Úlarbek Dәleyúly. Shahanovty «qysqartugha» kim tapsyrma berdi?
Astana... Ýnemi ózgermeytin sýrkeyli kýzin bastan ótkerip túr. Janbyrly keshte, laysandy shylpyldata keship avtobusqa otyrdym. Lyq toly adam. Kóbisining kózinen ýiine asyqqan quanyshtan góri, múng men sharshau basym. Yzagha toly kózder men bir týrli búrynghy qazaqtargha jat rahymsyz óshpendilik menmúndalaydy. Kórip tandanasyn, tandanasyng da týsinesin...
Sonymen, men kirip kelgende avtobus radiosynan:
Taghdyryndy tamyrsyzdyq indetinen qalqala,
Mazmún joqta mazmúnsyzdyq shygha keler ortagha.
Ár adamda óz anasynan basqa da,
Ghúmyryna eter mәngi astana,
Demep jýrer, jebep jýrer arqada
Astana... Ýnemi ózgermeytin sýrkeyli kýzin bastan ótkerip túr. Janbyrly keshte, laysandy shylpyldata keship avtobusqa otyrdym. Lyq toly adam. Kóbisining kózinen ýiine asyqqan quanyshtan góri, múng men sharshau basym. Yzagha toly kózder men bir týrli búrynghy qazaqtargha jat rahymsyz óshpendilik menmúndalaydy. Kórip tandanasyn, tandanasyng da týsinesin...
Sonymen, men kirip kelgende avtobus radiosynan:
Taghdyryndy tamyrsyzdyq indetinen qalqala,
Mazmún joqta mazmúnsyzdyq shygha keler ortagha.
Ár adamda óz anasynan basqa da,
Ghúmyryna eter mәngi astana,
Demep jýrer, jebep jýrer arqada
Bolu kerek qúdiretti tórt ana... degen jyr joldary estildi. Kenet, búl jyrdyng ornyn shetelding danghaza ýni basty. Áy, múnyn qalay, sen kimning ólenin auystyryp jiberding qaytadan qoy әlgi jyrgha – dep jasy jetpisterdi ortalaghan bir úzyn boyly, aqsaqal jýrgizushige aiqay saldy. Avtobus jýrgizushisi jas jigit eken, atasynday әlgi qarttyng sózin qúlaghyna qystyrmady da, «ózing jeke mashina satyp al, sol kezde qalaghan ólenindi tyndaysyng – dep «ars» ete qaldy. Myna jaghday meni jay qaldyra almady. Jýrgizushige baryp, «sen ózing sóz úqpaytyn jigit ekensin, qazaq radiosyna qayta qoy dep edim», ózim býgingi kýnning josparyn toltyra almay, kónil-kýiim bolmay kele jatqanda әrqaysyng mazamdy ala berdinder-au dep radiony mýldem óshirip tastady. Bir uaqytta әlgi aqsaqal, ol bolsa men ózim-aq senderde sol ólendi oqyp bereyin dedi Múhtar Shahanovtyng «Tórt ana» jyryn oqy jóneldi. Qanyndy basyna shaptyratyn, ejelgi Er Týrkilik órligindi shabaqtap oyatyp, әldeqashan esinep ketken ruhyndy jelpiytin búl jyrdy oqyp bitirgende adam lyq toly kóshe avtobusyndaghy últtyq tilde sóileytin, jýdeu kiyimdi qandastarym siltidey tyndy. Týsinbegender bastaryn tiyistire sybyrlasyp, jyrqylday kýlisti...
Osynau bir әserli sәt jýregimdegi asyl tekti, qyran minezdi Múhtar agha jayly saghynyshty eselep oyatyp ketti.
Aradan eki aigha juyq uaqyt ótkende qazaq radiosynda qyzmet isteytin aqynjandy jaqyn jurnalist dosym habarlasty. Onyng aitqandaryn estigende tóbemnen jay týskendey bolyp, qanym basyma shapty. Ol jurnalist ózi dayyndaytyn habarlarynda Múhtar Shahanovtyng ólenderinen ýzindiler oqyp, әnderin jәne әnderine jazylghan sózderdi jii berip, tyndarmangha jaqsy habar úsynyp otyratyn edi. Kezekti bir habarynyng josparyn jasap, bekituge radionyng basshylaryna aparghanda ol habardyng týgelimen efirden ótpeytinin aitqan. Sebebi, jogharghy jaqtan jasyryn týrde arnayy berilgen tapsyrma bar eken. Qazaq radiosynan jәne Shalqardan bolashaqta Múhtar Shahanovtyng ólenderin oqudy, әnderin, ólenderine jazylghan әnderdi beruge bolmaytynyn jalpy efirden M.Shahanov shygharmashylyghy turaly mýldem tis jarugha bolmaytynyn eskertken. Qazaq últynyng satylmaytyn baylyghy jolynda qanshama erlik jasap jýrgen halqymyzdyng manday aldy aqiyq aqyny Múhtar Shahanovqa qarsy jasalyp jatqan múnday mәngýrttikke óz narazylyghymdy bildiru ýshin әlgi jurnalisttyng atyn atamay, qolyma qalam aldym. Búl ne degen súmdyq?! Elimizdegi últtyq qúndylyqtardyng saqtalyp qaluy jolynda ayanbay kýndiz týni qyzmet etip jýrgen Múhtar Shahanovtyng ýnin «óshiru» kimge tiyimdi?! Últtyq eldik, mýdde taqyrypbynda jazylghan Múhtar Shahanovtyng ongha juyq әnderi bar ekenin bilemiz. Tyndaghanda ruhany kýsh, sanana serpin beretin Múhtar aghanyng әnderi tól radiomyzdan ýzdiksiz berilip túratyn bolsa, ruhaniyat salasynda joghalghanymyz sәl de bolsa týgendenetin edi-au. Onsyzda kýnnen-kýnge orystanyp, qala berdi jahandanyp bara jatqan jastarymyzdy últtyq qúndylyqtardy qasterleumen shyndyq biyiginen menmúndalauyna shaqyratyn Shahanovtyng otty jyrlaryn tejeu biylikting ashyq týrde últsyzdyqqa betbúruy dep bilemin. Elimizde últtyq iydeologiya salasy kenje qalyp, al osy oqylyqtyng ornyn toltyrugha tiyisiti aqparat qúraldary onyng ishinde radioda erteden-keshke deyin arzanqol maghynasyz әnder qaptap ketkenin talghamy biyik tyndarman biledi.
O, qanday masqaralyq! Ózining sýiikti qazaghynyng jýrek tamyrlaryna ýzdiksiz ruh berip túratyn Múhtar Shahanov esimdi dara daryndy alastaymyz degen qanday bisharalyq edi búl?
Qazaqtyng jigerine jiger, quatyna quat, namysyna namys qosqan sardar aghanyng jolyn búlay kesu mýmkin be edi?
Tura qazirgi jaghdayda:
Qazaq – Múhtar!
Múhtar – Qazaq!
Bizding biylik osy aqiqatty týsinse ghoy, shirkin.
Astana qalasy
Abai.kz