Senbi, 28 Qyrkýiek 2024
Biylik 2244 3 pikir 3 Mamyr, 2023 saghat 13:32

Qazaqiyany dәleldeytin kóne kartalar: Jinaq shygharugha ne kedergi?

Qazaq memlekettigin dәleldeytin ejelgi Europadaghy kóne kartalar jinaghynyng tolyq tomdyghyn basyp shygharugha ne kedergi? Býgin Mәjilisting jalpy otyrysynda «Aq jol» fraksiyasynyng deputattyq saualyn Erjan Beysenbaev jariyalady. 


Qazaqstan Respublikasynyn
Premier-Ministri
Á. A. Smailovqa

 

«Aq jol» partiyasyna Alash zertteu instituty mynaday mәselemen shyghyp otyr.

Esinizge sala keteyin, Gumiylev atyndaghy Euraziya uniyversiytetining professory Múhiyt-Ardager Sydyqnazarovtyng «Qazaqstannyng tarih tolqynyndaghy ýzdiksiz memlekettiligi. XVI-XIX ghasyrlardaghy europalyq jәne amerikandyq kartalardaghy Qazaq memleketi» atauly ortaghasyrlyq geografiyalyq Atlas kartalarynyng túnghysh jinaghy 2021 jyly Brusseli qalasynda jaryq kórdi.

Ejelgi zamannan bastap qazaq elining jerleri jәne qazaq memlekettigining yaghny Qazaq handyghynyng atauy Batys elderining ozyq kartografiyalyq baspalarynan shyqqan atlas kartalarynda Qazaqy Orda, Qazsakiya, Qazaqiya dep belgilengen. Atalghan enbekte ejelgi memlekettigimiz jәne jerlerimiz anyq kórsetilgen, Býgingi geosayasy jaghdayda búl kóne atlastaghy tarihy mәlimetter elimiz ýshin óte manyzdy.

Osy enbekti qoghamgha keng taratu maqsatynda, «Aq jol» parlamenttik fraksiyasy, ótken jyly, budjetten qajetti qarajat bólip, jinaqty sapaly týrde basyp shygharuda qoldau kórsetu jóninde Ýkimetke deputattyq saual joldaghan bolatyn (26.10.2022 j. №DS-300).

Alynghan jauapta, 2023 jyly basyp shygharylatyn әdebiyetter tizimi tolyghymen jasaqtalghan, Mәdeniyet ministrligine qajetti qosymsha qarajat bólu turaly tiyisti budjettik ótinim әzirleu tapsyryldy jәne búl mәsele Ýkimetting baqylauyna alyndy delingen.

Alayda, osy uәdeler býgingi kýnge óz sheshimin taba almay otyr.
Qazirgi qalyptasyp otyrghan jaghdayda, atlastyng basylymy 3000 danadan 1000 danagha deyin qysqartylghan. Sonymen qatar, basylymgha tapsyrysty Qazaqstanda beru josparlanyp otyr eken.

Tәuelsizdik alghan kýnnen bastap 33 jyl ótse de, sapaly týrde basyp shyghara alatyn Qazaqstannyng birde-bir zamanauy baspahanasy, tiyisti jabdyqtary men materialdary joq ekeni belgili bolyp otyr.

Tabylghan kartalar eski, yaghny XV-XVII ghasyrlargha jatady, sondyqtan tiyisti sapada basyp shygharu ýshin óte joghary ajyratymdylyq boluy tiyis. Al, jinaqtaushylardyng tújyrymy boyynsha, elimizdegi eshbir baspahana qajetti sapa bere almaydy.

Mәdeniyet ministrligining Arhiv isteri komiytetining A2 formatyndaghy 7 tomdyq atlas jinaghyn basyp shygharugha jasalghan smetalarynda jinaqtaushylardyng esebinshe, búl qarajat 7 tomnyng tek ýsheuin ghana basyp shygharugha jetedi eken.

Yaghni, tarihymyz jýieli, shynayy, eng bastysy, tәuelsiz elding kózqarasymen jazyluyna yqpal jasaugha arnalghan atlastyng basylymy tolyqqandy jaryq kórmeytin siyaqty.

Preziydent Q. Toqaev 2023 jylghy 6 nauryzda atlastyng avtorymen kezdesu barysynda, búl ghylymy enbekpen tanysyp, oghan ózining joghary baghasyn bergendigi jәne ony basyp shygharugha tolyghymen qoldau kórsetkendigi barshagha mәlim.

Býginde, dýniyejýzinde geosayasattyng dýley dauyly soghyp túr. Al, qalyptasqan shekaralardy qayta qarau tendensiyasy oryn alyp kele jatqandyghyn, halyqaralyq qúqyq jýiesining qúldyrauyn bayqap otyrmyz. Qazaqta shekara, memlekettilik bolmaghan nemese postkenestik elderding halyqaralyq qúqyqtaghy mәrtebesi belgisiz degen tújyrymdar batyl aitylyp jatqanda, tarihy túrghyda qazaq jerining elimizge tiyesi ekendigin dәleldeytin ghylymy enbekterding jariyalanauyna kedergi jasaytyn kez emes.

Osyghan baylanysty «Aq jol» fraksiyasy jogharyda aitylghan ortaghasyrlyq geografiyalyq Atlas kartalarynyng jinaghyn basyp shygharuda tuyndaghan kedergilerden ótude qoldau kórsetuinizdi súraymyz.

Qúrmetpen,

«Aq jol» fraksiyasynyng deputattary

Abai.kz

3 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2563