Kenestik biylik kezinde Úly Qazan sosialistik revolusiyasy degen mereke bolghanyn KSRO kezinde es bilgender jaqsy biledi. 1917 jyly 25 qazanda (7 qarashada jana stilide) Lenin basqarghan bolishevikter qazan tónkerisin jasady. Qyzyl iydeologiyanyng sanamyzdy ulaghany sonday, kópshilik әli kýnge deyin Kýn Kósem Lenin «patshany taqtan taydyrdy» degenge qalytqysyz senedi. Shyndyghynda tap solay boldy ma? Joq әriyne, Lenin zandy jәne demokratiyalyq Uaqytsha ýkimetti qaruly tónkeris arqyly qúlatty.

Bir sózben aitqnda Lenin basqarghan bolishevikter óz halqyn aldaugha negizdelgen populistik úrandarymen jәne әdil saylau ótkizuding mýmkin emestigin týsingen sәtte tizeden basyp kýshke salatyn әskery operasiyalar arqyly biylikke keldi.

Kenes tarihshylary men nasihattaushylarynyng osy faktini: Kerenskiy jaman boldy! Áyelderding kiyimin kiyip, qashyp ketti! Onyng qúlatylghany jaqsy boldy!» dep  «týsindiruge» tyrysqany qazir sau adamgha ghylymy maqala emes, tap bir әzil әngime oqyghanday әser etedi.

Eger osy tónkeris bolmasa onda:

1. Demokratiyalyq Resey Europa elderimen jәne barlyq basqa eldermen qalypty qarym-qatynasty saqtap, odan sayyn nyghaytugha kýsh salatyn edi, Batys bolishevikterdi-kommunisterdi memleketke qarsy tónkeris jasaghan qylmysker retinde qabyldaghan jәne búl әdil әri zandy boldy.

Demokratiyalyq Reseyde Alash partiyasy bizding Qazaqstandy HH ghasyrdyng 1-jartysynda-aq konstitusiyalyq jәne órkeniyetti týrde tәuelsizdikke jetkize alatynyn edi; Alash kósemderi Qazaqstannyng ekonomikalyq jәne sayasy modernizasiyasyn jýrgizip, Qazaqstandy qazirgi Japoniyadan kem týspeytin damyghan elge ainaldyruyna tolyq mýmkindik bolatyn edi.

2. Barlyq Euraziya halyqtary 1918-1920 jyldardaghy azamattyq soghystyn, stalindik újymdastyrudyng qasiretine tap bolmay, sonyng saldarynan qatygez jýrip ótken qorqynyshty Golodomordan, eng aldymen Qazaqstan men Ukrainada, sodan keyin stalindik KSRO-nyng basqa aimaqtary aman qalatyn edi. KSRO-nyng әr elitasyndaghy eng jaqsy úldary men qyzdaryn qyrghan adamgershiliksiz stalindik jappay qughyn-sýrginge úshyramay, óz elge men halyqqa adal qyzmet etip, olardyng barynsha jan-jaqty damugha jol ashatyn.

Stalindik GULAG-tyng konslagerleri bolmaytyn. Qazirgi kóptegen zertteushiler «antropologiyalyq jylju» dep ataytyn qúbylys oryn almaytyn: búrynghy KSRO halyqtarynyng intelliygensiyasynyng tolyq joyylmaytyn, az qamtylghan ortadan shyqqandar tegine qarap emes, aqyl, әdeptilik men adamgershilikke negizdelip ómirden óz ornyn tabar edi. Ekinshi dýniyejýzilik soghys milliondaghan qúrbandarymen birge kýizelis, asharshylyq, t. b. oryn almas edi.

3. Industriyalandyru jәne ónerkәsipting damuy beybit jolmen jýretin bolatyn — asharshylyqtaghy sharualardan mal men astyqty tәrkileu jәne qazaq auyldarynyn, ukrainalyq jәne basqa da auyldardyng shekaralarynda әskery otryadtar qoyylmaytyn edi, HH ghasyrdyng I-shi jartysynda jeke kompaniyalardyng beybit damuy jәne basqa elderdegi seriktestermen tolyqqandy sauda jýrgizetin edi.

4. Dinning memleketten bólinui de beybit jolmen jýretin edi. Eshqanday qiratylghan meshitter, shirkeuler jәne óltirilgen din qayratkerleri bolmaytyn edi. Din Europadaghyday kim sengisi kelse – senedi, kim senbeydi onda óz erki, eshkim de eshkimdi eshtenege mәjbýrlemeydi. Nәtiyjesinde, barlyq jerde diny fundamentalister óz iydeyalarymen ainalyp kelgende, qazirgi diny «renessans» bolmaytyn edi.

5. Kenestik maskýnemdik jәne maskýnemdikke qarsy Gorbachevting alkogolizmge qarsy kýres bolmaytyn edi, kezinde Gorbachevting alkogolizmge qarsy kýresi KSRO-da maskýnemdikti qayta kýsheytti: әr týrli uly men ziyan ishimdikterdi ishe bastaghan edi.

P.S. KSRO-da barlyghyna olardyng eli әlemdegi eng jaqsy jәne eng erkin el ekendigi, әlemning barlyq basqa elderi KSRO-nyng bauyrlas halyqtarynyng dostyq otbasyna qosyludy armandaytyny aityldy, sondyqtan olargha «әlemdik kapitalizm men imperializmnen» bosatylugha kómektesu kerek.

Kenes ýgit-nasihaty búl iydeyany balalargha erte kezden bastap bastan keshirdi, al eresekter ýshin Batystyng erkin elderin jamandaytyn arnayy teledidarlyq baghdarlamalar arqyly miyna qúidy.

Endi biz progresting qanshalyqty algha jyljyp bara jatqanyn jәne burjuaziya men proletariat arasyndaghy taptyq kýres әldeqashan ómirden ozghanyn kórip otyrmyz!

Kerimsal Júbatqanov,

Abai.kz