nemese Ibn Batuta sayahaty jayly shyndyq

Arab sayahatshysy Ibn Batutanyng XIV ghasyrda Altyn Orda imperiyasy aimaghyna jasaghan sayahaty jayyndaghy shyndyqty qolda bar qazaqsha, oryssha audarmalardy ózara salystyra otyryp anyqtaudy ary qaray jalghastyrsaq.

«Ya naslyshalsya o gorode Bulgare y zahotel otpravitisya tuda, chtoby vzglyanuti na to, chto govoritsya pro chrezvychaynuy kratkosti nochy v nem, a takje pro kratkovremennosti dnya v protivopolojnoe vremya goda. Mejdu nim y stavkoy sultana byl desyatok puti. Ya poprosil u nego provodnika tuda y on otpravil so mnoi takogo, kotoryy dovez menya tuda y priyvez menya obratno k nemu. Pribyl ya tuda v ramazan i, pomolivshisi na zakate solnsa, my razgovelisi. Sdelan byl prizyv k vecherney molitve vo vremya nashego rozgoveniya. My sovershily ee, da molitvy teraviyh, shaf y vitr, a vsled za tem zanyalasi y zarya. Takje korotok deni v nem v period kratkosty ego. Probyl ya tam try dnya. Zahotelosi mne probratisya v stranu mraka. Vhod v nee cherez Bulgar y mejdu nimy 40 dney puti. Potom ya otkazalsya ot etogo vsledstvie bolishih hlopot na eto y maloy polizy). Puteshestvie tuda sovershaetsya ne inache, kak na malenikih povozkah, kotorye vozyat bolishie sobaki, ibo v etoy pustyne led, na kotorom ne derjatsya ny nogy chelovecheskiye, ny kopyta skotiny; u sobak je kogty y nogy ih derjatsya na lidu» – «Parijdik núsqa».

«Naslyshavshisi o gorode Bulgare, ya pojelal ego viydeti y poveriti rasskazy o chrezvychaynoy kratkosty ego nochey v odno vremya goda, y obratno dney v drugoe vremya. Ot sultanskogo tabora do Bulgara okolo desyaty dney puti. Ya prosil Sultana dati mne provodnika, y on milostivo soglasilsya. Deystviytelino, ya viydel v Bulgare, chto, kogda tam prochitait molitvu zahojdeniya solnechnogo v mesyase ramadane, uje nastupaet vremya vecherney molitvy, y tak dalee, y naoborot v drugoe vremya. Ya probyl v Bulgare try dnya, y vozvratilsya k Sultanu. V Bulgare rasskazyvaly mne o zemle mraka, y vozbudily bylo bolishoe jelanie posetiti ee. Rasstoyaniya do nee sorok dney ezdy, no menya ugovorily ne ezditi, predstavlyaya opasnosty y bespoleznosti puteshestviya. Slyshal ya, chto ezdyat tuda na malenikih sanyah, zapryajennyh sobakami, ibo dorogy pokryty lidom, po kotoromu skolizit chelovecheskaya noga y konskoe kopyto, y toliko sobaky mogut derjatisya» – «Londondyq núsqa».

Resey zertteushisi Murad Adjy qazirgi Moskva qalasynda (Kremli aumaghynda) shyghystyq jazulary bar belgisiz eski eki hram baryn jazghan. Al arab tarihshysy Ál Masudy H ghasyrda Búlghar qalasynda sәuletti meshit bolghanyn kórsetedi. Ol aimaqtyng klimaty jayly aqparatta jyldyng key mezgilinde kýnning batuy men qayta shyghuynyng arasy 6 saghat 50 minut shamasynda ekeni (sonda qúptan namazy men tang namazy arasy 4 saghat bolghany), key mezgilde kýndizding de osylaysha óte qysqa bolatyny anyq mәlimdelgen [8]. Moskva patshalyghyn ornatqan dinastiya әuelde Kiyev knyazdigin biylegen Rurik (Buriyk) әuletinen taraydy. Olardy europalyqtar «Varyag» deydi jәne Resey patshalarynyng biylik simvoly bolghan Monamah tәji – kәdimgi qazaqy bórik jәne onday kóne bórikter Qyrym muzeylerinde jetkilikti kórinedi. Euraziyany erteden biylegen As dinastiyasy (Asylúya taypasy) jayly, olardyng Qyrymdaghy urus-sakalban elin biylegen toby әuelde Súrbórias, keyin qysqasha Bóri dep atalghanyn jәne keyin slavyan-bolgarlar kópshe týrde «buriy-kiy» degendikten ataulary «Bórik» bolyp ózgergenin osy uaqytqa deyingi jazbalarymyzda jetkizgenbiz. Resey imperiyasy olardyng týrkitildi jazbalaryn «drevnerusskiye» etip ózgertkende (8a), «Bórik» atauyn «Ruriyk» dep búrmalaghan. Al Hazar qaghanatynda arisiy elining Kua әuleti bas uәzirlikti iyelendi, al urus-sakalban elining bir bóligi hazar patshasyna qyzmet etken (8b). Urus elining dúrys atauy arys ekeni turaly Arys (arisy) eli jayly jazghan maqalamyzda toqtalghan bolatynbyz. Yaghni, Hazar qaghanatynyng әskeri bolghan arisiy eli men sol jerdi meken etken urus (rus) taypalarynyng arghy tegining bir-birimen tuys bolghanyn bayqaugha bolady. Hazar qaghanaty shamamen X ghasyr sonynda joyylghany mәlim, al Kiyev knyazdigi XI ghasyrda tarih sahynasyna shyqty. Qysqarta aitqanda, Hazar qaghanatyndaghy bas uәzir lauazymy kelisim boyynsha arisy elining Kua әuletine tiyesili bolghan. XI ghasyrdaghy Kiyev knyazdigi arab jazbalarynda «Kuab» dep kórsetilgen. Demek, Kuab qalasy degen atau Hazar qaghanatynda bas uәzirlikti iyelengen Kua ruymen baylanysty payda boluy mýmkin. Óitkeni, Kiyev knyazdigin urus pen chornoklobuk odaghy biylegeni mәlim. Urus pen chornoklobuk degenimiz XI ghasyrda Tbilisiyden quylghan qarapapah toby men Hazar qaghanaty joyylghan son, sol mekenge barghan urus toby. Sonymen qatar Kiyevtegi «hazar qaqpasy» men ol jerden tabylghan hazarlyq evrey jazbalary Hazar qaghanatyn biylegen evreyler de Kuab (Kiyev) qalasynan pana tapqanyn aighaqtaydy. Demek, Kiyev knyazdigin biylegen, keyin Moskva patshalyghyn ornatqan – Bórik dinastiyasynyng Kua degen ruy, al olardyng senimdi tiregi Urus eli! Urus elining arghy tegi Qyrymnan shyqqan halyq bolyp tabylady.

Ibn Batuta zamanynda, HIV ghasyrda ishki Reseydegi búlgharlar músylman boldy, olardyng X ghasyrdan Islam dininde ekenin arap tarihshysy Ál Masudy kórsetedi (8v). Ibn Batuta zamanynda Búlghar elining Altyn orda qúramynda ekenin kóremiz. Ol zamanda Moskva knyazdigi túrmaq, Moskva atauy da bolmaghan. Tipti, ol aimaqta hristian dindi Qyrym eli de, Kua adamdary da mekendegen emes. It jekken shanalary bar alystaghy qaranghy elden habardar bar Ibn Batutanyng músylman búlghar elin biyleytin hristian toby bar ekenin bilmeui aqylgha simaydy. Bilse, sózsiz enbekterinde jazyp qaldyrar edi. Buriyk-Rurik dinastiyasy ol kezde qazirgi Belarusiya aimaghyndaghy urus elin basqaruy mýmkin, olar týrkitildi katolikter bolghan (belarustar әuelde HIII ghasyrda katolik bolghany aitylady). Rus taypasy – Qyrymdy mekendegen [9] týrkitildiler, olardyng týrkitildi jәne katolik dindi bolghanyn HIII ghasyrdyng sonynda jazylghan «Kodeks Kumanikus» jazbasy rastaydy [10]. Biyleushi bolghandyqtan olardy «aq rus» dep ataghan. Keyin pravoslavyany qabyldap, bolgarlyq shirkeu tiline kóshkende (slavyandalghanda), «belorus» últy bolyp qalyptasty. Olar Altyn orda ydyraghan HV ghasyrda ghana búlgharlardy baghyndyryp, Búlghar qalasyna ornyqqan. Arghy týbi qyrymdyq bolghandyqtan, olardyng ornyqqan mekenderin búlgharlar «Qyrymel» dep, al basshylaryn ru atauymen «Kua» dep atady. Olar hristian bolghandyqtan, sharap ishudi dәstýrge ainaldyrdy. Sondyqtan búlgharlar olardy «mas kua» dep atap ketip, osydan «Moskva» atauy qalyptasqan dep tújyrymdaymyz. Ibn Batuta HIV ghasyrda «týni asa qysqa» Búlghar qalasynda bolyp, ondaghy meshitte namazyn oqydy, ol eshqanday orys nemese slavyan adamdaryn kórgenin jazbaydy.

Demek Maskua atauy da, Moskva patshalyghy da tek HV ghasyrda ghana payda boldy (HIV ghasyrdaghy Ibn Batuta zamanynda ol Búlghar degen qala edi). HV ghasyrda Búlghar eli biyligine kelip Maskua patshalyghyn ornatqan urustar óz ataularyn búlghar elining әskery úrany etken. «Urraas» dep atoylap úran shaqyrghan búlghar elin qazaqtar sol zamannan «orys» dep atap ketken. Orystardyng «ura» degen barshagha belgili әskery úrany sonyng aighaghy dep bilemiz. Keyin HVI ghasyrda búlghar-orystar shoqynyp shirkeu tiline kóshkende (slavyandalghanda) «orys» atauyn búrmalap, ózderin «ros» dep ataghan jәne memleketteri sol sebepten Rossiya bolyp ornyqty. Qazirgi hristian dindi, slavyan tildi orys halqy HIV ghasyrda músylman dindi әri týrki tildi búlghar eli ekenin Ibn Batuta jazbasy men oghan deyingi Ál Masudi, Ibn әl Asir jazbalary derekteri dәleldeydi. Ondaghy derekter Resey tarihynyng tolyq jalghan ekenin pash etedi. Sondyqtan Resey men Kenestik imperiya atalghan jazbalardy senimsiz etip kórsetuge úmtyldy jәne barynsha elemeuge tyrysty, tipti tarihy jazbalar katalogyna engizbedi.

Biz kórsetken Belaya gorka (Beshtag) men Moskva (Búlghar) arasy salt atty adamgha shamamen on kýndik jer. Orystar Búlghar qalasy aimaghy dep qazirgi Tatarstan jerin kórsetedi, Belaya gorka (Beshtag) men Tatarstan aimaghy arasy salt attygha shamamen kem degende 20 kýndik jer ekeni qartadan bayqalady. Yaghni, Ibn Batuta kórgen Búlghar qalasy – qazirgi Moskva, ol Búlghar elining astanasy bolghandyqtan «Búlghar» dep atalghan. Ibn Batutanyng «qaranghy el» dep otyrghany it jekken shanalary bar el nenes, komiy halyqtarynyng ata mekeni bolghan qazirgi Arhangelisk oblysy aimaghy ekeni týsinikti.

Qorytyndy: Ibn Batuta Beshtaudan (Belaya gorka) on kýnde Búlghar (Moskva) qalasyna jetken. Sol jerding meshitinde namazgha qatysqan, asa qyzyqsa da alys, әri joly qiyn bolghandyqtan «qaranghy elge» (nenes, komy etnostary mekendegen Arhangelisk oblysy aimaghy) barudan bas tartqan. Ol Búlghar qalasynda ýsh kýn bolyp, Ózbek han otyrghan ólkege (Beshtag-Belaya gorka) qaytyp oralghan.

«Vernulsya ya iz goroda Bulgara s emirom, kotorogo sultan otryadil vmeste so mnoi, y zastal ya stavku sultana v mestnosti, izvestnoy pod iymenem Bishdag. Eto bylo 28 ramazana. Ya prisutstvoval s nim pry prazdnichnom bogoslujenii. Kogda prazdnik konchilsya, to my otpravilisi v puti s sultanom y so stavkoy y pribyly k gorodu Hadjitarhanu. Gorod etot poluchil nazvanie svoe ot turkskogo hadji, odnogo iz blagochestivsev, poselivshegosya v etom meste. Sultan otdal emu eto mesto besposhlinno, y ono stalo derevney; potom ono uvelichilosi y sdelalosi gorodom. Eto odin iz luchshih gorodov, s bolishimy bazarami, postroennyy na reke Itiyle, kotoraya odna iz bolishih rek mira. Sultan ostaetsya zdesi do teh por, poka usilivaetsya stuja y eta reka zamerzaet. Potom on prikazyvaet jiytelyam etogo kraya priyvezty tysyach vozov solomy, kotorye ony kladut na led, splotivshiysya na reke. Po etoy reke y soediynennym s neiy vodam ezdyat v arbah na rasstoyaniy 3 dney puti. Chasto po ney prohodyat karavany, ne smotrya na kones zimney pory, no tonut y pogibait» – «Parijdik núsqa».

«Ya vorotilsya v tabor sultanskiy 28-go ramadana, y otpravilsya potom za Sultanom do Astrahani, odnogo iz podvlastnyh emu gorodov. On stoit na beregu reky Eteli, odnoy iz velichayshih rek v miyre» – «Londondyq núsqa»

Resey ghalymdary: «Ibn Batuta Búlghar qalasyna Hadjtarhan (Astrahan) qalasynan attanghan tәrizdi» dep óreskel búrmalaydy. Osylaysha «Búlghar qalasy qazirgi Volgograd manynda ornalasqan jәne ol aimaqta ertede Voljskaya Bulgariya memleketi bolghan» deytin jalghan tújyrymdaryna qosymsha dәlel izdeydi. Olar «Ibn Batuta Búlghargha barghan jolynda Oral tauyndaghy Rus elin kórsetti» degen ótirikterin de qosady. Osylaysha «Rus halqy, yaghny orystar Reseydi erteden mekendegen» degen qisynsyz tújyrymdaryna arab ghalymy jazbasyn kuә etuge tyrysady.

Ibn Batuta ózining Beshtagtan Búlghargha attanghanyn, sosyn qaytadan sol Beshtagqa oralghanyn anyq jazghan jәne sol saparynda rus degen taypa nemese últ kezdesetinin kórsetpegen. Ibn Batuta qaldyrghan derekterge sәikes, Rus eli tauly jerde, mýlde basqa aimaqta – Soltýstik Kavkaz tauynda otyrghan.

Qorytyndy: Ibn Batuta Búlghar (Moskva) qalasynan Beshtaugha (Belaya gorka) qaytyp kelgen jәne osy jerden han ordasymen birge Hajtúrghan (Astrahan) qalasyna barghan. Tarihshy «Hajtúrghan» atauy ol jerdi bir syily músylman qajy túrghandyqtan payda bolghanyn, keyin ol auylgha, sosyn ýlken qalagha ainalghanyn bayandaydy. Onyng jay auyldan ýlken qalagha ainaluy Múhammed Ózbek han zamanyna deyin oryn alghany týsinikti. Osy derekting ózi Altyn orda aimaghynda islam dini erteden ornyqqanyn dәleldeydi. Yaghni, «Altyn ordada islam dini Ózbek han zamanynda keldi» degen orys ziyalylarynyng tújyrymy jalghan. Ibn Batuta jazbasy Múhammed Ózbek han Edil ózenining qatuyn osy Hajtúrghan (Astrahan) qalasynda kýtetinin, ózen qatqan song oghan saban tósep jol jasaytynyn, odan qysta keruender de ótetinin mәlimdeydi. Osy derekten Múhammed Ózbek hannyng múz qatqansha Hajtúrghanda (Astrahanda) otyryp, múz qatqan song saban tóselgen jol arqyly el astanasy Aqsaray qalasyna jetetinin bayqaymyz.

Qosymshalar:

[8] Moskva – Etimologiya gidronima Moskva tochno ne ustanovlena. Arheologicheskie raskopki, provedyonnye v rayone Kremlya, sviydetelistvuiyt, chto k konsu XI veka tam uje sushestvovalo poseleniye, zashiyshyonnoe valom y rvom. Geograficheskim polojeniyem Moskvy obuslovlena prodoljiytelinosti dnya v techenie goda. Ona kolebletsya ot 7 chasov 00 minut 22 dekabrya do 17 chasov 34 minut 22 iinya. V staroy chasty Moskvy, vsledstvie eyo bolee severnogo polojeniya, letom svetovoy deni chuti dolishe, chem na prisoediynyonnyh territoriyah, a zimoy – koroche. Vblizy dnya letnego solnsestoyaniya (22 iinya), solnse ne opuskaetsya niyje −12°. Takim obrazom, astronomicheskaya nochi (vysota solnsa menishe −18°) ne nastupaet. Tem ne menee takogo osvesheniya nedostatochno dlya normalinoy jiznedeyatelinosty cheloveka, potomu chto astronomicheskie sumerky (vysota Solnsa ot −12° do −18°) neotlichimy ot nochi, poetomu ulisy nujdaitsya v iskusstvennom osveshenii, y schitaetsya, chto tak nazyvaemyh belyh nochey v Moskve net, hotya nebo ostayotsya tyomno-siniym, a ne chyornym, kak, napriymer, na yuge Rossii. Nepolnye nochy na shirote Moskvy dlyatsya s 6 maya po 8 avgusta, 95 sutok v godu solnse ne opuskaetsya niyje −18°, y polnoy nochy ne nastupaet.

[8a] Al Masudy «Istoriya Shirvana y Al Baba» – Chto kasaetsya yazychnikov v gosudarstve, to sredy razryadov ih nahodyatsya sakaliba y rusy, kotorye jivut na odnoy storone etogo goroda. Rusy y sakaliyba, kotorye, kak my uje govorili, yazychnikiy, slujat v voyske sarya y yavlyaytsya ego slugami. Ony izvestny v gorode kak arsiya, y ony yavlyaytsya pereselensamy iz okrestnostey Horezma. Ony ostalisi v ego vladeniyah na opredelennyh usloviyah, odnim iz kotoryh bylo to, chto ony budut otkryto ispovedovati svoi veru, iymeti mechety y prizyv k molitve; takje, chto doljnosti sarskogo vazira budet sohranyatisya za nimi, kak y v nastoyashee vremya vazirom yavlyaetsya odin iz niyh, Ahmad biyn Kuya;».

[8b] "Igori polki turaly sóz" - HVI ghasyrda qayta óndelip boyalghan, HII

ghasyrdyng oqighalaryn beyneleytin eski әri әbden tozghan kartina. "Sóz" ekinshi mәrte HVIII ghasyrda qayta óndelu kezeninen ótti.

("AZiYa"/ Oljas Sýleymenov)

[9] Al Masudy «Istoriya Shirvana y Al Baba» – V verhney chasty hazarskoy reky esti protok, vlivaishiysya v zaliv morya Nitas – more rusov, po kotoromu ne plavait drugiye, y ony obosnovalisi na odnom iz ego beregov. Rusy sostoyat iz mnogochislennyh plemen raznogo roda. Sredy nih esti kupsy, kotorye postoyanno ezdyat k saru burgar. Gorod Burgar stoit na beregu Maytasa, y ya polagay, chto etot narod jiyvet v Sedimom klimate. Ony rod turkov, y karavany postoyanno hodyat ot nih v Horezm, chto v horasanskoy zemle, y iz Horezma k niym;. V nastoyashee vremya, kogda iydet 332/943 god, burgarskiy sari musulimaniyn; on prinyal islam v dny Muktadira-Billaha posle 310/922 goda, kogda on vo sne uviydel viydeniye. Ego syn uje ranishe sovershil palomnichestvo, dostig Bagdada y priyvez s soboy dlya Muktadira znamya, savad y dani. U burgar esti sobornaya mecheti...  V strane burgar v techenie chasty goda nochy chrezvychayno korotki. Nekotorye iz nih govoryat, chto chelovek ne uspeet svariti gorshok, kak nastaet utro.

[10] Kodeks Kumanikus – izvestnyy pisimennyy pamyatnik kumanskogo yazyka nachala XIV veka (1303 g.), edinstvennyy spisok kotorogo hranitsya v biblioteke sobora Svyatogo Marka v Venesii. «Kodeks» byl napisan v 1303 g. v Krymu, poetomu v yazyke etoy knigy silino oguzskoe vliyanie yujno-krymskogo turkskogo dialekta. Dlya peredachy kypchakskogo yazyka sostaviytely ispolizovaly latinskui grafiku.

[11] Avarsy – musulimane-sunnity shafiitskogo tolka. V gorah Avariy do sih por sohranilisi razvaliny hristianskih hramov y chasoven.  Sarir – avarskoe srednevekovoe gosudarstvo v gornom Dagestane, sushestvovavshee s VI po XI vv. Praviytely ispovedovaly hristianstvo. Stoliysey yavlyalsya gorod Hunzah, iydentifisiruemyy s sovremennym aulom Hunzah (v perevode s avarskogo «U hunov»). A nyneshney Armeniy togda sushestvoval Gosudarstvo Shaddadidov. V 1020-ye gody ego praviytely zakluchily soyz s Rusami, pribyvshimy v Azerbayjan na svoih koroblyah, y s ih pomoshiu zahvatily Baylakan. V 1032 godu Mstislav Tmutarakaniskiy, sovershaya svoy reyd po Kavkazu, stal vragom dlya Sarira, tak kak emir Derbenta Mansur, kotoryy byl v sostoyaniy voyny s niym, byl jenat na dochery Sarirskogo sarya. Poslednee upominanie o Seriyre otnositsya k 1067 godu. Na territoriy Serira obrazovalosi neskoliko volinyh obshestv, a na territoriy nyneshnego Hunzahskogo rayona obrazovalosi Avarskoe nusalistvo. V rodoslovnoy avarskih nusalov v istoricheskoy hroniyke Muhammeda Rafy «Tarihy Dagestan» pervym v dlinnom perechne predkov hana Saratana nazvan Arskan. Tam je: «Sultany Avara, kotorye iz roda sultanov urus».  Takje pisari Imama Shamilya Hadjy aly Nahibashy iz s. Choh, ukazyval, chto hunzahskie praviyteliy – eto priyshelisy s Severa iz plemeny «russov».  Pry Surakate ustanovilsya poryadok prestolonaslediya, soglasno kotoromu na trone nikto ne iymel pravo vossedati, krome ego naslednikov po mujskoy y jenskoy linii. V sluchae prekrasheniya roda, prestol doljen byl nasledovati kto-to iz rus, gruzin ily armyan. Surakat stal glavnym vragom dlya Sheyha Ahmada. Ahmadu udalosi izgnati Surakata iz Nusalistva. Syn Surakata, Bayar, pytalsya vernuti tron, no poluchil otpor ot Arabov. Lishi toliko ego syn uje v pojilom vozraste vernul tron predkov. blagodarya Mongolam. Muhammed Rafy piyshet o zakluchyonnom souze mejdu mongolamy y avarsamiy – «takoy soyz byl osnovan na drujbe, soglasiy y bratstve», podkreplyonnom k tomu je y uzamy dinasticheskih brakov. Po mnenii sovremennogo issledovatelya Murada Magomedova, praviytely Zolotoy Ordy sposobstvovaly rasshiyrenii granis Avarii, vozlojiv na neyo roli sborshika dany s mnogochislennyh pokoryonnyh na Kavkaze narodov: «Iznachalino ustanovivshiyesya mirnye vzaimootnosheniya mejdu mongolamy y Avariey mogut byti svyazany y s istoricheskoy pamyatiu mongolov. Oni, ochevidno, iymely informasii o voinstvennom Avarskom kaganate, slojivshemsya v IV v. na drevney territoriy Mongolii… Vozmojno, soznanie edinstva prarodiny dvuh narodov y opredelilo loyalinoe otnoshenie mongolov k avaram, kotoryh ony mogly vosprinyati kak drevnih soplemennikov, okazavshihsya na Kavkaze zadolgo do niyh… S pokroviytelistvom mongolov, ochevidno, sleduet svyazyvati y otmechennoe v istochnikah rezkoe rasshiyrenie granis gosudarstva y razvitie hozyaystvennoy deyatelinosty v Avarii… Ob etom mojno suditi y iz soobsheniy Hamdully Kazvini, kotoryy otmechaet o dovolino obshirnyh razmerah Avariy v nachale XIV v. (protyajyonnostiu yakoby v odin mesyas putiy), obedinyavshey ravninnye y gornye rayony».

[12] Murad Adjy «Bez vechnego siynego neba» – Ne slavyane stoyaly u vlasty v Kiyeve, v tom luchshe slov ubejdaiyt opyati je dokumenty. Skajem, teks dogovora, zakluchennogo v 911godu mejdu kiyevskimy knyaziyamy y Vizantiey, nachinalsya tak: «My ot rodu Russkogo. Karl, Ingelot, Farlov, Veremiyd, Rulav, Gudy, Rauli, Karn, Flelav, Ruar...». Tak, kto predstavlyal Rusi na peregovorah? Kto govoril ot iymeny Rusi? Varyagi! Y sporiti tut ne nado, pustym budet spor. Pozorno soglasilasi rossiiskaya nauka s «grecheskiym» kresheniyem Rusy v H veke, hotya na samom dele bylo katolicheskoe kresheniye.. «Ne veriyte? Vot molitva Rusi, ee, kak relikvii, chitaly v Kiyeve v god 1 500-letnego yubiyleya goroda. «Hoday aldynda beten adem achyk bulsyn...», chto znachit «kajdyy chelovek doljen predstati pered Bogom s otkrytoy dushoy». V Velikoy stepy jily turki, ne slavyane, ony osnovaly Kiyevskuiy Rusi, potom Moskovskuiy. Nachinaya Predchuvstvui nedoumeniye: na kakom yazyke govorila Moskovskaya Rusi pry Ivane Groznom? OtvechaI po turkskiy.. Avary byly katolikami, edinstvennymy na Kavkaze. Povtoryay, avary – chto podtverjdayt ih kladbisha! – byly katolikamiy.

Bekjan Ádenúly

Abai.kz