Qazaqstan Respublikasynda bilim berudi damytudyng qazirgi kezeninde joghary sapaly bilim beru qyzmetterine qol jetkizu basymdyqqa ie bolyp otyr. Memleket basshysy Qazaqstan halqyna joldauynda «Sapaly bilim Qazaqstannyng industriyalandyru men innovasiyalyq damuynyng negizine ainaluy tiyis» dep atap kórsetti.

Osyghan baylanysty bolashaq mamandardy dayyndau men bilim sapasyn baghalaudyng obektivti jýiesi erekshe manyzgha ie bolyp otyr. Qazaqstannyng kýsh qúrylymdaryna sauatty, sauatty, kәsiby bilikti Otan qorghaushylar qajet ekenin dau tudyrmaydy. Osy baghytta Abay oblysynda әskery bilim beru baghytynda auyz toltyra aitarlyq ister atqarylyp jatyr.

Tәuelsizdikting asyl syiy jas úrpaqqa eshkimge jalpaqtamay, babalar dәstýrimen әskery tәrbie beruge qol jetkize aldyq. Nәtiyjesinde Oblys aimaqtary men iri qalalarynda daryndy balalargha arnalghan «Jas Úlan» arnayy erler mektep-liysey-internattary ómirge kelip, elimizding qorghanysh qabiletin arttyrugha óz ýlesin tolayym qosa bastady.

Abay oblysy Bilim basqarmasy memlekettik mekemesine tikeley qaraytyn Semey qalasyndaghy  «Daryndy balalargha arnalghan Sh.Uәlihanov atyndaghy «Jas Úlan» arnayy erler mektep-liysey-internaty» KMM  qúrylghanyna 30-jylgha juyq uaqyt ishinde  mәrtebeli oqu orny atanyp ýlgerip, ózining biyik bedeli men abyroyyn tek oblysymyzda ghana emes, býtil Qazaqstanda belgili oqu ordasy ekenin tanyta aldy.

«Jas Úlan» mektep-liysey-internatynyng ereksheligi oqytu men tәrbiyeleuding әskeriy-baghdarlylyghy bolyp tabylady. Osy baghytta bilim berude rәmizderding alatyn orny bólek. Osy túrghyda, «Jas Úlandyqtar» oqu ornynyng qabyrghasynda tәulik boyy bolu jaghdayynda ýzdiksiz әskery dayyndyq pen bilim alu prosesinen ótedi: búl arnayy mekemelik Jarghy talaptaryn oryndau, әskery kiyim men kerek-jaraqtardy kii, oqytushy qúrammen, tәlimger-ofiyserlerge sózsiz baghynu, «Ar-namys kodeksin» saqtau jәne ishki ózin-ózi basqaru jaghdayynda rәmizderimizben tútasa qabysyp ómir sýru mýmkindigi. Áskery oqu baghyty 5-synyptan bastap oqytylyp, onda Otandy sýy onyng Rәmizderin qúrmetteuden bastau alatyn jas sarbazdar sanasyna siniriledi.

Rәmizder turasynda «Jas Úlandyq» ýlgili oqushylardyng oi-pikirin órbitpek túrghysynda «Jas aqyndar» ýiirmesining shәkirtteri 92 vzvod úlandary: aqyndyq darynnan kende emes Ayapbergen Álimjan Ihsatúly men Seyilhanov Erasyl Erkinúlynan kishigirim erkin súhbat qúryp, jalyndy jyrlaryn tizdep, ózderinizge úsynudy jón sanadyq.

Memlekettik rәmizder turaly qos sarbaz óz oilaryn әri qara sóz ben әri óleng sózben kósilte bayandady. Endi olardyng oilary men jyrlaryna kezek bereyik.

Seyilhanov Erasyldan «Memlekettik nyshandar jayyndaghy ózinning oiyndy qysqasha týrde aityp bershi?» - dep ótingen shaghymyzda jas sarbaz esh qysylmay tómendegidey repette: «Qazaqstan Respublikasynyng ózine tәn memlekettik rәmizderi bar.

«Gimn» sózi qazaq úghymynda «úran», «úran salu» degen úghymdy bildirip túr. Basqa memleketterdey qazaq elining de eltanbasy, kókbayraghy men әnúrany bar.

Búl nyshandar – qashanda bolmasyn erekshe ruh berip, Otanymyzdyng asqaq aibynyn tanytady.

Kók Tuymyz beybit kezde qúrmetpen saqtalynady, memlekettik manyzdy saltanatty jiyndarda ghana arnayy shygharylyp otyrady.

Tu ortasynda túrghan kýn, onyng astynda qalyqtap úshqan qyran, tudyng sabynyng ýstinde últtyq órnek naqyshtalghan tik jolaq kóktep ótedi. Kýn shúghylalary, qalyqtaghan qyran, últtyq órnek beynesi altyn týstes. Kógildir ashyq kók týs – beybitsýigishtik nyshany bolyp tabylady.

Eldikting belgisindey qasterli Rәmizderimizdi erekshe kóremin. Kók bayraghymdy sýiip, eltanbamdy madaqtap, әnúranymdy shyrqap ruhtanamyn! Óz elimning patrioty bolu - biz ýshin maqtan!» dep tógiltti. Jәne jaqynda ótken patirottyq sharagha oray shygharghan «Eldigimning jyrynday» atty qúryshtay shymyr ólenin oqyp berdi. Biz sonyng bir shumaghyn keltire ketpekpiz:

Qazynaday qymbatty - Rәmizderim!
Baghzylarday júmbaq til - Rәmizderim!
Ózegimde  túratyn naghyz menin!
Ajyramas múratty - Rәmizderim!....

Myna joldary tipti tóbendi kókke jetkizedi:

Ór úghymnyn  tuynday - Rәmizderim!
Erligimnin  synynday - Rәmizderim!
Astanamnyn  jýregin  sóilettirgen -
Eldigimning jyrynday - Rәmizderim!

Biz bir Erasylmen shektelip qalmay Álimjan Ihsatúlyna: «Eltanba Rәmizining aiyryqsha belgilerin sipattap, oiyndy bildirsen?» degen saualymyzdy qoyghan shaghymyzda ol esh mýdirmey óz oiyn tómendegidey aldymyzgha jayyp saldy:

«Eltanbadaghy altyn shanyraq Qazaqstannyng «qara shanyraq» degen qasiyetti sózinen alynyp, halyqtar talap etip, otbasyna kýn ananyng jaryghyn shashyp túr. Kók aspan - kenshiliktin, tynyshtyq pen biyikting belgisi ispetti sanalady. Biday sabaqtary - molshylyqtyng nyshany. Men óz tughan elimning Rәmizderimen maqtanamyn! Árqashan qúrmet tútamyn!» dep óz oiyn qara sózben tapalata tógilte alatyna kuә bolyp, bir jasap qaldyq.

Odan keyin 92 vzvod úlany Ayapbergenov Álimjan Ihsatúly sanqyldaghan dauysymen óz jýrek týkpirinen atoylap shyqqan «Rәmizderim»  atty tamasha órilgen oily jyryn jatqa oqyp berip kónilimizdi bir kóktem etti. Endi jas jauynger aqynnyng atalghan ólenining tórt jolynan mysal keltire ketpesek, aqiqattan attap ketkendigimiz bolar edi.

Eltanbamnyng bederi anyq bagha.
Qos pyraqtay oy jýirik, shabyt  dara.
Besjúldyzday  mandayym jarqyraghan,
El - tegimning jazuyn tanyp qara» degen jas aqynnyng asqaq jyry onyng әri әskeri, әri ónery bolashaghynyng jarqyndyghyn tanytyp túr emes pe!?

Ne bolmasa;

Nyshanymnan jigerin ot janyghan.
Óttik talay tarihtyng soqpaghynan.
Ánúranym keudemning demi shyqqan,
Ar - ojdanym túr onda, qat - qadym әn.

Tәuelsiz, jeke derbes el boludyng bir sipaty – onyng rәmizderi desek, oghan jatatyn Memlekettik Tu, Eltanba jәne Ánúran – últtyq qúndylyghymyz bolyp tabylatynyn dәleldeudi kerek etpeytin shyndyq. Osy orayda, últtyq memlekettik rәmizderdi balang sanagha siniruding dengeyi әskery liyseyde tәlim-tәrbie berude  qalay jýzege asyp jatqanyn 7 - synyptyng jetekshisi, qazaq tili men әdebiyeti pәnining múghalimi, úlaghatty ústaz Aynúr Tóleuhanqyzyn sózge tarttyq:

«Óz eli men Otany ýshin maqtanysh sezimin qalyptastyruda, el tәuelsizdigin nyghaytuda memlekettik rәmizderding alar orny erekshe ekendigi eshkimge dau tudyrmaydy. Terennen qauzap keneyte aitar bolsaq, Úly Otan men Últtyq memlekettik rәmizder - egiz úghym. Osy eki egiz úghym әr azamattyng jadynda jýrer bolsa, onda olardyng ruhy da asqaq bolmaq. Al ruhy myqty elding alar asulary әrqashanda joghary bolatyny sózsiz. Osy rәmizderding týp-tórkininde últtyq ruhty kóteru, izgilikti arttyru, әr adamnyng keudesine otangha degen inkәrlik sezimdi úyalatu jatqany anyq. Rәmizderine qarap olardyng tarihyn, mәdeniyetin, dinin, tilin, dәstýrin, barlyq qúndylyqtaryn biluge bolady. Memlekettik rәmizder elimiz ýshin, memleket ýshin eng bagha jetpes qazyna, tausylmas baylyq.

Osy atalghan baylyqty әrbir «men qazaqpyn» degen azamat ardaq tútu qajet. Rәmizder birtútas Qazaqstan Respublikasynyng ajyramas bóligi, aiqyn beynesi. Rәmizderding әrqaysysynyng shyghu tarihy bar. Búl Qazaqstannyng qanshama ghasyrlar boyy ansap kýtken tәuelsizdigin alghandyghyn pash etetin kiyeli qazyna. Biz tәuelsizdikke ansap, zaryghyp jettik. Endi tәuelsizdikting qasiyetti belgilerin de erekshe qadirleuimiz, qasterleuimiz qajet. Árbir azamat Qazaqstannyng Tuyn, Eltanbasyn, Gimning túmarday qasiyet tútuy qajet. Eldigimizding synalatyn bir túsy osy», degeni uaqyttyng qatang talaby.

Elimiz jer jahandaghy basqa memlekettermen terezesi teng órkeniyetti. Elimizding bar әlemge shanyraghynan kýn sәulesi tarap, keng dalasy yrys - qazynagha tolyp, ormany jayqalyp, taulary aspandap, ózen-kólderi arnasynan asyp, týrki dýniyesinen jasap kele jatqan baghzy tilimizding mәrtebesi biyiktey bersin!

Darhan jerimizdi, eldik Rәmizderimizdi, qasiyetti Otanymyzdy qúrmettep qorghaugha jәne patriottyq sezimimizdi taza ústaudy este ústayyq!

Memlekettik rәmizderdi qashanda qadirleu Qazaqstannyng Respublikasynyng әrbir azamatynyng qasiyetti boryshy. Memlekettik rәmizderdi qúrmetteu – eldi, halyqty, tarihty, әdet - ghúrypty, salt - dәstýrdi qasterleu bolyp tabylady. Aldaghy uaqytta órkeniyetke jol tartqan elimizding shanyraghynan kýn sәulesi tarap, keng dalasy baylyqqa tolyp, kólderi kókke kýmis shapaq shashyp, memlekettik mәrtebesi biyik bolsyn!» dep óz oiyn ortagha saldy.

Rәmizderge qatysty eng songhy saual qoyghanymyz әskery liyseydegi Oqu isining orynbasary Maqpal Quanyshqyzy Ómirbekova boldy:

Álem tanyghan rәmizderimizding ýsheui de sarqylmas qazyna, asyl múra. Óz basym Qazaqstan Respublikasynyng memlekettik rәmizderi-eshtenemen salystyrugha kelmeytin naghyz óner tuyndysy dep oilaymyn. Jogharyda aitylghanday, memlekettik rәmiz boyynsha elimizdi tanugha jәne ony býkil әlemge tanytugha bolady, óitkeni onda halqymyzdyng býkil bastan keshken tarihy, býtindey mәdeniyeti jatyr, sondyqtan ol otansýigishtik sezimning bastau kózi bola alady. Men ýshin el rәmizderining orny erekshe. Elimizding tәuelsizdik jolynda qanshama qiyndyqtardy basynan keshirgendigin bizder, ústazdar jaqsy bilemiz. Sondyqtanda, memlekettiligimiz ben tәuelsizdigimiz mәngilik bolghay dep tileymiz. Al eldigimizdi aishyqtaytyn basty rәmizderimizdi óz shәkirtterimizding sanasyna siniru ústazdyq úlygh boryshymyz!

Býgingi tanda memlekettik rәmizderdi bilmeytin adam kemde-kem desek әste aqiqattyng aulynan esh alshaqtamaymyz. Búdan bólek Memlekettik rәmizder mektepke deyingi bilim beru mekemelerinde tәrbiyelik júmystyng bir bóligi bolyp tabyluda, sonday-aq jalpy bilim beru mektepteri men ÚBT boyynsha arnayy pәn retinde engizilgen. Býgin ereje boyynsha jastar óz memleketining rәmizderin ata-analaryna qaraghanda jaqsy biledi. Sebebi memlekettik rәmizder pedagogikalyq bilim beru jýiesinde jәne bilim beru tәjiriybesinde aitarlyqtay tabystargha qol jetkizude desek, onyng ishinde osy maqalamyzgha ózek etip otyrghan Abay oblysy Semey qalasyndaghy «Daryndy balalargha arnalghan Sh.Uәlihanov atyndaghy «Jas Úlan» arnayy erler mektep-liysey-internaty» sarbazdary da bar.

Sóz sonynda aitarym, últymyzdyng ejelden ansaghan óz egemendigine qol jetkizip, qazaqtyng salt-dәstýri men әdet-ghúrpynyng qayta janghyruy, memlekettik rәmizderding bekitilui bolashaq damugha bet alghan tәuelsiz elimiz ýshin basty batyl ústanym. Sondyqtan memlekettik rәmizderdi qasterleu azamattarymyz ýshin basty mindet bolyp tabyluyn ózimiz enbek etetin újymnan beymaral angharamyz. Sonday-aq rәmizderdi shәkirtter arasynda nasihattau jolynda bizding әskery liysey óz ýlesin tolayym qosyp jatyr degendi keude kere maqtanyshpen aita alamyz.

Erik Qayratbekúly Omarghaliyev,

Abay oblysy Semey qalasyndaghy «Daryndy balalargha arnalghan Sh.Uәlihanov atyndaghy «Jas Úlan» arnayy erler mektep-liysey-internaty» KMM «Jas aqyndar» ýiirmesining tәlimger-ústazy

Abai.kz