كەشە ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداققا (ەاەو) مۇشە ەلدەردىڭ پرەزيدەنتتەرى جوعارعى ەۋرازيا ەكونوميكالىق كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا قاتىسۋ ءۇشىن پەتەربورعا بارعان.

دۇيسەنبى كۇنى بوريس ەلتسين اتىنداعى پرەزيدەنت كىتاپحاناسىندا جوعارعى ەۋرازيا ەكونوميكالىق كەڭەسىنىڭ شاعىن قۇرامدا جيىنى ءوتتى. ودان بەلگىلىسى ەاەو ەلدەرى يرانمەن ەركىن ساۋدا كەلىسىمىنە قول قويدى.

اتالعان جيىندا قازاقستان پرەزيدەنتى نە دەپ سويلەدى؟ قانداي ماسەلەلەردى كوتەردى؟ قاراڭىز:

سانكتسيالىق تەكەتىرەستەر – الەمدىك ەكونوميكانىڭ دامۋىن باسەڭدەتۋدە!

«ينفلياتسيانىڭ قىسىمى، حالىقارالىق لوگيستيكالىق تىزبەكتەردىڭ ترانسفورماتسياسى، ايماقتارداعى قاقتىعىستار، سانكتسيالىق تەكەتىرەستەر – بۇل الەمدىك ەكونوميكانىڭ دامۋ قارقىنىن باسەڭدەتەتىن فاكتورلاردىڭ ءبىر پاراسى عانا. وسىنداي كۇردەلى جاعدايدا قازاقستان جىلدىق ەكونوميكالىق ءوسىمدى 4,9 پايىز كورسەتكىشپەن قورىتىندىلاۋدى جوسپارلاپ وتىر. «ەۋرازيالىق بەستىككە» كىرەتىن بارلىق ەلدە وڭ ديناميكا بايقالاتىنى قۋانتادى. ايتسە دە ەكونوميكامىزدىڭ ورنىقتى دامۋ تراەكتورياسىن ساقتاۋ ءۇشىن 2024 جىلدىڭ سىن-قاتەرلەرىنە بىرلەسە دايىندالۋىمىز كەرەك. ساراپشىلار بولجامىنا سايكەس كەلەسى جىلى جاھاندىق ەكونوميكا بىرقالىپتى، ءتىپتى باياۋ قارقىنمەن، ياعني 1,5 پايىزدان 3 پايىزعا دەيىن وسەدى. نارىعىنىڭ كولەمى 2,6 تريلليون دوللارعا تەڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق الەمدىك ەكونوميكانىڭ اجىراماس بولىگى رەتىندە ءوسىمنىڭ باسەڭدەۋىن سەزىنۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز قازىرگى ەكونوميكالىق رەزەرۆتى جانە ءوزارا ءتيىمدى ينتەگراتسيانىڭ قولدا بار الەۋەتىن بارىنشا جۇمىلدىرۋىمىز قاجەت. قازاقستان اۋەل باستان وداقتىڭ ەكونوميكالىق سيپاتىن ايقىندايتىن قاعيداتتى بەرىك ۇستاندى. ەاەو-عا مۇشە مەملەكەتتەر ءوز ىستەرى مەن شەشىمدەرىندە ءدال وسى كۇن تارتىبىنەن اۋىتقىماۋعا ءتيىس دەپ سانايمىز»، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

تەحنيكالىق رەگلامەنتتەر ەنگىزۋ كەرەك!

«ءبىز ورتاق نارىقتا كەزدەسەتىن كەدەرگىلەر مەن شەكتەۋلەردى جويىپ، بىرىڭعاي تەحنيكالىق رەگلامەنتتەر ەنگىزۋدى جىلدامداتۋىمىز كەرەك. ەاەو-نىڭ بىرىككەن اقپاراتتىق جۇيەسىنىڭ تولىق فورماتتا جۇمىس ىستەۋى مۇشە مەملەكەتتەر اراسىندا تاۋار تاسىمالداۋ كەزىندەگى بيزنەس شىعىندارىن ايتارلىقتاي ازايتۋعا سەپتىگىن تيگىزەر ەدى. ەلەكتروندى ساۋدا سالاسىندا ناتيجەلى ىقپالداستىق ورناتۋعا مول مۇمكىندىك بار. بىلتىر ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتاعى اتالعان نارىقتىڭ جالپى كولەمى 80 ميلليارد دوللارعا جەتتى. جاقىن ارادا بۇل كورسەتكىش ەكى ەسە ۇلعايۋى مۇمكىن. الايدا مۇنىمەن توقتاپ قالمايمىز. كەدەندىك راسىمدەردى جەتىلدىرۋ جانە ونلاين ساۋدانىڭ ءتيىمدى، تەڭ قۇقىلى ەكوجۇيەسىن قۇرۋ باعىتىندا بارىنشا بەلسەندى جۇمىس ىستەۋىمىز قاجەت»، – دەدى پرەزيدەنت.

ەاەو ەلدەرىنىڭ الەۋەتى 600 ملن ادامعا تاماق تاۋىپ بەرۋگە جەتەدى!

«سوعان قاراماستان، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە ەلدەردىڭ الەمدىك نارىقتاعى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى ەكسپورتىنىڭ ۇلەسى ءالى دە وتە تومەن، ياعني ەكى پايىزدان ءسال عانا اسادى. ال دۇنيەجۇزىندە 800 ميلليوننان استام ادام اشتىق پەن ازىق-تۇلىك تاپشىلىعىنىڭ زاردابىن تارتىپ وتىر. وكىنىشكە قاراي، ازىق-تۇلىك جەتكىزۋگە قازىرگى گەوساياسي احۋال، اسىرەسە، ءبىرىنشى كەزەكتە سانكتسيالار كەدەرگى كەلتىرۋدە. ناتيجەسىندە، ازىق-تۇلىككە مۇقتاج حالىق جاپا شەگىپ وتىر. ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا، ەاەو ەلدەرىنىڭ الەۋەتى 600 ميليونعا جۋىق ادامعا تاماق تاۋىپ بەرۋگە جەتەدى. سوندىقتان باسەكەگە قابىلەتتى، ەكولوگيالىق تازا جانە ەكسپورتقا باعدارلانعان، وزىق حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي ءونىم شىعارۋ ماقساتىندا تىعىز كووپەراتسيالىق بايلانىستاردى جولعا قويۋ باسىم باعىتتارىمىزدىڭ بىرىنە اينالۋى كەرەك. سونداي-اق اگرولوگيستيكا جانە ءونىم ساقتاۋ جۇيەسىن دامىتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا تسيفرلىق شەشىمدەردى ەنگىزۋ ءۇشىن كۇش بىرىكتىرۋىمىز قاجەت. بىرلەسكەن اگرويننوۆاتسيالىق ورتالىقتار قۇرۋ ماسەلەسىن پىسىقتاعان ءجون. مۇنداي ورتالىقتار اگروونەركاسىپ كەشەنىن كوممەرتسيالاندىرۋمەن جانە وندىرىسكە جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋمەن اينالىسادى»، – دەدى پرەزيدەنت.

ەكسپورتقا جول اشاتىن باعىتتاردى قولعا الۋ كەرەك!

«بۇل جەردە، ەڭ الدىمەن، تاياۋ شىعىس، يران، پاكىستان جانە ءۇندىستان ەلدەرىنە شىعاتىن «سولتۇستىك – وڭتۇستىك» ءدالىزىن دامىتۋ تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. وسى ورايدا قازاقستان باستاماسىمەن «چەليابينسك – بولاشاق – يران» باعىتىن ىسكە قوسۋ جوباسىنىڭ جۇزەگە اسىرىلا باستاعانى قۋانتادى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان ەلىمىزدەگى تەمىرجول جەلىلەرى مەن اۆتوموبيل جولدارىنىڭ تالاپقا ساي كەلمەيتىن ۋچاسكەلەرىن رەكونسترۋكتسيالاۋعا ءازىرمىز. مەن بۇل رەتتە بەينەۋ – ماڭعىستاۋ، ماقات – قاندىاعاش تەمىرجول جەلىسى مەن بەينەۋ – شالقار اۆتوموبيل جولى تۋرالى ايتىپ وتىرمىن. كولىك ءدالىزىن ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن قازاقستان، رەسەي جانە تۇرىكمەنستاننىڭ لوگيستيكالىق كومپانيالارى بىرلەسكەن كاسىپورىن قۇرىپ جاتىر. ەاەو-عا مۇشە وزگە ەلدەردىڭ تەمىرجول اكىمشىلىكتەرىن وسى جۇمىسقا اتسالىسۋعا شاقىرامىن. قازاقستان ءوزىنىڭ كولىك-لوگيستيكالىق قۇرىلىمى مەن ونىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقپەن بايلانىسىن بەلسەندى نىعايتۋدا. ءبىز قىتايدىڭ سيان قالاسىندا جانە گرۋزيانىڭ پوتي پورتىندا قازاقستاندىق تەرمينالداردىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋعا جاقىندادىق. رەسەي، قىتاي، وزبەكستان جانە قىرعىزستانمەن اراداعى شەكارادا جانە كاسپي تەڭىزىندە 5 ترانسشەكارالىق كولىك-لوگيستيكالىق حابىن ىسكە قوسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. تاياۋ جىلدارى 1300 شاقىرىمدىق جاڭا تەمىرجول جەلىسىنىڭ، «باقتى» جانە «قالجات» قۇرعاق پورتتارىن، سونداي-اق يراننىڭ بەندەر-ابباس قالاسىندا تەڭىز پورتىن سالۋ جوسپارلانعان. ەاەو-عا مۇشە مەملەكەتتەردى ءوزارا ءتيىمدى جوبالاردى بىرلەسە ىسكە اسىرۋعا، سونىڭ ىشىندە ءىرى ستراتەگيالىق پورتتاردىڭ سەرىكتەس جەلىلەرىن، لوگيستيكالىق ورتالىقتار مەن پوشتا حابتارىن سالۋعا شاقىرامىز»، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

يرانمەن ەركىن ساۋدا تۋرالى كەلىسىمءدى قۇپتايمىز!

«تسيفرلىق تەحنولوگيا مەن جاساندى ينتەللەكت سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ پەرسپەكتيۆاسى زور. جەكەلەگەن سالالاردىڭ عانا ەمەس، تۇتاس مەملەكەتتەر مەن بىرلەستىكتەردىڭ كەلەشەكتەگى تەحنولوگيالىق پروگرەسى وسىعان تىكەلەي بايلانىستى ەكەنى انىق. قازاقستان تسيفرلىق شەشىمدەردى تابىستى پايدالانىپ وتىر. ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ 90 پايىزدان استامى ەلەكتروندى تۇردە كورسەتىلەدى. 2026 جىلعا قاراي ءىت سالاسىنىڭ ەكسپورتتىق كورسەتكىشىن ءبىر ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋگە نيەتتىمىز. قازاقستان اتالعان سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى جان-جاقتى دامىتۋدى جاقتايدى. وسى ورايدا ءۇندى مۇحيتى جاعالاۋىمەن وتەتىن حالىقارالىق جەلىلەرگە قوسىلۋ ءۇشىن «رەسەي – قازاقستان – يران» باعىتىندا تالشىقتى-وپتيكالىق جەلى تارتۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدى ۇسىنامىن. بۇل ەۋرازيا كەڭىستىگىندە ترافيك ءترانزيتىنىڭ بالامالى باعىتىن ۇسىنىپ قانا قويماي، جاھاندىق دەڭگەيدەگى دەرەكتەر لوگيستيكاسىندا ەاەو-نىڭ ورنىن ايتارلىقتاي كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى»، – دەدى پرەزيدەنت.

«ءبىز يرانمەن ەركىن ساۋدا تۋرالى تولىق فورماتتى كەلىسىمگە قول قويۋدى قۇپتايمىز. بۇل ەل ءبىزدىڭ ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىسىمىزدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ءۇندىستان، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى، مىسىر، يندونەزيا، موڭعوليا جانە باسقا دا مۇددەلى ەلدەرمەن وسى باعىتتاعى ماقساتتى جۇمىستى جالعاستىرعان ءجون»، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

Abai.kz