyldanghan әskery doktrinanyng qalay bolatynyn aldaghy uaqytta kóre jatarmyz. Dese de, Qazaqstannyng úrys jaghdayynda jana qaru satyp alu mýmkindigining boluy, әlemning birqatar elderimen qorghanys salasynda kelisim jasay aluy, qazaq sarbazdaryn ózge elderge oqytu jәne tәjiriybe almasugha jiberu mýmkindigining boluy, halyqaralyq dәrejede imidjining joghary boluy jәne diplomatiyalyq bedelge ie bolu. Osy artyqshylyqtar Qazaqstan әskerin quatty ete týsedi.

Abai.kz