1989 jyldyng 22-qyrkýiek kýni qazaq tili Memlekettik til mәrtebesin iyelengen edi. Sodan beri 24 jyl boyy búl kýn «Tilder kýni» merekesi retinde atalyp ótude. Aytuly merekening ayasynda «Memlekettik til» qoghamdyq qozghalysynyng úiymdastyruymen dәstýrli týrde  «Memlekettik tildi qoldau» aksiyasy ótkizilip keledi. Biyl búl shara Almaty qalasy әkimdigining arnayy qoldauymen 2013 jyldyng 22-qyrkýiek kýni caghat 11-00 de Almaty qalasy Alatau audany Aqbúlaq yqshamaudany Sholanov kóshesi, 159 (B.Momyshúly kóshesi jәne Rayymbek danghyly qiylysynyng tómengi jaghynda) Ortalyq memlekettik múraghatynyng ýlken mәjilis zalynda ótetin bolyp sheshildi.

Osyghan oray «Memlekettik til» qoghamdyq qozghalysynyng tóraghasy Múhtar Shahanovtyng basshylyghymen ziyaly qauym ókilderi, merzimdi basylym basshylary, qoghamdyq qozghalys jetekshileri jәne jastar úiymy ókilderining qatysuymen baspasóz maslihaty jәne «Memlekettik tildi qoldau» aksiyasyn ótkizuge turaly kenesu otyrysy boldy.

Jiyn barysynda memlekettik til tónireginde qordalanyp qalghan mәseleler taghy da kóterilip, búl sharanyng әrbir adam ýshin manyzdy ekeni aitylyp, «Memlekettik tildi qoldau» aksiyasyn ótkizuge baylanysty arnayy jospar týzilip, jauaptylar bekitildi.

1989 jyldyng 22-qyrkýiek kýni qazaq tili Memlekettik til mәrtebesin iyelengen edi. Sodan beri 24 jyl boyy búl kýn «Tilder kýni» merekesi retinde atalyp ótude. Aytuly merekening ayasynda «Memlekettik til» qoghamdyq qozghalysynyng úiymdastyruymen dәstýrli týrde  «Memlekettik tildi qoldau» aksiyasy ótkizilip keledi. Biyl búl shara Almaty qalasy әkimdigining arnayy qoldauymen 2013 jyldyng 22-qyrkýiek kýni caghat 11-00 de Almaty qalasy Alatau audany Aqbúlaq yqshamaudany Sholanov kóshesi, 159 (B.Momyshúly kóshesi jәne Rayymbek danghyly qiylysynyng tómengi jaghynda) Ortalyq memlekettik múraghatynyng ýlken mәjilis zalynda ótetin bolyp sheshildi.

Osyghan oray «Memlekettik til» qoghamdyq qozghalysynyng tóraghasy Múhtar Shahanovtyng basshylyghymen ziyaly qauym ókilderi, merzimdi basylym basshylary, qoghamdyq qozghalys jetekshileri jәne jastar úiymy ókilderining qatysuymen baspasóz maslihaty jәne «Memlekettik tildi qoldau» aksiyasyn ótkizuge turaly kenesu otyrysy boldy.

Jiyn barysynda memlekettik til tónireginde qordalanyp qalghan mәseleler taghy da kóterilip, búl sharanyng әrbir adam ýshin manyzdy ekeni aitylyp, «Memlekettik tildi qoldau» aksiyasyn ótkizuge baylanysty arnayy jospar týzilip, jauaptylar bekitildi.

Otyrysqa qatysqan filologiya ghylymdarynyng doktory, professor Mekemtas Myrzahmetúly búl aksiyanyng memlekettik tilding damytugha ýlken yqpal jasap otyrghanyn jәne tilge qatysty múnday qoghamdyq negizdegi is-sharalargha halyqtyng kóptep qatysyp kele jatqanyn aita kelip, «Elimizding bolashaghy sanalatyn jastardyng aksiyagha kóptep keluine jýieli júmystar jýrgizilu kerek, – dedi. Al jaqynda ghana úshaq ishinde bortqyzmetkerinen memlekettik tilde sóileudi talap etip, aqyr sonynda sol ýshin jauapty bolghan «Memlekettik til» qoghamdyq qozghalysynyng mýshesi, «Júldyzdar otbasy» jurnalynyng bas redaktory Jarylqap Qalybay: «Árbir adam kez-kelgen jerde ózine memlekettik tilde qyzmet kórsetiluin talap etui kerek, biz sonda ghana memlekettik dengeyde tilimizding órkendeuine qol jetkizemiz, – dedi.

Al, jazushy-dramaturg Dulat Isabekov qazirgi qazaq qoghamynyng tym úsaqtalyp bara jatqanyn aityp, qazaq qyzdarynyng ózge últ ókilderine túrmysqa shyghuy jiyilep ketkenine qynjylys bildirdi. Múnyng bәri olardyng ana tilin, últtyq salt-dәstýrde ada óskenining saldary ekenine toqtaldy. «Eger biz bәrimiz birlesip, ana tilimizdi qorghaugha, ony damytugha kýsh salmasaq eldigimizge syn» – dedi ol.

Baspasóz maslihatyna qatysqan Rysbek Sәrsenbayúly, Ernest Tórehan, Sovethan Ghabbasov, Beysenghazy Sәduúly, Qazybek Isa, Rasul Júmaly, Erkin Raqyshev, Asqar Naymantaev, Serikjan Mәmbetaliyn, Amanghazy Kәripjantegi, Dәuren Babamúratov, Keulimjay Qúttiyev syndy azamattar «Memlekettik tildi qoldau» aksiyasyn halyqtyng últtyq sanasyn oyatugha, jastardyng otangha, elge degen patriottyq sezimderin arttyratyn atalmysh sharanyng biyl joghary dengeyde ótetinderine senimdi.

Jiyndy jýrgizip otyrghan M.Shahanov tayauda respublikalyq basylymdarda internet sayttarynda jariyalanghan Preziydentke, Ýkimetke, Parlament deputattaryna jәne Qazaqstan halqyna arnalghan «Memlekettik til» qoghamdyq qozghalysynyng «Memlekettik tilding múnly hali» atty mәlimdemesinde kóterilgen talaptardy taghy bir elekten ótkizip, osy mәselelerding sheshim tabuyn biylikten talap etetindikterin nyghyzdap aitty. M.Shahanov atalmysh mәlimdemedegi Elbasynyng ózinen bastap memlekettik lauazymdy qyzmet iyeleri barlyq otandyq, sheteldik resmy kezdesulerde, negizinen, memlekettik tilde sóileuge mindettelip, respublika kólemindegi manyzdy is-sharalar memlekettik tilde jýrgizilsin. Respublika ministrlikteri, memlekettik organdar, departament, basqarmalardyng is-qaghazdary tolyqtay memlekettik tilge kóshirilui kerek. Memlekettik tildi bilmeytinder ilespe audarma qyzmetin paydalanatyn bolsyn. Memlekettik tildi moyyndamaytyndar, ony oqyp, ýirenuge tyryspaytyndar – memlekettik qyzmetke alynbasyn – degen talaptyng qoghamda keninen talqylanyp, ýlken talqygha týskenin atap aitty.

2009 jyly biylik Qazaqstan Halqy Assambleyasy úsynghan «El birligi»

doktrinasy arqyly elimizdi «Qazaqstandyq últqa» engizudi josparlady. «Qazaqstandyq últ» ózining negizin «amerikandyq últtan», yaghny kóp últtan bir últ jasau iydeyasynan alatyny belgili. «Qazaqstandyq últqa» ensek, býkil últtyq mýddeden maqúrym qalamyz. Ziyaly qauym ókilderi búl últsyzdandyru sharasyna týbegeyli qarsy túryp, ashtyq jariyalamaqshy boldy. Respublika boyynsha 4 mynnan astam adam búl aksiyagha belsendi týrde qatysatyndyqtaryn bildirdi.

Biylikti rayynan qaytarghan búl birlesken shara ziyaly qauym ókilderining demokratiya salasyndaghy eleuli jenisi edi. «Qazaqstandyq últ» sayasatyn endirmey toqtatqanymyzben, ol әli zalalsyzdandyrylmaghan bomba ispetti kómuli jatyr. Bolashaqta «qazaqstandyq últqa» kóshetinimizdi eskertip otyrghan Qazaqstan biyligi bastapqy rayynan týbegeyli qaytar emes. Múnyng dәleli songhy uaqytta Qazaqstanda sayasat ynghayyna qaray «qazaqstandyq» degen aitylym qalyptasty. Biylikting búl jymysqy sayasatyna qarsy ýn qatu ýshin jәne barsha ziyaly qauym ókilderin bir bolyp júmylugha jeteleytin jәne olardyng eldik, últtyq mýddedegi oi-pikirleri jaqynda túsauy kesilgen «Halyq ruhy» www.halykruhi.kz (halyq ruhy) qoghamdyq-sayasy internet gazetinde jariyalanyp túratyny aityldy. Biz osy internet gazeti arqyly barlyq mәselelerge aralasyp otyramyz – dedi internet gazetting bas redaktory Núrghaly Jýsipbay.

Qoryta kele, týigenimiz - últ ziyalylary memlekettik til, eldik, últtyq mýdde jolyndaghy jauapkershilikterin úghynyp, bergide Alashtyn, arghyda Týrkining tarihyndaghy kýlli ghúlamalar men  ziyalylardyng ór ruhtary men biyik parasatynyng kiyeli amanatty oryndaugha taghy da jetelep otyrghanday...

Óitkeni, býgingi kýn, keshegi kýnnen ózgerek, jahandanu mýlgudi, esineudi keshirmesi haq!

Erkinbek SERIKBAY

Abai.kz