Jalpy kez-kelgen demokratiyalyq memleketting halyqtan jasyrar eshtenesi bolmaydy. Býkil aqparat ashyq jәne qoljetimdi boluy tiyis. Áriyne keybir arnayy tizimge engen memlekettik, kommersiyalyq, t.b. da qúpiyalardy qospaghanda. Degenmen bizding sheneunikter qúpiya aqparattardy bylay qoyghanda, júrtqa jariyalaugha tiyisti qarapayym aqparattardyng ózin ashyq aitudan  jasqanady eken? Nege?

Jaqynda Astanada Ortalyq kommunikasiyalar qyzmetinde baspasóz-mәslihatyn ótkizgen Almaty qalasynyng әkimi Ahmetjan Esimov el arasynda «baraholka» atanyp ketken Almaty qara bazarynyng býgingi qala kelbetine say kelmey, órkeniyetting oshaghynan aulaq qalghanyna qaramastan, ony qúlatugha qarsy bolyp otyrghan yqpaldylardyng bar ekenin aitty. Alayda olardyng atyn jaryqqa shygharugha megapolis әkimining jýregi daualamaydy. Ol búl kezdesude sol yqpaldylargha ses kórsetuden arygha bara almady.

–  Baraholkanyng qúryltayshylary bar, sonyng ishinde Astanada otyrghandary da jeterlik. BAQ arqyly da, bylay da baraholkany jabugha kedergi keltirulerin toqtatpasa, men búlardyng aty-jónin ataytyn bolamyn. Aytpaqshy, olar óte belgili adamdar, – degen ol baraholkada Qytaydan Keden jәne salyq organdaryn ainalyp ótetin tauarlardy әkelu jýiesining jolgha qoyylghandyghyn aitqan. Qazirgi megapolistegi iri jabayy sauda ornynda sauda jasaugha eshqanday jaghdaylar jasalmaghan. Al әkim osynda sauda jasap, kýnin kórip jýrgen qarapayym jandardy jaqsy týsinetinin jәne olargha jaghday jasaudy jón kórip otyrghanyn jetkizgen.

Al, qarashanyng 4-inde Parlamentte Ýkimet saghatyn ótkizgen Auyl sharuashylyghy ministrligi Asyljan Mamytbekovke deputattar Ahmetjan Esimovten ýlgi alyp, batyldanyp, qúnarly jerlerding iyelerining  tizimin jariyalaudy úsyndy. Áriyne, Asyljan Mamytbekov oghan birden uәde bergen joq. Kezinde jerding jeke menshikke ótuin maqúldaghan «Jer kodeksi» qabyldanghan kezde, qúnarly jerlerding bәri latifundisterding qolyna әldeqashan ótip ketkendigi mәlim bolghan edi. Sodan beri iri jer iyelerining kim ekeninen halyq әli de beyhabar. Bir kezderi «Tasjarghan» gazetining Romin Madinovti «latifundist» dep aitamyn dep, pәlege qalghany bar. Osy sózi arqyly olar Romin Madinovke ar-namys, iskerlik bedeline núqsan keltirgeni ýshin 30 million tenge aiyp tóleuge mәjbýr bolyp, jabylyp tynghan edi. Óitkeni, onyng jer iyesi ekendigin dәleldeytin naqty qújat bolmaghan.

Eger, qazirgi elektrondy ýkimette osynday mәlimetter ashyq týrde jariyalanyp, kimning qanday mýlikke ie ekendigi jәne onyng oghan qanday jolmen ie bolghandyghy mәlim bolsa, halyqtyng da kóp nәrsege kózi jeter me edi, kim bilsin?!

Kezinde Almaty әuejayynyng kimning qolynda ekendigi jayynda maqala jazbaq bolyp, biraz enbektengenim bar. Sol kezde de osy bir iri nysannyng kimning qolynda ekendigin bilu mýmkin bolmaghan. Qogham әli kýnge deyin últtyq qordaghy qarjynyng qayda júmsalatynyn, qazba baylyqtardan týsken qarjynyng qansha ekendigin, Qazaqstandaghy investorlardyng qanday tabys tabatyndyghyn bilmeydi. Odan beyhabar! 

Bir kezderi Elbasynyng bastamasymen zansyz jolmen jekeshelendirip alghan mýlkin sheneunikterding jariyalaugha bel bughany da bolghan. Alayda olay aghynan jarylu da úzaqqa sozylmady. Biraz nauqandyq sharalardan keyin, izi suyp ýlgerdi. Sodan keyin zansyz iyelengen mýlikterdi zandastyru nauqany bastaldy. Ol nauqan da bay men oligarhtardyng paydasyna sheshildi de, qara kýrkege zar bop jýrgen qara qazaqtyng qújyralaryn zandastyryp beruge sheneunikter peyildilik tanyta qoymay, ol da ayaqtaldy. Áli kýnge deyin kimning qanday baylyghy baryn jәne oghan olardyng qalay qol jetkizgendigin әshkereleytin resmy qújat joq. Sonda sheneunikter neden seskenedi? Ózinen yqpaldydan ba, joq ózining bylyghy ashylyp qalatyndyghynan ba? 

Esengýl KÁPQYZY

"Týrkistan" gazeti