قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ عىلىم جانە تەحنولوگيالار جونىندەگى ۇلتتىق كەڭەستىڭ ءبىرىنشى وتىرىسىندا قازاق ءتىلىن لاتىن الىپبيىنە كوشىرۋگە قاتىستى سويلەگەن سوزىندە:  «بۇل ماسەلە بۇكىل قوعامنىڭ ىقىلاسىن تۋدىرعانى بەلگىلى. مەن بۇرىن بۇل ماسەلە بويىنشا تالاي رەت ايتتىم: ءبىز، ەڭ الدىمەن، وسى ءساتتى پايدالانا وتىرىپ، قازاق تىلىنە رەفورما جاساۋىمىز كەرەك. ماسەلە كيريلل الىپبيىنەن لاتىن الىپبيىنە مەحانيكالىق تۇردە كوشۋدە ەمەس. ءبىز لاتىن الىپبيىنە تەز ارادا كوشۋىمىز كەرەك دەپ، كوپتەگەن ورەسكەل قاتە جىبەردىك» دەگەن ەدى. وسىنداعى قاتە جىبەردىك دەگەن جەرىنەن باستايىقشى. ءيا، جىبەردىك. بىراق نەگە جىبەردىك ول قاتەنى؟

ءالىپبي جاساۋدىڭ اقاڭنان كەلە جاتقان ءبىر عاسىردان دا ۇزاق تاجىريبەسى بولا تۇرا;

وزگە ەلدەرمەن، ءتىپتى تۋىستاس تۇركى ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا سىمداي تارتىلعان تىلدىك جۇيەمىز بولا تۇرا;

لاتىن گرافيكاسىنا بىزدەن بۇرىن كوشكەن تۇركىلەردىڭ ءتۇرلى-ءتۇرلى ساباق بولار تاجىريبەسى بولا تۇرا;

1929-1940 جىلداردارداعى لاتىن گرافيكاسىندا قولدانىلعان ءوزىمىزدىڭ تاجىريبەمىز بولا تۇرا قاتە جىبەردىك.

قانداي قاتە؟ كىم جىبەردى ول قاتەنى؟ نەگە جىبەردى؟ لاتىن جۇمىستارىنىڭ باسىنا وڭكەي ساۋاتسىزدار جينالعان با؟! قازىرگى جۇمىس توبى دا سول  باياعى قاتە جىبەرگەندەردەن قۇرالعان با؟! ءالىپبي جاساۋ ءالى سولاردىڭ قولىندا ما؟ نەگە؟

پرەزيدەنتتىڭ وسى ءساتتى پايدالانا وتىرىپ، قازاق تىلىنە رەفورما جاساۋ كەرەك دەگەن ءسوزى لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋدىڭ نەگىزگى سەبەبى بولىپ تابىلادى. تاعى دا جاڭا جوبالار ۇسىنىپ جۇرگەندەر وسىنى بىلە مە ەكەن ؟ بىلمەيتىن سياقتى. ۇسىنىپ جاتقان جوبالارىن كورىپ قالدىم، بىلگىشتەر  تاعى 32 تاڭبادان تۇراتىن ءالىپبي ۇسىنىپ جاتىر. بۇل كەڭەس كەزىندەگى ءتىل بۇزار ۇستانىمنان ءالى شىعا الماۋ. باستى قاتەلىگىمىز دە وسى. ءبىر قاتە باسقان جەردى قايتا باسۋ – ناقۇرىستىق. قازاق تىلىندە ءتول 28 دىبىس بار. قازىرگى قولدانىستاعى الىپبيدە 42 ءارىپ: 42-28=14 ءارىپ ارتىق، بوتەن. ولار: چ، شش، ، ، يۋ، يا، ي، يو، ف، ح، ھ، ۆ، تس، ە.

ەگەر جاڭا ۇسىنعان جوبالاردا بۇلاردىڭ بىردە بىرەۋى بولسا، وندا ول رەفورما ەمەس، ءتىلدى ودان ءارى ءبۇلدىرۋ. بۇرىنعى كەڭەس كەزدەگىمىز شاراسىزدىقتان ەدى. ەندىگىمىز تاۋەلسىزدىك ادەيى، قاساقانا قازاق ءتىلىن قورلاۋ بولىپ تابىلادى. بۇل جاۋلىق.

بيجومارت قاپالبەك

Abai.kz