Áskerde oqys oqighalar jii kezdesetin. Mýmkin, jas kezimdegi tarpan minezimnen de shyghar. Birde kazarmada bir top soldat teledidar kórip otyrghanbyz. Bir kezde Qazaqstandy, ormandy Kókshetaudy, әsem Burabaydy kórsetti. Qyzghandy ma, әlde әdeyi aitty ma, qasymdaghy ónkiygen bir orys jigiti «Eto – ne Kazahstan» degeni. «Pochemu tak dumaeshi?» dedim oghan, anau «Kazahstan – eto odny pesky y verbludy, bolishe tam nichego net» dedi elding aldynda qyrsygha.

Namysym kelip, ashulanghanym sonsha, orynymnan atyp túryp, beldigimdi aghytyp, temir jaghymen әlgining betinen tartyp jiberdim. Taghy birneshe ret qúlashtay úrghanym esimde. Kóterle bergen ol ynyrana betin basyp, qaytadan otyra ketti. Bildikting temiri qúlaghyn jyryp ketipti. Komandiyrimiz osy ýshin maghan qatang sógis berip, osylay endi qaytalansa, serjanttyqtan alyp tastaytyndyghyn eskertti. Degenmen, komandirding sógisinen búryn, ana jigitting elimiz turaly aitqan sózin úzaq uaqyt úmyta almay jýrdim.

Úryp jyghyp, sottala jazdadym.

Kenes Odaghynyng songhy jyldarynda, sonau 1988 jyldary Kavkazdaghy Armeniyada qatty jer silkinisi bolghany әli esimizde. Sonda, Odaq qúramyndaghy barlyq respublikalar shet qalmay, shama – sharqy kelgenshe, kómektesken bolatyn. Ol kezde biz әli jaspyz. Aytayyn degenim, sol bir qiyn - qystau kýnderinde, týk bolmaghanday, armyan jigitteri qalada gýl satyp jýretin. Birde, solardyng bireuinen, - sizderde jer silkinip, kóptegen adamdar zardap shegip jatyr. Al, sizder bolsanyzdar, jaybyraqat gýl satyp jýrsizder, - dep aitqanym bar. Sonda, әlgi gýl satyp túrghan jigittin, tóbeden týskendey qylyp, - jer silkinip, qyrylatyn adam qyrylyp jatqan shyghar, onda mening qaqym qansha, - degeni. Ishimnen, - eline jany ashymaytyn, mynau ne degen egoistter, - dep oiladym. Áriyne, armyandardyng ishinde de jaqsy adamdar kezdesetin shyghar. Degenmen, osy elding azamatshalary men azamattary, anau qasyndaghy әzirbayjan, gruzin nemese balkar, qúmyqtar sekildi azamattyq qasiyeti joghary emes – au dep keyde oy týiesin. Ómirde maghan jolyqqan armyandardyng úrda – jyq, dauryqpa, órkókrek bolyp keletinin ýnemi kórip jýrgenim.

Kezinde, әskerde jýrgenimde de, osy armyan jigitterining kesirinen sottalyp kete jazdaghan edim. Endi, sol oqighagha keleyik.

Birde kórshi rotadan eki qazaq jigiti izdep keldi. Olardyng bóliminde, mening rotama qaraghanda, biraz qazaq bar edi. Kóp arlaspasam da, anda - sanda kórgenimde qay jaqtan ekenin súrap jýretinmin. Áskerge jaqynda ghana kelgen jas sarbazdar eken. Maghan aitqandary, - sondaghy armyan jigitteri búlargha kýnde tiyisip, oilaryna kelgenderin istetetin kórinedi. - Reti kelgende sóilesermin,- dedim әlgilerding abyrjyghandaryn basyp. Keyin taghy birneshe ret keldi. Álgi armyandarmen sóilespekke nar tәuekel dep, bir kýni kazarmalaryna bardym. Qazaqtardyng aitqany – Arekelyan degeni bastaytyn kórinedi. Sóitip búlardy jabylyp úratyn sekildi. San jaghynan qazaqtar analardan kóp bolghanymen, juas jigitter eken.

Kazarmalaryna kelgende, sondaghy bir qazaq jigiti ony menzep kórsetti. Ol bolsa shalqasynan tósekte jatyr. Iri jigit eken. Qalghandary ar jaghynda domino oinap otyr. Qasyna kep - Ei, ara (armyansha «jigit» degen sóz) ya s toboy pogovoriti priyshel,- dedim. Ol bolsa ornynan qozghalmay - Kakoy durak tebya serjantom naznachiyl?!, - degeni namysyma tie sóilep. Domino oinap otyrghandary óre týre keldi. Anau ornynan qozghalmay әli jatyr, maghan ne istey alasyng degendey týr kórsetip. - Vyhody odin na odiyn, - dep ayaghynan teuip jiberdim. Ol ornynan atyp turdy. - Ty – trus, odin smojeshi vyitiy?,- dedim jabylyp keteme dep qauyptenip.

Sender tynysh túryndar degendey boldy qasyndaghylargha óz tilinde sóilep. Sóitti de aighaylap maghan túra jýgirdi. Siltegen júdyryghyn tiygizbey jalt búrylyp, tu syrtyna shyqtym. Qasymda túrghan taburetkamen býiirinen úrghanymdy bilem. Beri qaray búrylghan ol eki attap, býgilip otyra ketti. Osyny paydalanyp tepkiley bastadym. Qarap túrghan jaqtastary jabyla ketti. Naghyz qyrghyn endi bastaldy. Shamam kelgenshe analarmen sermesip jatyrmyn. Bir mezgilde, - Nu- ka prekratiyte!, - dedi bireu aighay sap. Qarasam, kezekshi bólim mayory kep túr. Ayghay-shu sap basyldy. Areklyan myqshiyp әli otyr. Jaqtastarynyng birnesheui ony kóterip, tósegine jatqyzdy. Mayor: - Qay jering auyryp túr?, - dedi anaghan. – Qabyrgham,- dedi anau ynyrsyp. Medpunkten zembil әkeluge bir soldatty jiberdi de, - kim kinәli,- degendey bizge qarady. - Mynau kinәli dep,- bәri meni kórsetti. - Óz rotana bar, keyinirek sóilesemiz, - dedi maghan jeky qarap. Kazarmadan shyghyp bara jatyp alystan qarap túrghan qazaq jigitterin kórdim. Alandap rotagha keldim. Sottap, disbatqa (dissiplinarnyy batalion) aidap jiberse ne isteymin dep oiladym.

Jarty saghattan keyin әlgi mayor jәne kapitan Vasiliev bir- eki soldatpen maghan keldi. - Ákel pogondaryndy, - dedi mayor yzgharmen. Iyghymdaghy pogondarymdy júlyp alyp, qolyna berdim. - Mynany shtabqa alyp baryndar, - dedi janyndaghy soldattargha. Analar meni shtabqa alyp keldi. - Sottalatyn boldym-au, - dep oiladym. Óni qonyrqay polkovnikti anda-sanda syrtynan kórýshi edim. Qarsy aldymda sol túr. Polk komandiyri eken. Álgindegi mayor men kapitan Vasiliev te keldi.

- Al, sayra sarbazym,- dep polkovnik maghan iyek qaqty. Bolghan jaytty qaz-qalpynda aityp berdim. - Ana qazaqtar sonda ózderin qorghay almay ma?, - dep polkovnik renjy sóilep. - Sening kinәng – analardy qorghaymyn dep izdep barghanyn. Olarda da kinә bar. Tóbeles ashpay, sóilesuge bolmay ma?, - . Biraz nәrseni anyqtap súraghan song meni - syrtta kýt, - dep shygharyp jiberdi. Oiym on saqqa jýgirip, esik aldynda biraz jýrdim. Azdan keyin kezekshi soldat meni ishke shaqyrdy. Polkovnikting aldyna qaltyrap әreng keldim.

- Sen ózi múnday tóbelesti birneshe ret qaytalaghan kórinesin. Berilgen sógisterin bar eken. Ananyng qabyrghasyna auyr zaqym keltiripsin. Osy ising ýshin әskery tribunalgha berip, sottatyp jiberuge bolar edi. Degenmen osy joly analardyng ózderi kinәli. Saghan songhy ret eskertu beremiz, eline aman ketking kelse, tynysh jýr. Pagondaryn qaytaryp ber - , dedi kapitangha qarap.
Quanghanymnan kazarmagha jýgirip keldim. Birazdan song rota komandiyri pagondarymdy әkep berdi. - Pagondaryndy taghyp al. Qaytkenmen de sen jaradyn, polkovnik seni batyl qazaq eken dep maqtady, - . Kapitan osyny aityp jymiyp kýldi de - obiektidegi bólimge kete ber , - dedi artynan.

Sóitip әskerde jýrgenimde, osy armyandardyn kesirinen , sottalyp kete jazdaghanym bar.

Beysenghazy Úlyqbek

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi.

Abai.kz