Torghay datqanyng jan-jaqqa shashyrap ketken úrpaqtary turaly maghlúmat jinaghan birden-bir adam – Torghaydyng ekinshi úly Qalymbetting (Qalmúhambettin) Myrzekeden taraytyn shóberesi Bolat aqsaqal edi. Seksenning ýsheuine shyqqan Bolat Qalymbetov búl dýniyeden baqilyqqa attandy (surette).

Ol Myrzekening ekinshi әielinen 1930 jyldyng 16 shildesinde Shiyeli audany (Qyzylorda oblysy), Birinshi Mamyr auylynda ómirge kelgen.

Mústafa Shoqaydyng tuysy retinde  «halyq jauy» dep kóp qudalanghan otbasylardyng biri de osy –  Qalymbetovter janúyasy.

Torghay datqanyng jan-jaqqa shashyrap ketken úrpaqtary turaly maghlúmat jinaghan birden-bir adam – Torghaydyng ekinshi úly Qalymbetting (Qalmúhambettin) Myrzekeden taraytyn shóberesi Bolat aqsaqal edi. Seksenning ýsheuine shyqqan Bolat Qalymbetov búl dýniyeden baqilyqqa attandy (surette).

Ol Myrzekening ekinshi әielinen 1930 jyldyng 16 shildesinde Shiyeli audany (Qyzylorda oblysy), Birinshi Mamyr auylynda ómirge kelgen.

Mústafa Shoqaydyng tuysy retinde  «halyq jauy» dep kóp qudalanghan otbasylardyng biri de osy –  Qalymbetovter janúyasy.

Búdan 3-4 jyl búryn sәti týsip Bolat qariyamen súhbattasqanymyzda basynan ótken qiyn jәidi aityp bergen edi. «Bizdi bastauysh synyptarda Ánipa degen apay syrttay oqytty. Ol kezde bizdi mektepke de qabyldamaghan kezi. Soghys kezinde әkemning tughan inisi anshy boldy. Ol әieline bayqatpay qaltamyzgha qoyan  etin salyp jiberetin. Sony eki-ýsh kýn talghajau etemiz. Orta mektep bitirgen song Zang institutyna týsuin týssem de, «halyq jauynyn» úrpaghy degen týrtkige shydamay, amalsyz oqudan shyghyp kettim. Keyinnen fizkulitura institutyn bitirip aldym. Biraq, bәribir júmysqa ornalasu jaghy óte qiyn boldy. Ol kezde kompartiya mýshesi bolsang ghana júmysqa alady. Joghary bilimim bar. Partiya qataryna ótu ýshin qanshama ret talpynghanmyn da. Biraq birneshe punkterden túratyn anketa toltyru barysynda ótpey qala beretinmin... 

Bala kezimizde Mústafa Shoqay jóninde kóp estidik. Biz  Shoqaymen tuys bolghanymyz ýshin «halyq jauynyng úrpaghy» atanghanymyzdy  týsinetinbiz. Biraq, esh uaqytta atyn atap, solay eken dep aityp kórgen joqpyz. Ýidegiler atyn atamay «oqyghan kisi», «oqymysty» dep otyratyn. Atynyng atalghanyn esh estigen emespin. Men ol kezde on-solymdy әli jóndi tany qoymaghan kezim. Bolghan oqighalardyng mәn-maghynasyn tolyq týsinbesem de bәri kóz aldymda túr. Ýiimizge týndeletip keletin Súltanbek Qojanovty bilemin.

Sodan әkemiz ústalyp ketti. 1956 jyly 30 jeltoqsanda aqtaldy ghoy. Sol jónindegi búiryqty alu ýshin Shymkenttegi KGB bastyghyna barghanmyn, biraq aty-jóni esimde joq. Ol meni eki bólmeli ýige kirgizip, on shaqty tomdyq tergeu materialdaryn aldyma әkelip qoydy da, «eki saghattan song kelemin» dep, syrtymnan jauyp ketti. On tomdy  eki saghatta qalay qarap shyghasyn, ýlgeru mýmkin emes. Onyng ýstine, aryzdar qolmen jazylghan jәne әrtýrli qarippen jazylghan. Arab, tóte jazu, latyn, qazirgi kirillisa, shaghatay tili  – bәri bar. Biraq sol kezde bireudi jau etu ýshin Kenes Odaghynyng qoldanghan las  әdisterin alghash ret óz kózimmen kórip, biraz nәrse týsingendey boldym. Olar jaudy daladan izdemey, aghayyndylardy ózdi-ózine aidap salyp, andytyp qoyady eken ghoy. O, toba, kýndelikti as-suymyzdy birge iship jýrgen aghayyn-tuystarymyzdyng jazghan aryzdaryn kórdim ghoy. Mening әkem Myrzeke ústalar kýni onyng qayda ekenin, qay jerde jýrgenin «qara qúzghyndargha» ózimizdin  jengemiz habarlapty.

Sheshem Qatira Rahymetqyzy KGB agenti bolghan abysynyn ýnemi qarghap otyratyn. Sheshem әkemdi ústap alyp ketkende,  ekiqabat qalghan eken. Kóp úzamay Almas atty úl tuylady da, qyzylsha shyghyp auyrady, eki úly bir aptanyng ishinde birinen keyin biri shetinep ketedi. Ekinshi aptada menen keyingi eki úly qaytys bolypty. Sonda sol balalardy jerleu ýshin ýige  bir adam  bas súqpapty. Ol kezde «halyq jauynyn» ýiine eshkim barmaytyn. Oi, onyng nesin aita bereyin...» – degen edi aqsaqal kóz jasy saqalynan sorghalap otyryp.

Almatygha 1962 jyly túraqty mekeni bolghan Birinshi Mamyr auylynan kóship keledi. Ol kezde qalada ýy alu óte qiyn. Sosyn Úzynaghash kentine júmysqa ornalasady. 1957 jyldyng birinshi jeltoqsanynda Zoya ekeui ýilenedi. Zayyby Zoya Bozayqyzy 1936 jyly Shiyelide tuylghan. Ruy – Taraqty, onyng ishinde Jәshi. Qayyn atasy Baysaqalov Bozay aqkónil, balajandy kisi eken. Óz kindiginen úl bala bolmapty. Qyzdaryna:«Tekterindi auystyrmandar, atym jýrsin. Atym atalghanda bir aunap týsetin bolarmyn» dep aityp otyrady eken. Bolat pen Zoya ekinshi perzenti Baghdatty Bozay aqsaqaldyng atyna jazghyzypty.

Bolat aqsaqal tirnektep jinaghandaryn, jazghandaryn erterekte «Jas Týrkistan» jurnalyna shygharypty.

Bir jyl boyy Óskemendik "Flash" gazetining bas redaktory Denis Daniylevskiymen, jurnalist Sergey Miyheevtermen sottasyp jýrgenimizde Mústafa Shoqaydyng tuysy retinde sóz kómegin berip, kómektesken edi. Bolat aqsaqal densaulyghyna baylanysty Óskemende ótetin sotqa qatysa almaytynyn aityp, mening atyma senimhat ta bergen bolatyn.

Osydan jarty jyl búryn tarihshy Mәmbet Qoygeldi ekeumiz Úzynaghash audanynyng basshysyna arnayy baryp Bolat Qalymbetting qúlaghaly túrghan ýiin jóndep berulerin   súraghan edik. Ókinishke oray búl ótinishimiz oryndalmady. Bolat aqsaqal sol qúlaghaly túrghan, eshqanday jaghdayy joq  ýide dýniyeden ótip ketti. Endi tek kónilime demeu – osy asyl aqsaqaldyng beynesin jazyp alghanym ghana.

Mústafa Shoqaydyng nemere bauyry Myrzeke tuystyghy ýshin qughyn-sýrginge úshyrap, 1937 jyly qamaugha alynyp, sol jyly 3 qarashada atylghan. Ákesi atylghanda artynda qalghan ýsh perzentining biri – Bolat segiz jasta eken. Torghay әuletining basynan ótken oqighalardyng birazyn tizbelep jazghan Bolat aqsaqal da, mine, dýniyeden ótti.... Topyraghy torqa, jany jannatta bolsyn!

Abai.kz