Jeksenbi, 8 Qyrkýiek 2024
Biylik 2398 4 pikir 21 Qyrkýiek, 2023 saghat 13:28

Álemge ýndeu: Toqaev maqalasynda ne aityldy?

Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev amerikalyq «The Hill» sayasy basylymyna maqala jazyp, onda әlem kóshbasshylaryna ýndeu joldady.

«Birikken Últtar Úiymy qúrylghannan beri 78 jyl boyy BÚÚ Bas Assambleyasy jyl sayyn zamanauy halyqaralyq mәselelerdi sheshu ýshin әlemdik sayasattyng eng yqpaldy kóshbasshylarynyng basyn qosady. Ár jyly búl kezdesu milliardtaghan adamnyng taghdyryn ózgertetin sheshimderi ýshin, meyli ol sheshimder eleusiz, әri esh manyzy joq bop kórinse de birneshe adamnyng sheksiz jauapkershiligin eske salady», – dep jazdy Toqaev.

Oghan qosa, biyl jauapkershilik jýgi әdettegiden de auyr ekenin atap ótti.

«Álemdik kóshbasshylardyng tayau ailardaghy, tipti jyldardaghy qabyldaghan sheshimderi – klimattyng ózgerui bolsyn, jasandy intellekt jayly bolsyn – ondaghan jyl, tipti ghasyr boyy janghyryp túrady. Sondyqtan biz baqylap otyrghan halyqaralyq dialogtyng әrbir sәti manyzdylyqtyng jana ólshemin tudyrady. Álemning týkpir-týkpirindegi әriptesterim janadan payda bolghan daghdarystar men problemalardyng taktikalyq sheshimderin tabumen ainalysyp jatyr, olardy biz birinshi basshylar retinde nazardan tys qaldyra almaymyz», – dep qosty Preziydent.

Memleket basshysy әlem kóshbasshylaryna ýndeu jasady.

«Biz sayasy mansabymyzdan jәne osyndaghy bizge bólingen uaqyttan tys jerde de bolashaqqa degen jauapkershiligimizdi eshqashan úmytpauymyz kerek. Keyingi jyldardaghy oqighalar ózimiz jaqsy biletin, olardyng bizding zamanymyzda oryn aluy ekitalay dep eseptegen, asa qatty mәn bermegen qauipterge tolyq dayyn emes ekenimizdi rastady. Osyghan qatysty eng aiqyn mysal: pandemiya. Qarapayym virustyq shtam tudyratyn haosqa birde-bir memleket dayyn bolmaghanyn eshkim joqqa shyghara almaydy, – dedi Toqaev.

Preziydent osyghan baylanysty taghy bir aiqyn mysal dep klimattyng ózgeruin atap ótti.

«Búl daghdarystyng tanghalarlyq eshtenesi joq – ol bir kýnde payda bola salghan joq, bәri bizding kóz aldymyzda, ainalasy on shaqty jyldyng ishinde bayau jәne dәiekti týrde damyp otyrdy, sonyng saldarynan dúrys sheshimderdi keyinge qaldyrugha tura keldi. Endi ghana, tabighatqa tiyetin zalal tiyip bolghan kezde, biz jaghdaydy qalypqa keltiretin sheshimge jaqyndap kelemiz. Degenmen jetistikke jetemiz be, joq pa, ony uaqyt kórsetedi. Jogharyda atalghan qauipterding ishindegi eng qorqynyshtysy yadrolyq ózin-ózi jong – songhy ailardaghy yadrolyq derjavalar arasyndaghy shiyelenisting kýshengi búl sózimizdi odan sayyn rastauda. Múnday shiyelenis әlemning barlyq aimaghynda sezilude – ol qyrghiy-qabaq soghystyng eng zúlmat kýnderinde de bayqalmaghan dengeyge jetti», – dep jazdy preziydent.

Ol Qazaqstan yadrolyq qarudy taratudyng zardaptaryn bastan keshken el retinde onyng taraluyna jol bermeu ýshin jahandyq kýshting aldynghy qatarynda túrghanyn atap ótti.

«Biz biraz jetistikterge jettik. Biraq biz әli de ózimizdi-ózimiz qúrdymgha tastap jatyrmyz, búl újymdyq sharalarymyzdyng sәtsizdigin, beybitshilik jyldary bizge berilgen mýmkindikterdi joghaltyp alghanymyzdy kórsetedi.

Múnday úzaq merzimdi, manyzdylyghy boyynsha proporsionaldy emes mәseleler bizding kýndelikti josparymyzgha enbey qalyp jatady. Zamanauy sayasattyng tynymsyz qarqynyna baylanysty biz bәrimiz búl mәselelerdi tikeley qauip tóngen kezde ghana sheshuge tyrysamyz, biraq ol kezde bәri óte kesh bolady. Tipti әrbir halyqaralyq forum men kezdesuding kýn tәrtibinde túrghan klimat mәselesi basymdyqtar tiziminde jii tómendetilip, tez arada әreket etudi talap etetin jedel daghdarystarmen auystyrylady», – dep qosty memleket basshysy.

Búl anarhiyagha jol beruimiz kerek degendi bildirmeydi, dedi ol.

«Áriyne, biz, memleket kóshbasshylary retinde tuyndap jatqan daghdarystardy sheshuge, azamattarymyzdyng kýn sayyn búrynghydan da jaqsy ómir sýruin qamtamasyz etu ýshin qolymyzdan kelgenin jasaugha mindettimiz. Múny úmytsaq, sayasy mansabymyz úzaqqa sozylmaydy. Sonymen qatar, bizding kóshbasshylyghymyz aldymyzda túrghan problemalargha tolyqtay enude jәne bizding nazarymyz ben resurstarymyz halqymyzdyng bolashaghyn aiqyndaytyn mәselelerdi sheshuge jetkilikti boluy ýshin sanaly әreket etude kórinedi, - dedi Preziydent.

Ol Qazaqstannyng yadrolyq qarusyzdanu sharalarymen qatar, basqa da salalarda kýsh salyp jatqanyn atap ótti.

«Biz bolashaq pandemiyagha dayyndalugha kómektesetin BÚÚ-nyng bioqauipsizdik agenttigin qúrudy úsynamyz. Biz sonday-aq jahandyq su jәne azyq-týlik qauipsizdigi mәselelerin sheshuge ashyq shaqyramyz. Biz halyqaralyq seriktesterimizben uran, litiy, siyrek jer jәne basqa da manyzdy paydaly qazbalardyng keng baytaq ken oryndaryn iygeruding eng tiyimdi jolyn tabu arqyly bolashaq ekonomikasynyng negizin qalau boyynsha júmysty jalghastyramyz», – dep jazdy Memleket basshysy.

«Alayda, – deydi avtor, – búl talpynys býkil әlemde qoldau tauyp, internasionaldanghan jaghdayda ghana nәtiyje berip, naqty bola alady».

«Olar býkil әlem kóshbasshylarynyng sayasy kózqarasyn, batyldyghyn jәne kóregendigin talap etedi. Jahandanu men BAQ tudyratyn barlyq baghyttaghy qosymsha sayasy qysym men polyarizasiya onay mindet emes. Degenmen, biz adamzat tarihynyng túraqty jәne tabysty bolghanyn qalasaq, keng auqymda oilanudan basqa amalymyz joq. Biz kýsh-jigerimizdi aldaghy birneshe aigha arnalghan sheshimderge emes, ghasyrlar boyyna sozylatyn, bolashaqty qalyptastyratyn sheshimderge baghyttauymyz kerek. Olay bolmasa, bizding azamattarymyz ben jalpy adamzat aldyndaghy jauapkershiligimiz qúrdymgha ketkeni», – dep týiindedi Toqaev.

Abai.kz

4 pikir