Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev 2019 jyldan bastap preziydenttik ókilettiligin atqaryp keledi. Atalghan uaqyttan beri Qazaqstanda manyzdy sayasi, әleumettik, ekonomikalyq reformalardy jýzege asyryp, memleket pen halyqaralyq sayasatta bolyp jatqan isterge qatysty manyzdy sheshimder qabyldady. 2023 jyldyng jaz mezgilinde memleket basshysy birneshe manyzdy isterdi atqardy, Últtyq qúryltay men ShYÚ sammiytinde bayandamalar jasady, kórshiles Reseyde ótken janjalgha jәne Qazaqstangha sheteldik kompaniyalardyng kelui men elimizden zansyz jolmen shygharylghan aktivterdi qaytarugha qatysty isterge pikirin bildirgen bolatyn. Preziydentting atqarghan isi әrdayym sheteldik sarapshylardyng nazarynda. Olar TMD memleketteri basshylarynyng reytingin qoghamdyq pikir arqyly anyqtap ta otyrady. Búl maqalada Qasym-Jomart Toqaevtyng әrbir is-әreketine, qabyldaghan sheshimine bagha berip otyratyn sarapshylardyng pikirine sholu jasaytyn bolamyn. 

Preziydentting ShYÚ sammiytinde jasaghan bayandamasy turaly 

ShYÚ sammiytinde Qasym-Jomart Toqaevtyng jasaghan bayandamasyna RF Ýkimeti janyndaghy Qarjy uniyversiyteti Áleumettik ghylymdar jәne búqaralyq kommunikasiyalar fakuliteti dekanynyng halyqaralyq yntymaqtastyq jónindegi orynbasary Dariya Osina pikirin bildirdi:

«Eger ShYÚ-na mýshe elderding iri jobalary býginde qalay damyp jatqanyn qarastyratyn bolsaq, Preziydent Toqaevtyng ShYÚ bastapqyda aimaqtyq qauipsizdik jýiesin qúrudy maqsat etkenin atap ótip, pikirining dúrys ekendigin kórip otyrmyz. Al býginde ShYÚ elderining aumaghy arqyly «Soltýstik-Ontýstik» jәne «Shyghys-Batys» baghyttarynda negizgi logistikalyq dәlizder ótedi. Sonday-aq, býginde jana qarjylyq-ekonomikalyq modelidi qalyptastyrugha qay elder jetekshilik etkenin kóreyik. Búl ShYÚ elderi – Qytay, Resey, Iran, Ýndistan».

Toqaevtyng sammittegi bayandamasyna Aymaqtyq mәseleler institutynyng bas diyrektory Dmitriy Juravlev te pikirin bildirgen bolatyn.

«Qasym-Jomart Toqaev Aziyanyng barlyq mәselelerin tizip shyqty jәne ShYÚ -ny osy mәselelerdi sheshuge shaqyrdy. Ol tóraghalyq etushi elding preziydenti retinde aldaghy uaqytta úiymdy qayda baghyttaytynyn aitty. Yaghni, Qazaqstan úiymnyng әleuetin nyghaytu ýshin ShYÚ-na naqty ne isteudi úsynyp otyr. Onyng jospary – úiymgha mýshe elderding jahandyq, sonymen qatar makroónirlik, últtyq mindetterin sheshu, qauipsizdikti qamtamasyz etu,  ekonomikalyq damu, ekologiya men mәdeniy-gumanitarlyq yntymaqtastyqty arttyru. Búl óte qisyndy. 

Toqaev «Aydahardyng ýsh basy» – transúlttyq úiymdasqan qylmys, esirtki tasymaly jәne kiyberqylmyspen tek jekelegen elder ghana kýrese almaytynyn týsinedi. Sondyqtan ShYÚ boyynsha barlyq arnalardy búghattau kerektigin aitty. Jalpy, barlyghyn ortaq strategiyagha ie bola otyryp, birge jasau kerek.

Men ShYÚ-gha mýshe elderding turistik jәne mәdeny әleueti iske asyrylmay jatqanymen tolyq kelisemin. Al Almaty turister baratyn tamasha oryn bolatynyna senimdimin. Jalpy, Preziydent naqty strategiyalyq mindetterdi sheshu ýshin barlyq elderding әleuetin biriktiruge shaqyrdy, mening oiymsha, búl óte dúrys. Tóragha retinde Qazaqstan kóp ýles qosady dep oilaymyn. Toqaevtyng myqty sayasatker jәne óz maqsattaryna jetu jolyn jaqsy biledi. Búl bәrimizge ayan»,- dedi sarapshy.

Últtyq qúryltaydyng «Ádiletti Qazaqstan – Adal azamat»  atty ekinshi otyrysynda jasaghan bayandamasyna shet eldik sarapshylardyng pikirleri

Elbasynyng Últtyq qúryltaydy qúru bastamasyn barlyq qazaqstandyqtar qoldaghan bolatyn, sonday-aq búl bastamagha әlemdik sarapshylar da ong pikirin berdi.

Óz kezeginde tarihshy, reseylik «Vostok-Patriotika» qorynyng teng tóraghasy Aleksandr Makushin «Toqaevtyng sauatty mәdeny sayasaty - qazaq memleketining túraqtylyghyn saqtaudyng negizi» dep sanaydy. Sonday-aq ol:

«Qazaqstan Preziydenti barlyghy dúrys ekenin aitty. Ýlken euraziyalyq kenistik әrqashan mәdeniyetter simbiozynyng arqasynda әrtýrli halyqtardyng ózara bayyp, damyp kele jatqan órisi boldy. Memlekettik qúrylymnyng kýrdeliligi men jan-jaqtylyghyn týsine otyryp, Qazaqstanda 130-gha juyq últ pen 46 diny konfessiya túratynyn eske sala keteyin, el basshylyghy kópúltty mәdeniyetti damytugha basa nazar audarady, óitkeni, mening oiymsha, búl mýmkindik beredi. Qazaq memleketi bolashaqta búdan da órkeniyettik tabystargha qol jetkizedi».

Últtyq qúryltaydaghy bayandama shyn mәnisinde qazaqstandyqtardy jalpy últtyq iydealogiya baghytynda damugha baghyttady. Búl turaly sarapshylar Preziydentting últtyq biregeylikti qalyptastyru jolynda jasap jatqan manyzdy strategiyalyq qadamdarynyng tiyimdiligin atap ótti.

Reseylik derekti kinorejisser jәne jazushy Leonid Mlechiyn:

«Kóptegen sayasatkerler memlekettik apparatty halyq mýddesine qyzmet etetindey etip janartamyz dep otyr. Biraq olardyng óte azy ony is jýzinde qoldanady. Dәl sol kezde respublikada órt bolyp, adamdar qaza tapqan qayghyly oqigha kezinde Qazaqstan preziydenti Vietnamgha resmy saparmen baruy kerek edi. Biraq Toqaev saparyn birden toqtatyp, órt aimaghyna baryp, órtten japa shekkenderding otbasylarmen kezdesip, olargha qoldauyn kórsetip, sóilesti. Óz basym preziydentting búl әreketi maghan qatty әser etti. Onyng taghy bir tanghalarlyq qadamyn eske alsaq – Toqaev preziydentting tuystaryna basshylyq qyzmetterdi atqarugha zandy týrde tyiym saldy. Onyng ýstine búl zang boyynsha onyng keybir alys tuystary shynymen de qyzmetterinen aiyrylghanyn bilemin. Búl birinshi.

Ekinshiden, býginde kórshiles, bauyrlas respublikada últtyng ózin-ózi tanu, onyng tarihyn zerdeleu, týsinuding manyzdy prosesi jýrip jatyr. Múny biz, reseylikter, jiti qadaghalauymyz kerek dep oilaymyn. Rasynda da, qazir Qazaqstanda óte qyzyqty metamorfozalar jýrip jatyr. Mysaly, qazirgi әlemde ózining ótkenin jәne ózin qayta oilau prosesi. Al bizge qazaq tilin jaqsy biletin, ol jaqta ne bolyp jatqanyn oqityn, taldaytyn adamdar kerek...

Ýshinshiden, qazir әlemdegi jaghdaydyng qiyndyghy sonsha, eshkim bolashaq turaly - eng jaqsysy, qazirgi turaly aitpaydy. Al Toqaev shynymen de bolashaqtyng beynesin kórip, eldi qalay kóretinin jәne ony qayda alyp bara jatqanyn, búl bolashaq qazaqstandyqtardyng jarqyn әri gýldenui ýshin ne isteu kerektigin aitady. Óz basym, respublika basshysynyng barlyq reformalary qajetti nәtiyje beredi dep senemin. Nelikten? Óitkeni, men ony búrynnan bilemin, onyng birdene uәde berip, birdenege bagha beruge mәjbýrlemegeni jәne búl shyndyqqa sәikes kelmeytini esimde joq. Toqaev sózding de, isting de adamy. Men elding qayda bara jatqanyn kóremin. Sondyqtan men preziydentting tabysqa jetetinine esh kýmәnim joq» dep aitqan bolatyn.

Mlechinning Toqaev turaly aitqan pikirinde Qazaqstanda bolyp jatqan sayasy prosesster men mәselelerdi Preziydentting qalay sheship jatqandyghy turaly sanaly oilar aitylghan. Óz pikirinde sarapshy kózimen kórip, estip otyrghan janalyqtarynan Toqaevtyng isinen adamy qúndylyqtardyng kemeldigin kórip, onyng ruhany baylyghynyng joghary ekenin aitady.

Pushkin atyndaghy Memlekettik orys tili institutynyng Til sayasaty jәne halyqaralyq bilim beru ortalyghynyng jetekshisi Svetlana Yurievna Kamyshevanyng pikiri:

«Qazaqstan basshysy óte manyzdy nәrselerdi aitty - biz tek ekonomikalyq birlikti ghana emes, tildik jәne mәdeny birlikti de saqtauymyz kerek. Jalpy, Til sayasaty ortalyghynyng basshysy retinde kez kelgen til sayasaty eki túghyrgha negizdelgen: biregeylikti saqtau jәne mәdeniyetaralyq baylanystargha qatysu dep esepteymin. Múny barsha dana sayasatkerler eskerui kerek, solardyng biri – Qazaqstan Preziydenti. Yaghni, Resey men Qazaqstan arasyndaghy osy mәdeniyetaralyq baylanysty saqtau óte manyzdy. Jәne búl sózsiz, bizding elderimiz arasynda birtútas lingvomәdeny sala bar. Memleket basshysy jana ghana aitqan Oraldaghy Pushkiyn, Semeydegi Dostoevskiy, Sholohov (Oraldan 30 shaqyrym) múrajaylary sonyng jarqyn mysaldary. Olar múqiyat saqtalghan, kelushilerge әrdayym esikteri ashyq, Qazaqstanda búl kórnekti jer degen týsinik bar, biz, reseylikter, әriyne, búnday kóriniske rizamyz. Sonday-aq orys tilining TMD kenistiginde etnosaralyq jәne memlekettik til mәrtebesin aiqyn saqtap qaluy óte manyzdy, ol eng manyzdy qajettilikterding biri – adamdardyng qarym-qatynasyn jýzege asyrugha mýmkindik beredi, búl ýshin jaghday jasaydy jәne búl dúrys jol» dep elimizde bolyp jatqan prosesterdi baghalap, Preziydentting atqarghan júmystaryn baghalaghan bolatyn.

Últtyq qúryltayda elimizde bolyp jatqan ózekti mәselelerding sheshu joldary men memleketting bolashaq damuynyng baghdary talqylanady. Toqaev ózining Preziydent retindegi ókilettiligin atqarudy bastaghan sәtten, etnomәdeny dostyq qarym-qatynasy men mәdeniyetin jaqsartu men saqtaugha kónil bólip kele jatqandyghy aiqyn.

Qazaqstan shekarasynan zansyz shygharylghan aktivterdi qaytarugha qatysty pikirler

Qazaqstan Respublikasynyng tarihynda eki Preziydent boldy. Qazaqstannyng búrynghy jәne qazirgi biyleushi ​​elitasy arasyndaghy kýresting órleui men qúldyrauy shet eldik sarapshylardyng pikirtalasyn tudyratyn taqyryptardyng biri. Tómende  halyqaralyq qatynastar jónindegi daniyalyq sarapshy Pol Andreasonnyng EUReporter saytynda jariyalanghan maqalasynda osy taqyryp turaly aitylady. 

Avtordyng aituynsha, 2022 jyldyng 3 aqpanynda britandyq deputat Margaret Hodjes eks-preziydent Nazarbaevpen baylanysy bar adamdar offshorlyq shemalar arqyly Úlybritaniyagha milliardtaghan dollar audarghanyn resmy týrde mәlimdegen.

«Qazaqstangha jana preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng biylikke keluimen «Eski Qazaqstannyn» elitasy olardyng status-kvosyna naqty qauip tóndiretin kýrdeli mәselege tap boldy», - dep jazady Andreason. «Qazaqstan halqy әdildikti ansaydy jәne Toqaev oghan jetuge bel baylaghanyn ashyq aitty. Osy túrghyda preziydentting sybaylas jemqorlyqqa jol bergen túlghalardy qudalaudy bastauy búryn әketilgen aktivterdi Qazaqstangha qaytaru jәne repatriasiyalau әleuetin saqtap qana qoymaydy, sonymen qatar Úlybritaniyanyng Astanamen әdilettilikti izdeude yntymaqtasugha dayyn ekenin kórsetedi».

Avtor 2019 jyly biylikke kelgennen keyin Toqaevtyng Nazarbaev rejiymin dәiekti týrde ydyratugha kiriskenin, atap aitqanda, búrynghy preziydentting jaqyn dostary men tuystaryna tiyesili kompaniyalar ótkizetin tenderlerding kýshin joyghanyn atap ótti. Toqaev ústanymynyng myqtylyghyn onyng 2022 jyldyng qantarynda Últtyq qauipsizdik komiytetining basshysy, búrynghy premier-ministr Kәrim Mәsimov bastaghan tónkeris әreketin auyzdyqtaugha qol jetkizgeni dәleldeydi. Nәtiyjesinde Mәsimov memleketke qarsy qylmys jasady degen aiyppen 18 jylgha sottalyp, elde tәrtip ornady.

Pol Andreason: «Qazaqstangha baqylau ornata almaghan Mәsimovting komandasy ýshin onyng jetekshisin qamaugha alu auyr sәtsizdik boldy» dep jazady. – Nazarbaev әkimshiligining qorghauynsyz «Eski Qazaqstan» fraksiyasy qazir tek halyqaralyq lobbistik jәne eldegi leveredjdi qaytarudy armandaghan qazaqstandyq milliarder-oligarhtar qarjylandyratyn BAQ-taghy ýgit-nasihat nauqandaryna ghana sýienedi. Basqa nәrselermen qatar, olardyng maqsaty Batysta Toqaevty Kәrim Mәsimovti qamaudan bosatugha mәjbýrleu ýshin kýshtep qysym jasau bolyp tabylady» dep pikirin bildirgen.

Avtor odan әri Mәsimovting sybaylas jemqorlyq әreketterine qatysty birqatar belgili faktilerge toqtalyp, Nazarbaevtar әuletining mýlkin sheteldik yurisdiksiyalargha ótkizude Qazaqstannyng Últtyq qauipsizdik komiytetining búrynghy basshysy jetekshi ról atqarghanyn aitady.

«Mәsimov Qazaqstandaghy jemqorlyq pen avtokratiyalyq biylikting saltanat qúruyn beyneledi», - dep jazady Andreason. – Toqaev, kerisinshe, avtoritarlyq memleketti joigha baghyttalghan reformalar jýrgizude. Búghan nepotizmge tyiym salu, preziydenttik merzimderdi shekteu jәne eldegi demokratiyanyng ósuine negiz qalau siyaqty sharalar kiredi».

Qazirgi geosayasy jaghday, sonyng ishinde kórshiles Resey men Ukraina arasyndaghy qarym-qatynastyng shiyelenisuine qatysty Qazaqstannyng basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng pikiri barlyq sarapshylar ýshin qyzyqty bolyp otyr. Degenmen, memleket basshysy búl mәselege kelgen kezde «beytaraptyq» saqtaytyndyghyn әrdayym aityp jýredi. Soghan qatysty EU Reporter basylymynyng avtory Reseyding de, Batystyng da naqty qysymyna qaramastan, Toqaev Resey-ukrainalyq qaqtyghys kezinde Qazaqstannyng beytaraptyghyn sheber saqtaydy dep jazady.

«Sonymen qatar, eski Qazaqstanmen baylanysty mýddeli toptar Qazaqstandaghy reformalar prosesin toqtatu jәne joghalghan jerlerdi qaytaru ýmitimen basshylyqty túraqsyzdandyru ýshin kez kelgen, tipti eng dauly dәlelderdi júmyldyruda», - dep týiindeydi Andreason. «Nazarbaev» oligarhtarynyng bir fraksiyasy Reseymen iskerlik baylanystardy terendetudi kózdese, endi biri Qazaqstan ýkimetin sol «Nazarbaev» oligarhtarynyng qyzmetin mysalgha alyp, Batystyng sanksiyalarynan jaltaryp otyr dep aiyptaydy» dep pikirin bildirgen.

Qazaqstannan zansyz shygharylghan aktivterdi otangha qaytaru qiyn jәne úzaqqa sozylatyn ýrdis ekeni anyq. Degenimen, qazirgi kezde búl is belsendi týrde jýrgizilip, memleket basshysynyng nazarynda túrghan ózekti mәselelerding biri.

Toqaevtyng memleketke shet eldik kompaniyalardy tartu әreketine qatysty pikirler

Reseylik sayasattanushy jәne sayasy tehnolog, publisist, «Sayasy sarapshylar tobynyn» jetekshisi Konstantin Kalachev ózining telegram-kanalynda kelesi jazbasyn jariyalady:

«Bir jyl búryn Qazaqstan preziydenti Toqaev ýkimetke Reseyden ketken sheteldik kompaniyalardy kóshiru ýshin elde jaghday jasaudy tapsyrghan bolatyn.

Sodan keyin Qasym-Jomart Toqaev bolyp jatqan jaghdaydy «investisiyalyq kapital ýshin jahandyq kýres» dep atap, Qazaqstan ýshin «jaqsy mýmkindikterdi» kórdi.

• Qazaqstan ekonomikasy birinshi jarty jyldyqta 5%-gha ósti
• Negizgi kapitalgha investisiyanyng ósu qarqyny 13% qúrady. Qantar-mamyr ailarynda syrtqy sauda ainalymy 8%-gha ósip, 55,8 mlrd dollardy qúrady.
• Memlekettik budjetti toltyru jospary 102,3%-gha oryndaldy.

Toqaevtyng jospary – Qazaqstannyng damuy. Bәri oidaghyday» dep pikirin bildirgen.

Memlekettegi ekonomikalyq damu aiqyn kórinip keledi, halyqtyng әleumettik-ekonomikalyq jaghdayy túraqtaluda. Toqaev memleketting ekonomikalyq damuy kezinde shet eldik kompaniyalardyn, investisiyalardyng manyzyn atap qana qoymay, әrdayym memleket azamattarynyng kәsippen ainalysuy men últtyq brendti damytuyna qoldau jasaydy.

Toqaev Postkenestik memleketter liyderlerining reytinginde 4-orynda túr

2023 jyldyng 4 nauryznan 28 mamyrgha deyin «FOKUS» Euro-Aziya әleumettanushylarynyng erkin aliyansy (EAÁEA FOKUS), sosiolog-volonterlerding halyqaralyq jelilik qauymdastyghy Armeniya, Gruziya, Ázirbayjan, Moldova, Qyrghyzstan, Ózbekstan, Tәjikstan, Belarusi, Qazaqstanda jedel telefon arqyly saualnama jýrgizgen bolatyn. Saualnamgha respondentterdi tandau kezdeysoq әdis arqyly jýrgizildi. Qazaqstannan saualnamagha barlyghy 1823 respondent qatysty.

Respondentterge eki súraq qoyyldy: «Siz búl basshygha senesiz be?» (senim reytingi) jәne «Eger búl adam erteng qazirgi qyzmetine taghy da taghayyndalugha ýmitker bolsa, siz ne dep dauys berer ediniz?» (saylau reytingi).

Respondentterding 74,8 payyzy Qasym-Jomart Toqaevqa sense, 14,5 payyzy senbeydi, 10,7 payyzy jauap beruge qinalghan.

Ekinshi súraq boyynsha respondentter Qasym-Jomart Toqaevqa 71,6 payyzy dauys berse, 16 payyzy qarsy bolyp, 12,4 payyzy jauap beruge qinalghan.

Postkenestik memleketterding kóshbasshylaryna senim reytingisi kelesidey boldy:

1. IY.Áliyev – 82,8% senedi, 4,4% senbeydi, 12,8% jauap beruge qinalady;
2. E.Rahmon – 81,6% senedi, 4,2% senbeydi, 14,2% jauap beruge qinalady;
3. S.Japarov – 75,8% senedi, 13,4% senbeydi, 10,8% jauap beruge qinalady;
4. Q-J. Toqaev – 74,8% senedi, 14,5% senbeydi, 10,7% jauap beruge qinalady;
5. A.Lukashenko – 68,5% senedi, 22,3% senbeydi, 9,2% jauap beruge qinalady;
6. Sh.Mirziyyoev – 62,2% senedi, 23,7% senbeydi, 14,1% jauap beruge qinalady;
7. M.Sandu – 37,6% senedi, 51,4% senbeydi, 11% jauap beruge qinalady;
8. S.Zurabishvily – 33,7% senedi, 42,3% senbeydi, 24% jauap beruge qinalady;
9. N.Pashinyan – 23% senedi, 48,6% senbeydi, 28,4% jauap beruge qinalady.

Toqaevqa halqynyng senim dengeyi óte joghary. Eger ol qazirgi qyzmetine taghayyndalugha ýmitker bolatyn bolsa, halyqtyng qoldaytyny aiqyn kórinip túr.

Maqalanyng sonynda, Qasym-Jomart Toqaevtyng Reseydegi Prigojinning isine qatysty aitqan pikirin әlem sarapshylarynyng qalay baghalaghanyn kórsettik. Toqaev әlemdegi beybitshilik pen ortaq damudy qalaytyn sayasatker, onyng pikiri әlemdik sayasatta bolyp jatqan mәselelerding ózektiligin kórsetedi.

Toqaevtyng "Prigojin әreketine" baylanysty pikiri. Sarapshylar ne deydi? 

Reseyde Prigojin býlik shygharghan kýni Putinning Toqaevqa telefon soqty.  Berlindegi Karnegy Resey jәne Euraziyalyq zertteuler ortalyghynyng qyzmetkeri Temur Umarov osy jaytqa qatysty pikirin bildirdi.

«Mening oiymsha, telefon arqyly sóilesu eki tarap ýshin de manyzdy boldy. Toqaevqa Reseyding ishinde ne bolyp jatqanyn bilu kerek boldy. Qanday da bir túraqtylyq bar ekenin jәne jaghdaydyng apatty ssenariyge ainalmaytynyn týsinu manyzdy boldy. Putin ýshin ony tyndaugha dayyn adamnyng bar ekenin týsinu jәne qajet bolsa, keybir sharalardy qabyldaudy aqyldasu kerek boldy. 

Biraq mening oiymsha, mәsele qoldau turaly emes. Kópshiligi Prigojin býligin Qazaqstandaghy 2022 jylghy jaghdaymen salystyrady. Sol kezde Putin Qazaqstangha ÚQShÚ bitimgerlerin jiberdi, endi Toqaev ta sony isteui kerek boldy. 

Biraq búl birneshe sebepterge baylanysty talqylanbaghan siyaqty. Birinshiden, 2022 jyldyng qantarynda Toqaev әu bastan-aq bolyp jatqan oqighalardy «syrtqy qauip» retinde, onyng ýkimetti qúlatugha baghyttalghan «terrorlyq akt» ekenin aitty. Búl mәselede zandy týrde jaghday ÚQShÚ-nyng aralasugha qúqyghy bar, al Resey negizgi elderding biri retinde belgili әreketterge bardy.

Endi búl Reseyding odaqtastary dep ataytyn elderding eshqaysysy aralaspaytyn ishki sayasat ekeni birden belgili boldy».

Preziydent Toqaev BAQ qyzmetkerlerining kәsiby merekesi kezinde bolghan tilshilermen kezdesui kezinde de, sol uaqyttarda Reseyde bolghan әreketterge qatysty pikirin bildirdi.

«Áu bastan Resey Federasiyasynyng Preziydentimen telefon arqyly sóilesken kezde men onyng konstitusiyalyq qúrylys pen zandylyqty saqtaugha jәne nyghaytugha baghyttalghan is-әreketterin tolyq qoldaytynymdy mәlimdedim. Resey memleketining әleuetin jәne onyng últtyq kóshbasshysynyng túlghasyn eskere otyryp, búghan eshqanday kýmәn bolghan joq. Biz tipti Resey Preziydentining biyl kýzdegi Qazaqstangha sapary turaly da talqyladyq», - dep bólisti Memleket basshysy.

Jogharyda Toqaevtyng Resey men Uraina, Reseyding ishinde bolyp jatqan qaqtyghystargha qatysty «beytaraptyqty» ústaytynyn atap óttik. Osy kezde de, Preziydent ózining ústanymyn jәne Qazaqstannyng «beytaraptyq» ústanymy turaly qayta atap ótken bolatyn:

«Býgin osy mýmkindikti paydalana otyryp, men Qazaqstannyng Reseymen úzaq merzimdi jәne túraqty strategiyalyq әriptestik formatyndaghy kópjaqty yntymaqtastyghyn odan әri nyghaytugha qatysty ústanymymdy rastaymyn. Múnday ústanym halqymyzdyng mýddesine tolyq sәikes keletinine senimdimin» dep aitqan bolatyn.

Keshendi Europalyq jәne halyqaralyq zertteuler ortalyghynyng sarapshysy Dariya Chijova Qazaqstandaghy BAQ-tyng damuyna, olardyng orasan zor ishki jәne geosayasy róline nazar audardy.

«Býgingi tanda biz reseylik-qazaqstandyq qarym-qatynastyng búzyluyna әser etetin qanshama әreket jasalyp jatqanyn kórip otyrmyz. Búl ýshin jeke bot-fermalar, sheteldik BAQ, aqyly blogerler júmys isteydi, olardyng mindeti eki elding jýieli, qarqyndy damuy emes, kerisinshe dәl osy qatynastardy túraqsyzdandyru. Búl ýshin qomaqty somalar bólinip otyr, ol jasyryn emes. Búlardyng aldynda Reseydi Ortalyq Aziya elderinen ydyratu mindeti túr. Osy jolda Qazaqstannyng aqparattyq kenistigi de shet qalmaydy. BAQ túraqsyzdandyru qúraly emes, damu men túraqtandyrudyng institusionaldyq kózi retinde әreket etui kerek. Sondyqtan Qazaqstanda BAQ-qa múnday kónil bólinui óte manyzdy», - dep týiindedi sózin Dariya Chijova.

Reseylik sarapshylar Toqaevtyng atalghan iske qatysty pikiri men әreketterin joghary baghalauda, sonday-aq memleket basshysynyng joghary kәsibiyligi men zamanauy kózqarasyn atap ótken.

Reseylik sarapshy, Aymaqtyq mәseleler institutynyng diyrektory Dmitriy Juravlev: «Preziydent Toqaevtyng BAQ qyzmetkerlerimen kezdesuinde Qazaqstannyng Reseymen odan әri yntymaqtasugha qatysty ústanymyn rastauy óte manyzdy. Óitkeni kez kelgen ótkir jaghdayda elder arasyndaghy ózara is-qimyldyng shynayy dengeyi ýnemi tekserilip otyrady, – deydi – Búl rette kelisimderdi ústanu Qazaqstannyng Reseymen yntymaqtastyghyn jalghastyrugha, tipti qiyn jaghdayda da qoldau kórsetuge dayyn ekenin bildiredi. Búl óte manyzdy jaghday. Preziydent Toqaev tek jurnalister ghana emes, býkil әlem Qazaqstannyng ústanymyn estui ýshin búl taqyrypty aitudy qajet dep sanady dep oilaymyn» dep pikirimen bólisken.

Jogharyda Qasym-Jomart Toqaevtyng 2023 jyly respublikada, Reseyde bolyp jatqan isterge qatysty pikiri men bayandamalaryna sheteldik sarapshylardyng pikirleri jazyldy. Sonday-aq әleumettik saualnama negizinde Qazaqstan halqynyng Preziydentin qalay baghalaytyny aitylghan. Qorytyndylay kele, Preziydent Toqaevtyng әlemdik sayasatta, halyqaralyq qarym-qatynasta, memleket sayasatyn jýrgizude abyroyly ekenin jogharyda kórsetilgen pikirlerge say anghardyq. Toqaevqa qatysty sarapshylardyng pikiri  óte jaqsy. Qazaqstan halqynyng azamaty retinde de, Preziydent Toqaev Qazaqstan Respublikasynyng damuy ýshin ereng enbek etip keledi. Ol әdiletti Qazaqstannyng azamattaryn tәrbiyelep kele jatqan kóshbasshy deuge tolyq negiz bar.

Aynúr Baqytjanova

Abai.kz