Jeksenbi, 29 Qyrkýiek 2024
1011 0 pikir 15 Aqpan, 2024 saghat 16:05

Memsatyp aludaghy ashyqtyq - adal bolashaqtyng kilti

Sifrlandyru men tehnologiyalardyn qarqyndy damuy dәuirinde memlekettik satyp aludaghy ashyqtyq pen tiyimdilik mәseleleri búrynghydan da ózekti bola týsude. Búl túrghyda blokcheyn tehnologiyasy eskirgen tәjiriybelerdi qayta qarastyrugha jәne ashyqtyq pen senimdiliktin jana dengeyin qamtamasyz etuge qabiletti, quatty qúral retinde aldynghy qatargha shyghady.

Blokcheyn tehnologiyasy – búl biznes jelisi ayasynda ashyq aqparat almasudy úiymdastyrugha mýmkindik beretin mәlimetter bazasynyng jetildirilgen mehanizmi. Ol songhy jyldary adam qyzmetining kóptegen salalaryn ózgertuining arqasynda kóp nazar audardy. Blokcheyn eleuli ózgeristerdi uәde etetin salalarynyng biri – memlekettik satyp alu. Sybaylas jemqorlyqtyng jii boluyna baylanysty, mysaly, 6 aqpanda Shymkent qalasy әkimdiginde ótken otyrysta әkimning tóraghalyghymen sheneunikterding biri sybaylas jemqorlyq әreketterine kýdik boyynsha ústaldy, blokcheyndi engizu prosesting tiyimdiligi men adaldyghyn arttyrudyng negizgi qadamy boluy mýmkin.

Memlekettik satyp alu kezinde qanday búzushylyqtar bayqalady?

Memlekettik satyp alu ýderisindegi problemalardy suretteytin songhy mysaldardyng biri – 2024 jylghy 22-23 qantarda týnde bolghan Almatydaghy jer silkinisi turaly habarlau jýiesining isten shyqqandyghy. Memlekettik budjetten 1,1 milliard tenge bólingenine qaramastan, ol paydasyz bolyp shyqty. Búl jer silkinisi azamattardyng alandaushylyghyn tudyrdy. Búl oqigha memlekettik qarajatty basqarugha degen senimning joghaluyn ghana emes, sonymen qatar sәtsizdikting sebepterin anyqtau jәne bolashaqta osynday jaghdaylardyng aldyn alu ýshin sharalar qabyldau, sybaylas jemqorlyqqa qarsy tekseruler jýrgizu kerektigin kórsetedi. Túrghyn ýy keshenderining seysmikalyq qauipsizdigin nyghaytu azamattardyng qauipsizdigi men әl-auqatyn qamtamasyz etu ýshin neghúrlym tiyimdi sharalardy jәne memlekettik resurstardy neghúrlym ashyq basqarudy talap ete otyryp, osynday oqighalar kontekstinde erekshe manyzdy bolady.

Qazaqstanda blokcheyn tehnologiyasyn ne ýshin engizu qajet?

Blokcheyn tehnologiyasyn engizu taratylghan aqparatty baqylaudy, aktivtermen mәmilelerdi jedeldetudi, qújat ainalymyn avtomattandyrudy jәne tranzaksiyalardyng ashyqtyghyn qamtamasyz ete alady.

"Bir kezderi memleketten shyghatyn qarjy aghyndaryn qadaghalau ýshin sifrlyq tengeni engizu úsynyldy jәne dәl osy maqsat ýshin blokcheyn tehnologiyasyn paydalanu úsynyldy. Búl budjet qarajatyn paydalanudyng ashyqtyghyn, olardyng maqsaty men maqsattaryn qadaghalaugha mýmkindik beredi, búl sybaylas jemqorlyq tәuekelderin boldyrmaugha kómektesedi. Bolashaqta búl blokcheyn tehnologiyasy keninen engiziletinine senimdimin. Búl memlekettik qarajatty paydalanghany ýshin jauapkershilikti arttyru, ashyqtyq pen eseptilikti qamtamasyz etu ýshin qajet", - deydi ekonomist Janat Núrghaliyev

Memlekettik satyp alu kezinde ashyqtyq ne ýshin manyzdy?

Memlekettik jaghdayda ashyqtyq adaldyqty, sauda-sattyqtyng barlyq qatysushylary ýshin teng jaghdaydy qamtamasyz etedi jәne sybaylas jemqorlyqtyng aldyn alady, sonymen qatar qoghamnyng memlekettik instituttardyng qyzmetine degen senimin arttyra alady.

"Ashyqtyq manyzdy, óitkeni býgingi tanda memlekettik organdargha degen senim daghdarysy bar jәne múnda jalghyz jol — ashyqtyqty arttyru jәne azamattyq qoghamdy osy proseske tartu. Bizding memleketimizde shyghystar bizding kiristerimizge qaraghanda ozyq qarqynmen ósetindikten, múnda ashyqtyqty qamtamasyz etu jәne budjet qarajatyn barynsha tiyimdi paydalanu óte manyzdy. Múnda memlekettik organdar qogham tarapynan neghúrlym manyzdy shyghystardy anyqtaugha tolyq kómektesui kerek jәne ashyqtyq bolghan kezde, memlekettik organdar strategiyalyq әser etetin emes, bir rettik is-sharalargha tiyimsiz jәne asyra shyghyndardy josparlaugha azghyrylmaydy. Sondyqtan ashyqtyq óte manyzdy jәne tek sifrlandyru, mәlimetter bazasyn ashu, azamattardyng qúqyqtyq sauattylyghyn arttyru jәne azamattardyng ózderin tartu arqyly rúqsat etiledi jәne olardyng sheshim qabyldau prosesine qatysatyndyghyn sezinui manyzdy, sodan keyin olardyng belsendiligi joghary bolady", - deydi ekonomist Janat Núrghaliyev

«Forbes» mәlimetteri boyynsha Qazaqstanda sifrlyq tenge 2025 jyly engiziledi. Últtyq Bank jobanyng birinshi kezenin iske asyru qorytyndylary últtyq valutanyng 30 jyldyghyna oray Qazaqstan qarjygerlerining kongresi shenberinde úsynylatynyn týsindirdi.

Sifrlyq tehnologiyalardy engizu, derekter bazasyn ashu jәne azamattardyng qúqyqtyq sauattylyghyn jaqsartu – búl ashyq memlekettik satyp alu jolyndaghy alghashqy qadamdar ghana. Budjet qarajatyn tiyimdi paydalanudyng jәne qoghamymyzdyng damuynyng bolashaghy olardy tabysty iske asyrugha baylanysty. Biz oqighalardyng damuyn qadaghalaymyz jәne jaqyn bolashaqta ong ózgerister kýtemiz.

Janeli Abueva,

Astana IT University, "Sifrly jurnalistika" fakuliteti

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2582