Keshe Euraziya ekonomikalyq odaqqa (EAEO) mýshe elderding preziydentteri Jogharghy Euraziya ekonomikalyq kenesining otyrysyna qatysu ýshin Peterborgha barghan.

Dýisenbi kýni Boris Elisin atyndaghy preziydent kitaphanasynda Jogharghy Euraziya ekonomikalyq kenesining shaghyn qúramda jiyny ótti. Odan belgilisi EAEO elderi Iranmen erkin sauda kelisimine qol qoydy.

Atalghan jiynda Qazaqstan Preziydenti ne dep sóiledi? Qanday mәselelerdi kóterdi? Qaranyz:

SANKSIYaLYQ TEKETIRESTER – ÁLEMDIK EKONOMIKANYNG DAMUYN BÁSENDETUDE!

«Inflyasiyanyng qysymy, halyqaralyq logistikalyq tizbekterding transformasiyasy, aimaqtardaghy qaqtyghystar, sanksiyalyq teketirester – búl әlemdik ekonomikanyng damu qarqynyn bәsendetetin faktorlardyng bir parasy ghana. Osynday kýrdeli jaghdayda Qazaqstan jyldyq ekonomikalyq ósimdi 4,9 payyz kórsetkishpen qorytyndylaudy josparlap otyr. «Euraziyalyq bestikke» kiretin barlyq elde ong dinamika bayqalatyny quantady. Áytse de ekonomikamyzdyng ornyqty damu traektoriyasyn saqtau ýshin 2024 jyldyng syn-qaterlerine birlese dayyndaluymyz kerek. Sarapshylar boljamyna sәikes kelesi jyly jahandyq ekonomika birqalypty, tipti bayau qarqynmen, yaghny 1,5 payyzdan 3 payyzgha deyin ósedi. Naryghynyng kólemi 2,6 trillion dollargha teng Euraziyalyq ekonomikalyq odaq әlemdik ekonomikanyng ajyramas bóligi retinde ósimning bәsendeuin sezinui mýmkin. Sondyqtan biz qazirgi ekonomikalyq rezervti jәne ózara tiyimdi integrasiyanyng qolda bar әleuetin barynsha júmyldyruymyz qajet. Qazaqstan әuel bastan Odaqtyng ekonomikalyq sipatyn aiqyndaytyn qaghidatty berik ústandy. EAEO-gha mýshe memleketter óz isteri men sheshimderinde dәl osy kýn tәrtibinen auytqymaugha tiyis dep sanaymyz», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

TEHNIKALYQ REGLAMENTTER ENGIZU KEREK!

«Biz ortaq naryqta kezdesetin kedergiler men shekteulerdi joyyp, birynghay tehnikalyq reglamentter engizudi jyldamdatuymyz kerek. EAEO-nyng birikken aqparattyq jýiesining tolyq formatta júmys isteui mýshe memleketter arasynda tauar tasymaldau kezindegi biznes shyghyndaryn aitarlyqtay azaytugha septigin tiygizer edi. Elektrondy sauda salasynda nәtiyjeli yqpaldastyq ornatugha mol mýmkindik bar. Byltyr Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtaghy atalghan naryqtyng jalpy kólemi 80 milliard dollargha jetti. Jaqyn arada búl kórsetkish eki ese úlghaiy mýmkin. Alayda múnymen toqtap qalmaymyz. Kedendik rәsimderdi jetildiru jәne onlayn saudanyng tiyimdi, teng qúqyly ekojýiesin qúru baghytynda barynsha belsendi júmys isteuimiz qajet», – dedi Preziydent.

EAEO ELDERINING ÁLEUETI 600 MLN ADAMGhA TAMAQ TAUYP BERUGE JETEDI!

«Soghan qaramastan, Euraziyalyq ekonomikalyq odaqqa mýshe elderding әlemdik naryqtaghy auyl sharuashylyghy ónimderi eksportynyng ýlesi әli de óte tómen, yaghny eki payyzdan sәl ghana asady. Al dýniyejýzinde 800 millionnan astam adam ashtyq pen azyq-týlik tapshylyghynyng zardabyn tartyp otyr. Ókinishke qaray, azyq-týlik jetkizuge qazirgi geosayasy ahual, әsirese, birinshi kezekte sanksiyalar kedergi keltirude. Nәtiyjesinde, azyq-týlikke múqtaj halyq japa shegip otyr. Sarapshylardyng baghalauynsha, EAEO elderining әleueti 600 miliongha juyq adamgha tamaq tauyp beruge jetedi. Sondyqtan bәsekege qabiletti, ekologiyalyq taza jәne eksportqa baghdarlanghan, ozyq halyqaralyq standarttargha say ónim shygharu maqsatynda tyghyz kooperasiyalyq baylanystardy jolgha qoy basym baghyttarymyzdyng birine ainaluy kerek. Sonday-aq agrologistika jәne ónim saqtau jýiesin damytyp, auyl sharuashylyghy salasyna sifrlyq sheshimderdi engizu ýshin kýsh biriktiruimiz qajet. Birlesken agroinnovasiyalyq ortalyqtar qúru mәselesin pysyqtaghan jón. Múnday ortalyqtar agroónerkәsip keshenin kommersiyalandyrumen jәne óndiriske jana tehnologiyalardy engizumen ainalysady», – dedi Preziydent.

EKSPORTQA JOL AShATYN BAGhYTTARDY QOLGhA ALU KEREK!

«Búl jerde, eng aldymen, Tayau Shyghys, Iran, Pәkistan jәne Ýndistan elderine shyghatyn «Soltýstik – Ontýstik» dәlizin damytu turaly sóz bolyp otyr. Osy orayda Qazaqstan bastamasymen «Chelyabinsk – Bolashaq – Iran» baghytyn iske qosu jobasynyng jýzege asyryla bastaghany quantady. Biz óz tarapymyzdan elimizdegi temirjol jelileri men avtomobili joldarynyng talapqa say kelmeytin uchaskelerin rekonstruksiyalaugha әzirmiz. Men búl rette Beyneu – Manghystau, Maqat – Qandyaghash temirjol jelisi men Beyneu – Shalqar avtomobili joly turaly aityp otyrmyn. Kólik dәlizin odan әri damytu ýshin Qazaqstan, Resey jәne Týrikmenstannyng logistikalyq kompaniyalary birlesken kәsiporyn qúryp jatyr. EAEO-gha mýshe ózge elderding temirjol әkimshilikterin osy júmysqa atsalysugha shaqyramyn. Qazaqstan ózining kólik-logistikalyq qúrylymy men onyng Euraziyalyq ekonomikalyq odaqpen baylanysyn belsendi nyghaytuda. Biz Qytaydyng Siani qalasynda jәne Gruziyanyng Poty portynda qazaqstandyq terminaldardyng qúrylysyn ayaqtaugha jaqyndadyq. Resey, Qytay, Ózbekstan jәne Qyrghyzstanmen aradaghy shekarada jәne Kaspiy tenizinde 5 transshekaralyq kólik-logistikalyq habyn iske qosudy josparlap otyrmyz. Tayau jyldary 1300 shaqyrymdyq jana temirjol jelisinin, «Baqty» jәne «Qaljat» qúrghaq porttaryn, sonday-aq Irannyng Bender-Abbas qalasynda teniz portyn salu josparlanghan. EAEO-gha mýshe memleketterdi ózara tiyimdi jobalardy birlese iske asyrugha, sonyng ishinde iri strategiyalyq porttardyng seriktes jelilerin, logistikalyq ortalyqtar men poshta habtaryn salugha shaqyramyz», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

IRANMEN ERKIN SAUDA TURALY KELISIMDI QÚPTAYMYZ!

«Sifrlyq tehnologiya men jasandy intellekt salalaryndaghy yntymaqtastyqtyng perspektivasy zor. Jekelegen salalardyng ghana emes, tútas memleketter men birlestikterding keleshektegi tehnologiyalyq progresi osyghan tikeley baylanysty ekeni anyq. Qazaqstan sifrlyq sheshimderdi tabysty paydalanyp otyr. Elimizdegi memlekettik qyzmetting 90 payyzdan astamy elektrondy týrde kórsetiledi. 2026 jylgha qaray IT salasynyng eksporttyq kórsetkishin bir milliard dollargha deyin jetkizuge niyettimiz. Qazaqstan atalghan saladaghy yntymaqtastyqty jan-jaqty damytudy jaqtaydy. Osy orayda Ýndi múhity jaghalauymen ótetin halyqaralyq jelilerge qosylu ýshin «Resey – Qazaqstan – Iran» baghytynda talshyqty-optikalyq jeli tartu mýmkindigin qarastyrudy úsynamyn. Búl Euraziya kenistiginde trafik tranziytining balamaly baghytyn úsynyp qana qoymay, jahandyq dengeydegi derekter logistikasynda EAEO-nyng ornyn aitarlyqtay kýsheytuge mýmkindik beredi», – dedi Preziydent.

«Biz Iranmen Erkin sauda turaly tolyq formatty kelisimge qol qoIdy qúptaymyz. Búl el bizding sauda-ekonomikalyq baylanysymyzda manyzdy ról atqarady. Ýndistan, Birikken Arab Ámirlikteri, Mysyr, Indoneziya, Mongholiya jәne basqa da mýddeli eldermen osy baghyttaghy maqsatty júmysty jalghastyrghan jón», – dedi Memleket basshysy.

Abai.kz