Memleket basshysy Respublikalyq pedagogter sezine qatysyp, bayandama jasady. Ol pedagogterdi ústazdar kýnimen qúttyqtay kele, birqatar mәselege toqtaldy.

«Mening bastamammen 2019 jyly «Pedagog mәrtebesi turaly» jeke Zang qabyldandy. Songhy tórt jylda ústazdardyng jalaqysy 2 ese ósti. Jaqynda balabaqsha tәrbiyeshilerining ailyghy 30 payyzgha kóbeydi. Ústazdardyng enbek demalysy úzartyldy.

Múghalimning mindetine kirmeytin artyq júmystyng bәri alynyp tastaldy. Ústazdardyng kәsiby biliktiligin arttyru mәselesine basa mәn berilip jatyr. «Bolashaq» baghdarlamasymen ýsh jylda 220-gha juyq pedagog shetelde oqyp keldi. Múghalim mamandyghyn tandaghan jastargha qoyylatyn talap kýsheydi. Osy saladaghy studentterding stiypendiyasy 2,5 ese kóbeydi. Bir sózben aitqanda, biz, eng aldymen, bilikti ústaz dayarlau isine airyqsha mәn berip otyrmyz», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Preziydent jana dәuirde mektepting jaghdayy memleketting damuyna tikeley yqpal etetin, al mektepting qanday bolmaghy ústazgha baylanysty ekenin, býginde pedagogika salasy ghylymnyng eng manyzdy tarmaghynyng birine ainalghanyn, sondyqtan búl salagha týbegeyli jana kózqaras qajet ekenin atap ótti.

Sonday-aq, Qasym-Jomart Kemelúly oqushylarymyzdyng shiyrek ghasyrda әlemning eng bedeldi pәn olimpiadalarynan 12 myngha juyq medali iyelengenin, búl – Izraili, Týrkiya, Kanada siyaqty bilim sapasy joghary memlekettermen shamalas kórsetkish ekenin jetkizdi.

Búghan qosa, El Preziydenti bilim beru salasyna qatysty birqatar manyzdy mәselege toqtalyp ótti.

«Birinshi mәsele. Ústazdardyng biliktiligin arttyruymyz kerek.

Maghjan Júmabaev «Alty Alashtyng balasy bas qossa, tór – múghalimdiki» degen. Halqymyz keleshekting kilti – bilimde ekenin tereng týsingen. Sol sebepti, ústazdy erekshe qadirlegen.

Pedagog – últtyng jana sapasyn qalyptastyru ýderisindegi eng manyzdy buyn. Sondyqtan bilim beru jýiesin joghary bilikti mamandarmen tolyq qamtamasyz  etu óte manyzdy.

Alayda qazir mektepterimizde mamandar tapshy. Býginde elimizde 5 myng pedagog jetispeydi. Búl kórsetkish jyldan-jylgha artyp keledi. Al pedagogika salasynda oqyghan әrbir besinshi týlek óz mamandyghy boyynsha júmys istemeydi. Búghan qosa múghalimderding 23 payyzynda ghana joghary biliktilik sanaty bar.

Múnyng bәri pedagogterdi dayarlau jәne olardyng biliktiligin arttyru tәsilderin týbegeyli ózgertudi qajet etedi. Joghary oqu oryndaryndaghy pedagogikalyq mamandyqtargha qatysty baghdarlamalardyng basym bóligi zaman talabyn eskermeytin búrynghy әdistemelerge negizdelgen. Zamanauy tәsilder men tehnologiyany engize otyryp, oqu baghdarlamalaryn qayta qarau, janghyrtu qajet.

Joghary kurs studentterining pedagogikalyq tәjiriybesine airyqsha mәn beriledi. Bolashaq múghalimder naqty bilim beru ýderisine barynsha tereng boylau ýshin joghary oqu oryndary mekteptermen tyghyz qarym-qatynasta júmys isteui qajet.

Jyl sayyn elimizde magistr dәrejesin alghan biliktiligi joghary pedagogterding qatary artyp keledi. Qazir tanda olardyng sany 21 mynnan asty. Olar – bilim beru isine ozyq әdisterdi engize alatyn kәsiby mamandar. Jana tiptegi bilim  beru úiymdarynyn  bolashaq basshylarynyng negizgi qúramy osynday mamandardan jasaqtalady. Jalpy, pedagogterding biliktiligin baghalau jәne arttyru jýiesin janghyrtu qajet», – dedi ol.

OYYNA NE KELSE, SONY ISTEYTIN ShENEUNIKTERDING JÝGENSIZDIGINE TOSQAUYL QONG QAJET!

Qasym-Jomart Toqaev oiyna ne kelse, sony isteytin sheneunikterding jýgensizdigine tosqauyl qong qajet ekenin, salalyq ministrlik biliktilik talaptaryn jii ózgertu arqyly oqytushylargha qysym jasaudy toqtatuy kerek ekenin qadap aitty. Preziydentting pikirinshe, múghalimder tynysh, túraqty jәne alansyz júmys isteuge qúqyly.

Memleket basshysy pedagog kadrlardyng 60 payyzgha juyghy ónirlik joghary oqu oryndarynda dayarlanatynyn, әkimder pedagogterdi dayarlau jәne júmysqa ornalastyru ýshin qolayly jaghday jasauy kerek ekenin de jetkizdi.

Qasym-Jomart Toqaev balalardyng zamangha say ozyq bilim aludyng manyzdylyghyna da toqtaldy.

«Ekinshi mәsele, balalarymyz zamangha say ozyq bilim aluy qajet.

Qazir enbek naryghy óte jyldam ózgerude. Kóptegen salagha jasandy intellekt enip jatyr. Búl ýderis jyldan jylgha qarqyn ala beretini sózsiz. Býgin joghary súranysqa ie mamandyq erteng qajet bolmay qaluy mýmkin. Ghalymdar 2050 jylgha qaray qazirgi kәsipterding jartysyna juyghyn sifrlyq jәne tehnikalyq jýieler almastyrady degen boljam aituda.

Sondyqtan, azamattarymyz jana zamangha qajetti daghdylardy ýirenui kerek. Búl – óte manyzdy mindet.

Búryn «alghan diplomyng ómir boyy azyq bolady» degen týsinik bar edi. Endi onyng ornyn «Ómir boyy oqy jәne ýiren» degen qaghida basuy kerek. Qazir júmys berushiler ýshin eng bastysy diplom nemese sertifikat emes.

Olar izdene biletin, jana talapqa iykemdele alatyn, tәrtipti jәne úqypty jas mamandardy baghalaydy. Yaghni, qyzmetkerding qolyndaghy qaghazgha emes, qarym-qabiletine mәn beredi.

Sondyqtan, әr azamat ýzdiksiz oquy kerek. Osynday bilimge qúshtarlyqty balanyng boyyna mektepten bastap siniru qajet. Yaghni, balalarymyz bilikti maman bolsyn desek, eng aldymen, orta bilim sapaly boluy kerek», – dedi ol.

MEKTEPTEGI ORYN TAPShYLYGhYN JOng – ÓTE MANYZDY MINDET!

El preziydenti mektepterde oryn tapshylyghy bar ekenin, atalghan mәseleni sheshu manyzdy mindet ekenin atap ótti.

«Ýshinshi mәsele. Mekteptegi oryn tapshylyghyn jon – óte manyzdy mindet.

Adam kapitaly – eng basty baylyq. Halqymyzdyng sany 20 milliongha juyqtap qaldy. Elimizde jyl sayyn 400 mynnan astam bala dýniyege keledi. Demek, mektepke baratyn býldirshinder sany artady. Oqushylardyng da jalpy sany eki ese kóbeyedi dep josparlanyp otyr.

Aldaghy ýsh jylda 1 millionnan astam jetkinshek student atanady. Búl – әriyne, quantarlyq jayt. Alayda demografiyanyng ósu qarqyny bilim beru jýiesine ýlken salmaq týsiredi. Qazirding ózinde mektep tapshylyghy eng ózekti mәselening biri bolyp otyr.

Tәuelsizdik jyldarynda elimizde 2300-ge juyq mektep salyndy. Sonyng nәtiyjesinde tórt auysymmen oqytudan aryldyq. Degenmen «ýsh auysymmen» oqu jýiesi әli kýnge deyin bar. Kóptegen mektepting tehnikalyq jabdyghy eskirgen. Osy mәselening bәrin josparly týrde sheshuimiz qajet».

Mening bastamammen elimizde «Jayly mektep» jobasy jýzege asyrylyp jatyr. Eki jyldyng ishinde barlyq aimaqta, sonyng ishinde auyldyq jerlerde jýzdegen bilim ordasy salynady. Sonyng arqasynda ýsh auysymmen oqytudan birjola qútylamyz.

Jaqynda ghana men elimizding kәsipkerlerimen kezdesu barysynda qayyrymdylyq retinde oblystarda, qalalarda mektep salu kerektigi turaly mәseleni qozghadym. Búl – azamattyq jauapkershilik degen sóz. Sondyqtan bizding kәsipkerlerimiz osy júmysqa belsendi týrde kirisedi dep oilaymyn.

Búdan bólek, sybaylas jemqorlyq ýshin jauapqa tartylghandardyng zansyz tapqan tabysy mektep salugha júmsalyp jatyr. Qazirding ózinde 13 mektep salyndy. Jyl sonyna deyin taghy da 33 mektep boy kóteredi. Jana mektepterdegi bilim beru dengeyi joghary boluy kerek», – dedi ol.

MEKTEP ENG QAUIPSIZ ORYNGhA AYNALUGhA TIYIS!

Qasym-Jomart Toqaev balalardyng mekteptegi qauipsizdigi jóninde de sóz qozghady.

«Tórtinshi mәsele. Mektep eng qauipsiz oryngha ainalugha tiyis.

Mektepte balalar ózderin qay jaghynan da jayly sezinui kerek. Bógde adamdardyng mektepke kiruine jol beruge bolmaydy. Sondyqtan, bilim oshaqtarynyng bәrine dabyl qaghu, beynebaqylau jýiesi ornatylady.

Jaqynda Astana mektepterining birinde oqys oqigha boldy. Oqushy auyr jaraqat aldy. Búl jaghday bilim oshaqtarynda qauipsizdik talaptary tolyq saqtalmaytynyn kórsetip otyr. Ásirese, kóp jyl búryn salynghan eski mektepter talapqa say emes.

Ministrlik әkimdiktermen birlesip, mektepterding qauipsizdigin tolyq tekserui kerek. Sonday-aq, jana mektepterding jobasyn jasaghanda búl mәsele múqiyat eskeriluge tiyis.

Ókinishke qaray, oqushylardyng bir-birine әlimjettik, tipti, zorlyq kórsetui tyiylmay otyr. Sonyng kesirinen olar óz-ózine ol júmsaugha, yaghny suisidke deyin baruda.

Bulling balalar men jasóspirimderding densaulyghyna jәne olardyng jan dýniyesine orny tolmas ziyanyn tiygizedi. Sonday-aq, oqu ýderisine keri әser etedi. Balalardyng әleumettik ortadan shettep qaluyna, oi-sanasynyng búzyluyna әkep soqtyrady.

Memleket balanyng qúqyghy men qauipsizdigining qorghaluyn qamtamasyz etui kerek. Sonday-aq, bullingke birjola tosqauyl qoiy qajet.

Songhy uaqytta maghan zorlyq-zombylyq kórgen balalardyng ata-analarynan ótinishter kelip týsude. Ashyghyn aitqanda, múnday hattardy oqu onay emes. Jasóspirimderding qylmystyq psihologiyasy men keybir múghalimderding nemqúraylyghynyng qúrbany bolghan balalardyng jay-kýii jýrekti auyrtady.

Men Preziydent Ákimshiligine qylmys jasaghandardy zang jýzinde jazalau ýshin osynday jaghdaylardyng bәrin airyqsha baqylaugha aludy tapsyrdym. Múnday adamdargha basqa aitar sózim joq.

Ishki ister ministrligi, Bas prokuratura balalardyng qauipsizdigine qatysty ózderine jýktelgen mindetti dúrys  atqarugha tiyis. Bala qúqyqtary jónindegi ombudsmen múnday jaghdaylardyng bәrin tirkep, maghan bayandauy qajet. Qatang shara qoldanamyz.

Mektepterde zorlyq-zombylyq jasaushylardy basqa jolmen toqtatu mýmkin emes. Bilim oshaqtarynda qylmystyq psihologiyanyng taraluy sekildi kelensizdikti týbirimen jon kerek.

Sondyqtan osy jiyngha Ishki ister ministri men Bas prokurordyng birinshi orynbasarlaryn arnayy shaqyrdym. Tapsyrmanyng oryndaluyn talap etemiz.

Men kәmeletke tolmaghandargha zorlyq-zombylyq jasaghan adamdardyng jazasyn qatandatudy tapsyrdym. Búl bastama jaqyn arada jýzege asady.

Jalpy, balagha psihologiyalyq qysym jasalmauyna, eng aldymen, ata-ana jete kónil bólui kerek. Onday oqigha bolsa, mekteptegi mediasiya qyzmeti múghalimge jәne ata-anagha eskertip, kәsiby mediatorlarmen birge balagha barynsha kómek beruge tiyis», – dedi ol.

Preziydent búdan song ata-analargha qayyrylyp, olardy balalarynyng zorlyq-zombylyq jasauyna, qoghamdyq tәrtipti búzuyna erik bermeuge shaqyrdy.

«Ásirese, olardy múghalimderding aldynda qorghamanyzdar. Balanyng betinen qaqpaymyn dep, onyng teris qylyqtaryna kóz júma qaraudyng sony keleshekte qayghyly jaghdaygha әkep soqtyruy mýmkin.

Aldaghy uaqytta zangha qayshy әreketterge barmas ýshin mektep tәrtibin búzushylargha aldyn alu sharalaryn qazir qoldanghan jón», – dedi Qasym-Jomart Kemelúly.

Memleket basshysynyng atap ótken besinshi mәsele – qala men auyl mektepterindegi bilim sapasynyng tensizdigin jon boldy.

«Besinshi mәsele. Taghy bir manyzdy mindet – qala men auyl mektepterindegi bilim sapasynyng tensizdigin jon.

Auyl balalarynyng bilim alu mýmkindigi shekteuli ekeni barshagha mәlim. Búghan qajetti qúral-jabdyqtyng jәne bilikti pedagogterding tapshylyghy sebep bolyp otyr. Auyldaghy bilim oshaqtarynyng teng jartysy – shaghyn mektepter. Onda barlyq pәnning múghalimi bola bermeydi. Bir synypta әrtýrli jastaghy balalar oqidy.

Múnyng bәri – jyldar boyy qordalanghan týitkilder. Onyng kóbi júrttyng jappay qalagha kóshuine baylanysty tuyndap otyr. Auyl mektepterin ziyatkerlik, sonday-aq qoghamdyq ortalyq retinde damytu manyzdy».

«Mektebi bar auylda tirshilik bar» dep beker aitylmaghan. Mektep birneshe әleumettik nysannyng rólin atqarady. Onda qoghamdyq jiyndar, mәdeny is-sharalar, sport sayystary ótedi.

Auyl mektebi jergilikti júrtty ortaq iske júmyldyrady. Osy orayda kәsipkerler qauymyna da zor mindet jýkteledi. Qazir memleket pen biznesting seriktestigi arqyly auyl mektebin janghyrtu júmystary qolgha alyndy.

Osy tәsilmen ýsh jyldyng ishinde kem degende bir myng auyl mektebin kerek-jaraqpen tolyq jabdyqtau qajet.

Auyl mektepterining kitaphanalaryn damytu mәselesine basa mәn bergen jón. Kitaphanada qajetti kitaptyng bәri boluy kerek. Yaghni, әdebiyet qala jәne auyl oqushylaryna birdey qoljetimdi bolugha tiyis.

Balalargha teng mýmkindik beru ýshin bilim sapasyn barlyq aimaqta birdey jaqsartu kerek. Otbasy jaghdayyna, ósken ortasyna qaramastan, barlyq balanyng sapaly bilim alugha qaqy bar», – dedi ol.

Preziydent bilim beru ýderisin sifrlandyru qarqynyn jedeldetuding manyzyna da toqtaldy.

«Altynshy. Bilim beru ýderisin sifrlandyru qarqynyn jedeldetu manyzdy.

Shyn mәninde, Qazaqstanda әlemning bedeldi oqu oryndarymen bәsekelese alatyn myqty mektepter bar. Biraq onday bilim oshaqtarynda balalarymyzdyng jýzden bir bóligi ghana oqidy.

Al sifrlyq sheshimder ozyq pedagogikalyq tәjiriybeni tez әri tiyimdi týrde keninen taratugha mýmkindik beredi. Sol arqyly, tipti, shalghay audandardaghy  oqushylardy elimizding jәne әlemning ýzdik ústazdarynyng materialdarymen jәne sabaqtarymen qamtamasyz etuge bolady.

Sondyqtan elimizdegi barlyq auyl mektebine jyldamdyghy joghary internetti qoljetimdi etu mәselesin sheshu asa manyzdy. Búl – Ýkimetting aldyndaghy shúghyl mindet.

Auyl mektepterin jyldamdyghy joghary internetpen qamtamasyz etu – Sifrlyq damu ministrligine de, oblys әkimderine de jýkteletin jauapkershilik. Alty aidan keyin berilgen tapsyrmanyng oryndaluyn tekseremin.

Jalpy, bilim beru jýiesin mýlde jana dengeyge shygharu ýshin auqymdy sifrlyq transformasiyalau júmystaryn jýrgizuimiz kerek. Eng aldymen, 2027 jylgha deyin internet jelisi әli tartylmaghan mektepterding bәrin jyldamdyghy joghary internetke qosu qajet. Búl rette olardyng әrqaysysynda jergilikti jeli ornatyluy kerek.

Búl ózekti mәseleni sheshuge «Qoljetimdi internet» últtyq jobasy septigin tiygizedi. Sonymen qatar barlyq mektep oqushysyna sapaly oqytu kontenti bar ozyq sifrlyq platformalardyn, sonyng ishinde elektrondy oqulyqtardyng qol jetimdiligin qamtamasyz etu qajet. Búl rette barlyq material salalyq saraptamadan múqiyat ótkizilui kerek.

Osy orayda men qayyrymdylyqpen ainalysatyn azamattardy, eng aldymen, auyl mektepterine kómektesuge shaqyramyn. Múghalimderdi negizgi sifrlyq qúraldardy qoldana biluge ýiretu manyzdy. Árbir ústaz tek óz pәnin jetik bilip qana qoymay, keng mýmkindikterge jol ashatyn zamanauy tehnologiyalardy da mengeruge tiyis.

Oqu prosesinde sifrlyq sheshimderdi qoldanu qalypty jaghdaygha ainaldy. Qashyqtan oqytu jýiesin belsendi týrde engizu qajet. Dәstýrli jәne onlayn formattardy úshtastyru balalardyng aqparatty óz betinshe izdeu daghdysyn damytyp, mekteptegi ortagha beyimdelu mýmkindikterin saqtaugha yqpal etedi.

Qashyqtan oqytu kóptegen elde sәtti qoldanylyp keledi. Pandemiya kezinde bizde de osynday tәjiriybe boldy. Onlayn oqytu jýiesin odan әri damytu ýshin tiyisti qúqyqtyq negiz qalauymyz qajet», – dedi ol.

Qasym-Jomart Toqaev oqushylargha ozyq bilimmen qatar ónegeli tәrbie beru kerek ekenin de jetkizdi.

«Jetinshi mәsele. Oqushylargha ozyq bilimmen qatar ónegeli tәrbie beru kerek.

Memleketting tiregi – adal azamattar. Elimizde osy qaghidagha negizdelgen jana qoghamdyq etika ornyghugha tiyis. Qazaqta «Ústazy jaqsynyng ústanymy jaqsy» degen sóz bar. Mektep izgilik qaghidalaryn, adamzatqa ortaq qúndylyqtardy balalardyng boyyna siniretin ortalyqqa ainaluy kerek.

Jas úrpaq әdil, adal, ýnemshil, enbekqor, bilimpaz, otanshyl әri janashyr bolugha úmtyluy kerek. Últtyng jana sapasy degenimiz – osy. 

Tәrbie isinde últtyq pedagogika bastaularyn da nazardan shygharmaghan jón. Balalarymyzdyng boyyna qazaqtyng salt-dәstýri men qúndylyqtaryn siniru asa manyzdy.

Halqymyz qashanda ýlkenge qúrmet, kishige izet kórsete bilgen. Qadir-qasiyet, abyroy, paryz sekildi úghymdargha atýsti qaramaghan. Yaghni, tól mәdeniyetimiz de jastar tәrbiyesinde manyzdy ról atqarady. Enbekqorlyqty dәripteu ýshin balalardy jastayynan enbekke baulu qajet, – dedi Preziydent.

Memleket basshysy Qazaqstannyng Konstitusiya boyynsha zayyrly memleket ekenin, búl qaghida barlyq jerde, sonyng ishinde bilim beru mekemelerinde qatang saqtalugha tiyis ekenin eskertti.

«Mektep – eng aldymen, bilim ordasy. Balalar mektepke bilim alu ýshin barady. Al diny ústanym – әr azamattyng jeke mәselesi, óz tandauy. Elimizde din bostandyghyna zanmen kepildik berilgen. Balalarymyz eseyip, dýniyetanymy tolyq qalyptasqan song óz tandauyn jasaghany dúrys dep sanaymyn. Eng bastysy, kózqarasy aiqyn, sanasy sergek әri dәstýrge berik úrpaq tәrbiyeleu kerek.

Jalpy, zayyrly degen sózding mazmúny teren, óte auqymdy. Halqymyzgha qatysty aitatyn bolsaq, búl – salauatty ómir saltyn ústanu, pragmatikalyq kózqarasta bolu jәne dәstýrli dinimizge, últtyq sanany arqau etken saltymyzgha shynayy qúrmet degen sóz», – dedi ol.

Preziydent bayandama sonynda bylay dedi:

«Bilim beru salasynyng aldynda auqymdy mindet túr. Búl – últtyng jana sapasyn qalyptastyru. Árbir bala mektepten sapaly bilim alyp, jaqsy adam, adal azamat bolyp shyghuy kerek. Bәrimiz osy manyzdy maqsat jolynda tabandy enbek etuimiz qajet.

Úly Abay «Ústazdyq etken jalyqpas, ýiretuden balagha» degen. Sizder osy qasterli missiyany әrdayym abyroymen atqarasyzdar dep senemin.

Memleket ústazdardyng mәrtebesi, bedeli joghary boluyna әrdayym basa mәn beredi».

* Suretter Aqorda saytynan alyndy!

Abai.kz