Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev Ghylym jәne tehnologiyalar jónindegi últtyq kenesting birinshi otyrysynda qazaq tilin latyn әlipbiyine kóshiruge qatysty sóilegen sózinde:  «Búl mәsele býkil qoghamnyng yqylasyn tudyrghany belgili. Men búryn búl mәsele boyynsha talay ret aittym: biz, eng aldymen, osy sәtti paydalana otyryp, qazaq tiline reforma jasauymyz kerek. Mәsele kirill әlipbiyinen latyn әlipbiyine mehanikalyq týrde kóshude emes. Biz latyn әlipbiyine tez arada kóshuimiz kerek dep, kóptegen óreskel qate jiberdik» degen edi. Osyndaghy QATE JIBERDIK degen jerinen bastayyqshy. IYә, jiberdik. Biraq nege jiberdik ol qateni?

Álipby jasaudyng Aqannan kele jatqan bir ghasyrdan da úzaq tәjiriybesi bola túra;

Ózge eldermen, tipti tuystas týrki elderimen salystyrghanda symday tartylghan tildik jýiemiz bola túra;

Latyn grafikasyna bizden búryn kóshken týrkilerding týrli-týrli sabaq bolar tәjiriybesi bola túra;

1929-1940 jyldardardaghy latyn grafikasynda qoldanylghan ózimizding tәjiriybemiz bola túra QATE JIBERDIK.

Qanday qate? Kim jiberdi ol qateni? Nege jiberdi? Latyn júmystarynyng basyna ónkey sauatsyzdar jinalghan ba?! Qazirgi júmys toby da sol  bayaghy qate jibergenderden qúralghan ba?! Álipby jasau әli solardyng qolynda ma? Nege?

Preziydentting osy sәtti paydalana otyryp, qazaq tiline reforma jasau kerek degen sózi latyn grafikasyna kóshuding negizgi sebebi bolyp tabylady. Taghy da jana jobalar úsynyp jýrgender osyny bile me eken ? Bilmeytin siyaqty. Úsynyp jatqan jobalaryn kórip qaldym, bilgishter  taghy 32 tanbadan túratyn әlipby úsynyp jatyr. Búl kenes kezindegi til búzar ústanymnan әli shygha almau. Basty qateligimiz de osy. Bir qate basqan jerdi qayta basu – naqúrystyq. Qazaq tilinde tól 28 dybys bar. Qazirgi qoldanystaghy әlipbiyde 42 әrip: 42-28=14 әrip artyq, bóten. Olar: ch, sh, i, , yu, ya, i, yo, f, h, h, v, s, e.

Eger jana úsynghan jobalarda búlardyng birde bireui bolsa, onda ol reforma emes, tildi odan әri býldiru. Búrynghy kenes kezdegimiz sharasyzdyqtan edi. Endigimiz tәuelsizdik әdeyi, qasaqana qazaq tilin qorlau bolyp tabylady. Búl jaulyq.

Bijomart Qapalbek

Abai.kz