Júma, 20 Qyrkýiek 2024
Bәse... 2582 2 pikir 5 Shilde, 2023 saghat 13:37

Prigojin men Surovikiyn. Úrylar tarihta qalmaydy...

BBC-ding orys qyzmeti Reseyde býlik salghan «Vagner» JÁK qojayyny Evgeniy Prigojin men Resey armiyasynyng generaly Sergey Surovikinning dostyghy jayly egjey-tegjeyli jazypty.

Evgeniy Prigojinning әskery tónkerisinen keyin býtkil bir apta boyy jornalshylar men sarapshylar ózderine «General Surovikin qayda?» degen saualdy qoydy. Ukrainadaghy Resey әskery tobynynyng qolbasshysynyng orynbasary Sergey Surovikiyn, ótken jekesenbide Prigojinge jәne onyng jaldamalaryna qarata býlik shygharmaugha shaqyrghan bolatyn, sodan keyin iz-týssiz joq boldy. «Financial Times» «Surovikin úsaldy» dep habarlasa, «Bloomberg» agenttigi bolsa, Evgeniy Prigojinmen baylanysty birneshe kýn jauapqa alyndy deydi, biraq generaldyng qyzy ol óz júmysynda bәri jaqsy dep mәlim etti. BBC osy eki nәnning birlesken qyzmetine qatysty tarihty sóz ete bastady.

2016 jyly kóktemde lugandyq Andrey (jeke bas qauipsizdigine oray aty-jóni ózgertilip alyndy – BBC osyghan deyin eki jyl boyy LHR jaghynda soghysqan bolatyn, ol ózining birnieshe qandy kóilek dostarymen «Vagner» JÁK qúramynda Siriyagha barugha bel sheshedi. Ukrainanyng shyghysynda әskery is-әreket ekinshi Minsk kelisimine oray toqtatylghan bolatyn, sondyqtan búrynghy halyq jasaghyndaghylardyng basym kópshiligi jana jaghdaydy qarastyra bastady. Maydangha olardyng keregi de joqtyn, al, olar bolsa beybit jaghdaygha mýldem dayyn emestin.

Siriya preziydenti Bashar Asad búl kezde deyin bes jyl boyy múzday qarulanghan oppozisiyamen soghysyp, elining kóp bóliginen biylik jýrgizuden aiyrylyp qalghantyn. Resey ukrain oqighasyna baylanysty sanksiyagha úshyrap, halyqaralyq oqshaulanyp, oghan kómek qolyn 2015 jyldyng qyrkýieginde sozdy Vladimir Putin siriya qaqtyghysynan Reseydi halyqaralyq formattaghy kelissóz ýsteline otyrghyzatyn mol mýmkindik bolady dep ýmittendi. Resey biyligi búl eldegi әskery mindet «әue kýshimen» sheshiledi, jerdegi әskerler esh shyghyngha úshyramaydy dep uәde berdi. Osylaysha Siriyada astyrtyn jaghdayda әrkeket etetin Resey JÁK jaldamalary payda boldy.

Andreyding Siriya sapary bar joghy ýsh aptagha sozyldy. Onyng osy elde bolghan 21-shi kýni tapsyrma oryndap qaytyp kele jatqan әskery úshaq olardyng jatqan jerining ýstinen FAB-500 (500 kelilik fugastyq avia bomba – BBC) tastaydy. Andreyding úigharymynsha, búl úshaq RF ÁÁK edi. Onyng qasyndaghy alty dosy qazaq tapty. «Mening tiri qaluymnyng sebebi dәret syndyru ýshin az uaqytqa shyghyp ketken edim» deydi.

Sol kezdegi Siriyada tap osynday ister Evgeniy Prigojinning jaqtastary ýshin qalypty dýnie bolatyn. Osynday dýniyeler jayly vagnerlikterding Mәskeuge joryghy kezinde resey úshqyshtarynyn  ólimine kinә taqqan shaqta dәl sonday oqighalardyng búghan deyinde oryn alghanyn ózderining telegram-arnalarynda mәlim ete bastady.

Andrey osy oqighadan keyin Luganskge oralyp, endi eshqashan ómirimdi ne «Vagner» JÁK, ne resey armiyasymen baylanystyrmaymyn dep sheshti. Osy ústanmynda qashan jau әskeri Ukrainagha basyp kirgenge deyin bolyp, kvaziyrespublika mobilizasiya jariyalanghan kezde birden LHR әskery qúramynan tabyldy.

«Sezimder órekpigen ahual»

Úshqyshtar jaldamaly әsker qosynyn bombylaghan kezdegi Siriyadaghy Resey jasaghynyng qolbasshysy general-polkovnik Aleksandr Dvornikov edi. Ol basshylyq etken kezde aviasiyanyng qoldauymen JÁK jaldamalary birinshi ret Reseyde tyiym salynghan «Islam memleketi» sodyrlarynan kóne qala Palimira qalasyn azat etti. Dvornikovty búl qyzmetten general-leytenant Aleksandr Juravlev almastyrdy. Onyng basshylyghy kezinde jaldamalylar birlese otyryp, eng iri siriyalyq qala Aleppogha tike shabul jasady. Al, IGIL sodyrlary qolayly sәtti qalt jibermey, 2016 jyldyng jeltoqsanynda Palimirany qayyra óz baqylaularyna ala bildi.

Juravlevti general-polkovnik Andrey Kartapolov almastyrdy. Ol basshylyq etken shaqta Palimira qayyra azat etildi.  2023 jyly Kartapolov MemDumanyng deputaty retinde әskerge shaqyru jasyn 30 jasqa deyin kóteretin zang shygharu mәselesin kóterip, jaldamalylargha baylanysty jyl sózder legin aqtardy. Ózine jaqsy tanys Evgeniy Prigojinning sheruin Kartapolov 29 mausym kýni bylaysha týsindiredi: «Prigojin myrza ýshin aqsha degenimiz búl – manyzdy da, sheshushi faktor emes. Búnyng bәri aqyr sony bassyzdyq bolyp tabylady. Ol sezimge berilip, osynday aduandyq tanytty».

Prigojinning  mediaholdingi RIA FAN agenttiginde korrespondent bolyp úzaq uaqyt istegen 2023 jyldyng qantarynyng basynda onkologiyalyq syrqattyng saldarynan ómirden ozghan Kirill Romanovskiy Palimiragha ekinshi ret tike shabuyl jasaugha qatysty óz esteligin qaldyrypty. Onyng osy esteligi Prigojin men Qorghanys minstrligi arasyndaghy teketires bastalghan shaqta jariya etildi.

«Biz Palimira manyna Sedoymen birge («Vagner» JÁK komandirlerining biri – BBC) kelgen shaghymyzda, resey әskerining ornalasqan aimaghynda tek general Aleksandr Dvornikov ózining sansyz nókerlerimen әm kýzetshilerimen ghana boldy. Ol ýsh qabatty beton shatyrly ghimarattyng komandalyq punktinde otyrdy. Resey generalyna tәn daghdymen ol óte mas bolatyn dep eske alady Romanovskiy.

Onyng sózine sener bolsaq, 2016 jyldyng kókteminde Evgeniy Prigojin resey generaldarymen qaqtyghysyp qalghan bolatyn. Jeti jyl búryn da 2023 jyly oryn alghan tap osy sebep bolatyn, sodyrlar qosynyna shabuyldau ýshin JÁK negizin salushy general Dvornikovtan eki tikúshaq pen gaubisanyng jәrdemi ýshin jýzdegen snaryadtardy súrady.

Ol kezde olar qolyn qaqpay snaryad berdi.

Palimirany әskeriyler men jaldamalylar ekinshi ret alghannan keyin  qorghanys ministri Sergey Shoygu JÁK komandirlerin marapattaudan bas tartty dep uәjdaydy Romanovskiy: «Shoygu aiqay salyp, týsi búzylyp, tonaushylar tarihta qalmaydy. Olargha Palimirany alghany ýshin qaharmandyqty berip esh keregi joq. Olargha berilgen әr marapa meleketting betine shirkeu týsiredi» degendi aitty.

Resey Qaharmany Júldyzyn qalany alghany ýshin Genshtab bastyghy  Valeriy Gerasimov pen qrghanys minstrining orynbasary Dmitriy Bulgakov jәne Dvornikov ózi aldy. 2023 jyldyng qysynda Gerasimov úrys qimyldarynnyng basy qasynda boldy.

Siriyada bolyp kelgen búrynghy jaldamalarydyng BBC-ding aitqandaryna sener bolsaq, siriyadaghy topty Sergey Surovikin basqarghan kezde eki jaq til tabysyp qoyanqoltyq әreket etken kez bolypty. Osy eldegi Resey әskerine  Surovikin әueli 2017 jyldyng nauryzy men jeltoqsanynda jәne keyin 2019 jyldyng qantary men sәuirinde basshylyq etti. «Dosie» Ortalyghynyng mәlimdeuinshe 2017 jyly Surovikin «Vagner» JÁK qúrmetti mýsheligine alynyp, oghan  jeke M-3744 nómiri tabys etildi.

 «Ózin aqtaghan odaq»

2017 jyldyng jazynyng ayaghynda Surovikin birinshi ret Siriyadaghy resey tobyn basqaryp, tamyz aiynda Homs provinsiyadaghy Es-Suhne qalasy ýshin úrysqa aralasty. Tap osy tamyz ben qazan aralyghynda osy provinsiyada oryn alghan shayqastarda jaldamalylar zor shyghyngha úshyraghandyghy sóz bola bastady.

Surovikindi basqamen auystyrghan shaqta jana basshymen Prigojinning pikiri jarasa qoyghan joq. 2017 jyldyng jeltoqsanynda basshylyqqa general-polkovnik shenin alghan Aleksandr Juravlev qaytyp oralyp, búl Prigojinning «Vagneri» ýshin naghyz «qaraly betterge» ainalghan ony jaqsy biletinder keninen sóz etedi.

2018 jyldyng aqpanynyng basynda jaldamalylar qalasyndaghy Deyr-ez-Zor provinsiyasyndaghy Hasham qalasy manyndaghy  múnay óndeu zauytyn basyp almaqshy bolghan kezinde (búl arada әskery emes, Evgeniy Prigojinning Siriyadaghy jeke bastyq bisnes mýddesi jatyr— Biy-biy-si) olar aspannnan amerika aviasiyanyng soqysyna úshyrady. Búl soqqy jasalmas búryn amerika jaaghy resey әskery basshylyghynan sizder onda әsker attandyrdyndar ma súrau salyp aldy da, olar joq dep jauap qaytarghannan keyin ghana әue soqqysyn jasady.

2017 jyl resey әskeriyleri men jaldamalylary ýshin tabysty jyl sanalsa da, olardyng arasynda oryn alghan adam shyghyny orasan zor boldy. Biraq әskery basshylyq búnyng bәrin jasyryp jauyp, tek tamyz kezinde jurnalisterge on adam qaza tauypty dep mәlimdegenimen, ólgender sany qyryqian asyp jyghylghan edi.

General Surovikin 2017 jylghy Siriya nauqany ýshin Resey Baktyry júldyzyn tósine Kremlide preziydent Vladimir Putinning ózi qadady. Osy orayda búrynghy vagnershi 2017-2018 jyldary Siriya aimaghyndaghy soghysqa qatysqan qazir Fransiyada túratyn Marat Gabidulliyn: «Resey Armiyasynyng Siriyadaghy 2017 jylghy barsha jenisi ýshin Surovikin Prigojinge qaryzdar, Sol kezde búl odaq әbden bite qaynasyp, túraqty týrde birin-biri tolyqtyryp keldi» deydi.

«Aqyrzaman generaly»

Ukrainagha basa kóktep kirmesten jarty jyl búryn 2012 jyldyng tamyzynda Sergey Surovikinge armiya generaly әskery ataghy berildi. Onyng alatyn orny men róli soghystyng alghashqy kezinde esh sóz bolmady. Tek 2022 jyldyng 24 mausymynda Qorghanys Ministerligining kezekti  brifinginde aty atalyp, neni basqaryp neni qoyatyny sóz etildi. Surovikin «Ontýstik» tobynyng basshysy atandy.

«Armiya Generaly S.V.Surovikin basqaratyn Ontýstik әsker toby «Gorsk qazanyndaghy» UÁK tastalqan etti dep jazdy qorghanys vedomstvasy ózining keshki habarlamasynda.

2022 jyldyng 8 qazanynda Surovikin basa-kóktep kirgen barsha resey әskerining basshysy bolyp taghayyndaldy. Ol qys jaqyndap qalghan shaqta Ukrainanyng energetikalyq infraqúrylymdaryn zymyran soqysynyng astyna alghyzsa da, jana úrys taktikasy esh nәtiyje bermey, Ukraina qaharly qystan qysylmay shygha aldy. Kiyev olardyng ayaqtaryna jyghylyp bitim súray qoyghan joq.

Kremlige ish tartatyn «Komsomoliskaya pravda» gazeti: «Siriya kezinen beri ony әriptesteri «Aqyrzaman generaly» dep ataydy. Búnday beyresmy laqap atqa asa qatygezdigi arqasynda qol jetkizildi»dep jazdy.

Ol qyzmetine taghayyndalghan alghashqy ailarda biylikshil blogerler «Aqyrzaman generalyn» kókke kótere marapattap, ukraidyq JEO berilgen zymyran soqqylaryn tamsana jazdy. Aqyr ayaghy ol Resey armiyasynyng Herson ónirin jәne Dneprding jaghalauyn tastap shyghuymen tarihta qaldy.

«Vagner» jaldamalylary Surovikin qyzmetine taghayyndala salysymen resey armiyasyndaghy esh qúpiyagha ainalmay jariya etildi.  Evgeniy Prigojin ózin osy qosynnyng basshysymyn dep ashyq moyyndady. Reseyding әskery nauqany bastalghan kezde JÁK búl qaqtyghysqa aralasqan joq, tek 2022 jyldyng nauryzynda ghana Molikino poligonynda eriktilerdi qataryna tartugha bel sheshe kirisip ketti. Al, mamyr men mausym ailarynda Prigojina Lugansk aimaghynda Popasnoy, Severodonesk jәne Lisichanskde qarqyndy shabuyldar jasaugha kirisip, manyndaghy úrystargha qatystyp, tabysty is-qimyldar jýrgizdi. Tamyz aiynda bitip bolmaytyn toghyz aigha sozylghan Bahmut tozaghyna tútyldy. p.

Qorghanys Ministerligimen bolghan songhy qaqtyghys 24 mamyr kýngi tónkeris jasau әreketine úlasty. Evgeniy Prigojin Sergey Surovikin Ukrainadaghy әskerdi basqarghan tústa yaghni, jeltoqsannyng sonynda óz mәlimdelerin jasay bastaghan edi. Onyng sebebi tura 2016 jyly Siriyadaghyday boldy. Bahmutty ala almauymyzdyng basty sebebi ministerlikting kesirinen tuyndaghan snaryadtyng jetispeushiligi bolyp tabylady degen mәlimdeler jasady. Biraq búghan qatysty preziydent Vladimir Putin tóreshildikke jol berip esh qúlyq ta, ynta da tanytpady. Ol qantardyng basynda kadrlardy sypyra almastyryp, «arnayy operasiyagha» basshylyq etuge Genshtab bastyghy Gerasimovty taghayyndap, alng Surovikindi onyng orynbasary etip qyzmetinen tómendetti.

Evgeniy Prigojin mamyr aiynyng bas kezinde ózine qajet snaryadty bәribir alatyndyghyn, al Surovikin bolsa, Qorghanys Ministerligi men «Vagner» arasyndaghy týsinistikke jauap beretindigin mәlim etti.

Surovikin býlik bolghan kýni әskeriy-gharysh kýshterining basshysy qyzmetinde bolyp, JÁK jauyngerleri Mәskeuge baghyt alghan tústa aspandaghy úshaqtardy atyp qúlatqan bolatyn, sol sebepti alargha qarata alghash sóz qozghaghan da osy jan boldy. Ol Prigojin jaldamalaryn «kolonnany toqtatyp, ózderi ornalasqan jerge qaytugha» jәne «mәseleni bas qolbasshymen aqylgha salyp, beybit jolmen sheshuge shaqyrdy». Surovikin qatysuymen әldebir shtab ishinde aghash ýstel basynda qolyna PP-2000 pistolet-pulemetin ústaghan kezinde jazylghan rolik tarady.

Búl Surovikinning songhy ret júrt aldyna shyqqany bolyp tabylady: «Ázirshe kesh bolmay túrghanda qalyq qalaghan erki men búiryghyna baghynularyng qajet»,- dep, mәlimdep, ózining býlikshil JÁK generaldary men Qorghanysminstrligining arasyndaghy araghayyndyq tanytqantyn, endi onyng taghdyr-talayy qalay bolghandyghyna әlemdik baspalar bal ashu ýstinde.

Saytqa әzirlegen Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz

2 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2388