Býgin «Egemen Qazaqstan» gazetinde Dihan Qamzabekúly Memleket basshysynan: «Biz ozyq oily últ retinde tek qana algha qarauymyz kerek» degen taqyrypta súhbat aldy. Osy súhbatynda Qasym-Jomart Toqaev ótken 2023 jylgha bagha berip, 2024 jylgha qatysty óz oiyn ortagha salady. Súhbatta ne aitylyp, ne qoyghandyghy jóninen oqyrmandarymyzdy qúlaghdar etkendi jón kórdik.

ÓTKEN JYLGhA QATYSTY:

«2023 jyl elimiz ýshin manyzdy oqighalargha toly jyl boldy. Biz negizgi sayasy reformalardy ayaqtap qaldyq. Konstitusiyalyq Sot júmysyn bastady...

Biz әdil jәne bәsekeli ekonomika jýiesin qúrugha kiristik. Ekonomikany әrtaraptandyru jәne monopoliyadan aryltu, infraqúrylymdy janghyrtu, biznesti qoldau, investisiya tartu júmystarymen myqtap ainalystyq.

Osy júmystyng bәri 2024 jyly da jalghasady. Biz tiyanaqty jәne josparly әreket jasaymyz, maqsatqa jetu ýshin ýzdiksiz algha úmtylamyz. Búl – airyqsha manyzdy jyl bolmaq. Óitkeni osy kezeng elimizding aldaghy bes jyldaghy damuyna negiz bolady», - dedi.

Memleket basshysy ózining 2024 jyldan ne kýtetinin jәne elimizding aldynda qanday mindetter túrghandyghyn atap ótti.

«Men ótken qyrkýiektegi Joldauymda jana ekonomikalyq ýlgige kóshetinimizdi aittym, 2029 jylgha qaray jalpy ishki ónimdi qazirgiden eki esege arttyru mәselesin basty strategiyalyq maqsat retinde belgiledim. Kóp úzamay Ýkimetting keneytilgen otyrysy ótedi. Onda elimizding byltyrghy әleumettik-ekonomikalyq damu qorytyndysy shygharylyp, aldaghy júmystyng amal-tәsilderi aiqyndalady.

Últtyq qúryltaydyng otyrystary iydeologiya salasyndaghy mәselelerdi, últtyng jana sapasyn qalyptastyru isin, qoghamnyng qúndylyqtar jýiesin janghyrtu jayyn talqylaytyn tiyimdi pikirtalas ornyna ainaldy. Búghan deyin jazdygýni shaqyrylyp kele jatqan Qúryltaydyng otyrysyn biyl sәl erterek, kóktemde ótkizetin shygharmyz.

Osylaysha, biyl ekonomikalyq, qoghamdyq-sayasy jәne gumanitarlyq salalarda atqarylatyn júmystyng negizgi baghyt-baghdary birinshi toqsanda-aq aiqyndalady», - dedi.

Preziydent Qasym-Jomart Toqaev 2023 jyly ne istelinip, ne qoyghandyghy jayynda qysqasha aita kele, 2024 atqaryluy tiyis júmystar jayynda shaghyn sholu jasady.

Odan ary qazaq qoghamynda oryn alghan manyzdy sayasiy-әleumettik oqighalargha baylanysty óz payymdauyn jasady. Naqtylap aitar bolsaq: «Qasiretti Qantar oqighasyna», «qosarlanghan biylik» jýiesine», «Qantar oqighasynan» keyingi Memleket basshysy qolgha alghan týbegeyli sayasy reformalargha», «Qazaqstandaghy sayasy tútqyndargha», «2026 jylghy saylaugha» qatysty qoyylghan saualdargha naqty jauap berildi. Endi osylardy qysqasha jipke tize keteyik.

Suret: Áleumettik jeliden alyndy

QASIRETTI «QANTAR OQIGhASY» TURALY:

«Ashyghyn aitsam, osy jana baghdarymyz keybir yqpaldy adamdargha mýlde únaghan joq. Olar búl ózgeristi elimizde әbden tamyr jayghan jýiege jәne biylik qúrylymyndaghy ózderining «erekshe mәrtebesine» tóngen qater dep qabyldady. Múnday adamdar eldegi ózgeriske astyrtyn, keyde tipti ashyq qarsylyq bildire bastady. Aqyr sonynda reformanyng betin qaytaryp, ózderine ynghayly búrynghy qalypqa oralu ýshin bәrin tas-talqan etuge sheshim qabyldady.

Joghary lauazymdy túlghalardan túratyn búl toptyng kýshtik qúrylymdargha da, qylmys әlemine de orasan zor yqpaly boldy. Sondyqtan biylikti kýshpen basyp alugha bel budy», - dep óz baghalauyn jasady.

Suret: Áleumettik jeliden alyndy

«QOSARLANGhAN BIYLIK» JÝIESI TURALY:

«Bәzbireuler qosarlanghan biylik jýiesin ornatugha talpynghany, tipti, múnday әreketterdi әdeyi әri múqiyat úiymdastyrghany ras. «Biylik tranziyti» kezindegi ahualdy sayasattaghy ailakerler óz mýddesine paydalanyp, qosamjarlanghan biylik ortalyghyn qúrugha tyrysty. Elimizde Preziydent әri Jogharghy Bas qolbasshy lauazymy bir bólek, búrynghy Preziydent iyelengen Qauipsizdik Kenesining Tóraghasy lauazymy bir bólek boldy. Osy eki lauazymnyng iyeleri bir mezette qatar qyzmet atqardy. Týpting týbinde búl jaghdaydyng biylikte qatang teketires tughyzbay qoymasy anyq edi», - dep jauap berdi.

Suret: Áleumettik jeliden alyndy

ÚQShÚ BITIMGERLIK KÝShTERIN ShAQYRU TURALY:

«ÚQShÚ bitimgerlik kýshteri lankestikke qarsy operasiyalargha qatysqan joq, birde-bir oq atqan joq. Armeniya jasaghy «Aqsay» nan zauytyn jәne «Almaty su» mekemesin, Belarusi jasaghy Jetigendegi aerodromdy, Tәjikstan men Qyrghyz Respublikasynyng әskery qyzmetshileri Almaty qalasynyng birinshi jәne ekinshi jylu elektr ortalyqtaryn, Resey jasaghy ýshinshi jylu elektr ortalyghy men telekommunikasiya nysandaryn kýzetti. Osy manyzdy nysandargha lankestik shabuyldar jasaluy mýmkin degen qauip boldy. Sondyqtan bitimgerlik kýshter solardy kýzetuge jiberildi. Eng bastysy, sol arqyly óz kýshterimizdi lankestikke qarsy operasiyagha júmyldyrugha mýmkindik tudy», - dep jauap berdi.

«QANTAR OQIGhASYNAN» KEYINGI SAYaSY REFORMALAR TURASYNDA:

«Men sayasy reformalardyng 2019 jyly bastalghanyn aityp óttim. Sol kezde Últtyq qoghamdyq senim kenesi qúryldy. Keneste manyzdy zannamalyq bastamalar әzirlenip, jýzege asyryldy. Saylau, sayasy partiyalar, Parlament turaly zandargha eleuli ózgerister engizildi. Elimizde oligopoliyanyng diktaturasy turaly alghash ret ashyq aityla bastady.

Búl ózgerister sayasy jәne ekonomikalyq monopoliya ýstemdik qúryp túrghan kezde jalghandy jalpaghynan basyp jýrgenderge qauip tóndirdi. Sondyqtan olar uaqyt tegershigin keri ainaldyryp, búrynghy kýnine oralu ýshin jantalasyp baqty. Búdan esh nәtiyje shyqqan joq», - dep kóp nәrsening basyn asha sóz etti.

QAZAQSTANDAGhY SAYaSY TÚTQYNDAR MÁSELESINE BAYLANYSTY:

«Memleketting basty mindetining biri – zannyng mýltiksiz oryndaluyn, tәrtipting qatang saqtaluyn tolyq qamtamasyz etu. Sondyqtan zang búzghan kez kelgen adam jauapqa tartylady. Al zang men tәrtipti saqtau mәselesine azamattardyng iydeologiyalyq ústanymy men sayasy kózqarasynyng esh qatysy joq. Zang bәrine ortaq.

Keybireuler prokuratura organdarynyng eskertuine qaramastan, adam týsinip bolmaytyn kesirlik kórsetip, zang búzady. Onday adamdar ózin zannan joghary qoyyp, «Atyng shyqpasa, jer órte» degen ústanymmen elge tanymal bolghysy keletin siyaqty.

Kóptegen tәuelsiz búqaralyq aqparat qúraly júmys istep túrghan, sayasy senzura atymen joq elde sayasy qudalau bar deu qanshalyqty oryndy?», - dep óz uәjin bildirdi.

2026 JYLGhY SAYLAU TURALY:

«Áleumettik jelide Preziydent Konstitusiyagha qatysty referendum ótkizip, 2026 jyly taghy da saylaugha týsudi josparlap otyr degen qaueset tarap jatyr. Búl ras pa?» degen saualyna:

«Búl – jalghan aqparat. Búdan bylay әrkim oiyna kelgenin istep, Ata zangha ondy-soldy ózgeris engize almaydy. Al osynday manyzdy mәselege kelgende, tipti mýmkin emes. Men búghan nyq senimdimin. Konstitusiyalyq reforma Ata zangha qalay bolsa solay ózgeris engize beru ýshin jasalghan joq.

Preziydent lauazymyna bir-aq ret saylanu turaly ereje endi eshqashan ózgermeydi. Búl talap memleketimizding tәuelsizdigi, birtútastyghy, aumaqtyq tútastyghy jәne basqaru nysany turaly normalar siyaqty myzghymastay etip bekitilgen», - dedi Preziydent.

Memleket basshysy Qyrkýiektegi Joldauynda Ýkimetke ekonomikalyq jobalardy anyqtau jәne Infraqúrylymdy damytu josparyn әzirleu turaly tapsyrma bergen bolatyn.

Sol mindetting biri – auqymdy ónerkәsip jobalaryn jýzege asyru bolsa, ekinshi bir manyzdy mindet – investisiya tartu edi. Osylardyng jýzege qalay asyrylatynyn sóz ete kelgen preziydentimiz ary qaray:

«Sizding súraghynyzgha jauap bere otyryp, myna mәselege nazar audarghym keledi. Álemdegi ekonomikalyq ahual bizding elge de salqynyn tiygizetini sózsiz. Alayda kez kelgen qiyndyq jana mýmkindikke jol ashady. Ýkimetting jel qaydan soqsa da jelkendi ózine ontayly búra alatynday, jan-jaqty oilastyrghan jospary bolugha tiyis. Ekonomikanyng ósimin yntalandyru sharalary men qúrylymdyq reformalar qatar jýrui kerek. Naqtyraq aitsaq, kәsipkerlik pen bәsekeni damytu, jekemenshikti qorghau, әdil sot tóreligi boluy óte manyzdy. Sonda ghana kózdegen maqsattarymyzdyng bәrine qol jetkizip, belgilengen merzimde últtyq ekonomika kólemin eki ese úlghayta alamyz», - dep týiindedi.

HALYQTYNG QARYZDANUY TURALY:

Osy súhbatta «halyqtyng qaryzgha batuy kýrdeli mәselesi» nazardan tys qalmady. Osyghan qatysty Memleket basshysy: «Sol ýshin naqty sharalar qolgha alynyp jatyr. Mysaly, songhy jyldary bankter men mikrokredit úiymdaryna qoyylatyn tútynu nesiyesi kapitalynyng kólemine qatysty talaptar bes ese kýsheytildi. Tóleu merzimi ótip ketken bereshegi bar adamdargha nesie beruge tyiym salyndy. Sonday-aq qaryzyn uaqtyly ótey almaghan boryshkerge 90 kýnnen әri aiyppúl salugha bolmaydy. Kollektor agenttikterine túraqty tekseru jýrgiziledi. 

Boryshkerler qúqyghyn qorghau ýshin nesie beru turaly zannamagha engiziletin týzetuler әzirlendi. Búl ózgerister bankterge, mikrokredit úiymdaryna jәne kollektor agenttikterine talapty odan da kýsheyte týsedi. Nesiyelerdi kollektor kompaniyalaryna satudy shekteu úsynylady. Kollektor kompaniyalary qaryzdy ózine alghan song mәseleni rettep kóruge mindetti bolady. Bank ombudsmenining ókilettigi de keneytiledi. Qazir búl qújatty Mәjilis deputattary qarap jatyr. Men búl bastamany qoldaugha dayynmyn», - dedi.

Qymbatshylyq beleng alyp, júmyssyzdyq, otyn-energetika kesheni mәselesi ózekti bola týsti osy problemalar tónireginde Preziydent:

«Kez kelgen elding Ýkimeti strategiyalyq mindetteri men kýndelikti júmysyn qosa atqarady. Bizde de solay. Eng bastysy, tiyimdi josparlau jәne resurstardy oryndy paydalanu kerek», - dedi.

«Býkil Qazaqstandaghy injenerlik infraqúrylymdy tolyq janghyrtu – óte auqymdy әri kýrdeli mindet. Búl mәsele birtindep sheshilip jatyr. Kóktem-jaz ailarynda Ýkimet pen әkimdikter jylu mausymyna dayyn bolu ýshin biraz júmys jasady. Jaghdayy syn kótermeytin birqatar nysandy jóndedi», - dedi.

Suret: Áleumettik jeliden alyndy

AES QÚRYLYSYNA QATYSTY:

«El ishinde AES qúrylysyna ýzildi-kesildi qarsylyq bildirip jatqandar da bar. Búl – týsinikti jayt. Kópshilik Semey yadrolyq poligonynyng qasiretin úmyta qoyghan joq. Múqiyat nazar audarudy qajet etetin basqa da kýrdeli jayttar bar. Mysaly, jobanyng qúny men ekologiyagha әserin qaperden shygharugha bolmaydy», - dep óz pikirin bildirdi.

Osy súhbatta eldi alandatqan Batys pen Qytay jәne Resey teketiresi de nazardan tys qalghan joq.

BATYS, QYTAY JÁNE RESEY TEKETIRESI:

Batys turasynda, Qytay jayynda hәm Resey tónireginde óz oiyn jinaqtaghan memleket basshysy:

«Qazaqstan tiyimdi әri saliqaly syrtqy sayasat jýrgizu arqyly ózining últtyq mýddesin qorghap, strategiyalyq mindetterin oryndap keledi. Bizding ózgermeytin maqsat-múratymyz bar. Búl – elimizding egemendigi men aumaqtyq tútastyghyn saqtau, Qazaqstan azamattarynyng qúqyqtary men mýddelerin qorghau, ekonomikamyzdyng ornyqty damuyna barynsha qolayly jaghday jasau. Men on jyl Syrtqy ister ministri bolghanda osy basymdyqtardy aiqyndaugha tikeley atsalystym. Qazirgidey aumaly-tókpeli geosayasy jaghdayda bizge sheteldik seriktesterimizding bәrimen, әsirese, kórshilerimizben ózara tiyimdi yntymaqtastyqty damytu manyzdy», - dep óz týiindeuin jasady.

Suret: Áleumettik jeliden alyndy

BATYS TURASYNDA:

«Túraqty әri ózara senimge negizdelgen joghary dengeydegi dialogter bolmasa, aimaqtaghy memleketterding basqa da yqpaldy eldermen qarym-qatynasyn qarqyndy damytuy neghaybyl edi. Songhy jyldary búl baghytta birshama ilgerileu bar. Ásirese, Ortalyq Aziya memleketteri basshylarynyng jyl sayynghy konsulitativtik kezdesuleri nәtiyjeli ótip keledi», - dedi.

Suret: Áleumettik jeliden alyndy

QYTAY JAYYNDA:

«Elimizde Qytaygha qatysty bayaghy qasang týsinikterge negizdelgen nemese bizge syrttan tanylghan jónsiz ýrey bolmaugha tiyis. Qazirgi Qytay – óte joghary damyghan, sonyng ishinde ozyq tehnologiya salasynda zor tabysqa jetken memleket. Múny býkil әlem moyyndap otyr. Sondyqtan shyghystaghy kórshimizben yntymaqta bolu, dostyq qarym-qatynas pen ózara senimning artyqshylyqtaryn tiyimdi paydalanu Qazaqstan ýshin asa manyzdy», - dep júrtty aqylgha shaqyra sóz qozghady.

Suret: Áleumettik jeliden alyndy

RESEY TÓNIREGINDE:

«Resey Federasiyasynyng әlemdik sayasatta asa manyzdy ról atqaratynyn jәne BÚÚ Qauipsizdik Kenesining túraqty mýshesi ekenin úmytpaghan jón. Resey Preziydenti Vladimir Putin – sózimen de, isimen de jahandyq ahualgha yqpal etetin túlgha. Reseyding ústanymymen býkil әlem sanasatyny jasyryn emes. Búl memleketting qatysuynsyz dýnie jýzinde birde-bir problema sheshilmeydi. Ol aidan anyq», - dedi.

Suret: Áleumettik jeliden alyndy

NAZARBAEV TURALY:

Osy súhbatta memleket basshysy Nazarbaev dәuirine óz payymdauyn jasady:

«Núrsúltan Nazarbaev – birneshe dәuirge kuә bolghan tarihy túlgha. Ol óz mansabyn komsomol belsendisi retinde Hrushev zamanynda bastap, arada alpys jyldan astam uaqyt ótkennen keyin qyzmetten ketti. Qazaqstannyng tәuelsiz memleket bolyp qalyptasuyna qosqan ýlesin bәri biledi. Ol – әdil tarihy baghasyn alugha layyq adam», - dedi.

Últymyz ósip-órkendesin desek, biz jaqsydan ýirenip, jamannan jiyrene biluimiz kerek. Qoghamda enbekqorlyq pen jasampazdyq joghary baghalanugha, bilimpazdyq pen janashyldyq saltanat qúrugha tiyis degen úlaghatqa toly osy jolghy súhbattyng sóz úghar jangha bereri kóp.

Abai.kz