Olimpiada – tek jenister men jenilisterden, әdister men úpaylardan, jýldeler men goldardan ghana túrmaydy. Múnday taza sporttyq kórsetkishtermen qatar bylayghy jankýier júrttyn, kórermen qauymnyng nazarynan tys qalyp jatatyn tosyn oqighalar da az emes. Býgin biz sport alandarynyng syrtynda – shymyldyqtyng ar jaghynda ne bolyp jatqanyna sholu jasayyq.

OLIMPIADANYNG AShYLUYN DA KÓRE ALMADY

Sport merekesi bastalar kýni, ashylu saltanatynan birneshe saghat búryn Parijdegi Olimpiya auylynyng irgesinde, Okeaniya aimaghyndaghy shaghyn aral-memleket – Samoanyng boks qúramasynyng bas bapkeri Lioneli Elika-Fatupayto qaytys boldy. Áldekimning shaqyruymen lezde jetip kelgen «Jedel jәrdem» dәrigerleri kesh qalypty – jýrek talmasyna úshyraghan bapker o dýniyege attanyp ketken eken. Qayghyly oqigha da әser etken bolar, marqúm jattyqtyrushynyng shәkirti – 91 keli salmaqta syngha týsetin boksshy Ato Plodziskiy-Faoagaly keshe 1/8 finalda beligiyalyq Viktor Shelistrattan jenilip, eline ensesi týsip qaytty.

ARMYaN – DOS TA, ÁZERBAYJAN – JAU MA?

«France-2 telearnasynyng kommentatory Loran Delauss Olimpiadanyng ashylu saltanatyndaghy komandalar sherui kezinde Tauly Qarabaq mәselesine qatysty arandatpaq pighyldaghy oilaryn aityp saldy. Osy arqyly-aq Fransiya búl mәselede kimdi qoldaytynyn kórsetip qoydy» dep esepteydi Ázerbayjan baspasózi.

Fransiyada óte ýlken armyan diasporasy bar, shamamen milliongha juyq. Olardyng kópshiligi fransuzdargha sinisip ketti, biraq shyqqan tegin úmytpay, tarihy otanymen baylanysyn ýzbegender de az emes. Olardyng yqpaldy bóligi Fransiya ýkimetinen ýnemi Armeniyamen dostyq qarym-qatynasty nyghayta týsudi talap etip otyrady. Osynday lobbiyding de әserinen shyghar, 2012 jyly Fransiya parlamenti «1915 jylghy armyan genosiydin joqqa shygharu zanmen qudalanady» degen zang da shyghardy. Syrtqy sayasatta da fransuzdar әrdayym Armeniyany qoldap otyrady.

Sondyqtan da Sena ózeni boyymen armyan komandasynyng sherui kóringen kezde, kommentatordyn: «Al búl – tarihy túrghydan fransuzdardyng jýregine jaqyn bizding armyan dostarymyz!» – dep aghynan jaryluy kópshilikti tanghaldyra qoyghan joq. Búdan keyin auzy jenil aitashynyn: «Ótken jyl armyan halqy ýshin qasiretke toly boldy, olardyng Tauly Qarabaghy әzerbayjan әskerining qúrsauynda qaldy», – dep saluy sayasy túrghydan da, qisyn jaghynan da baryp túrghan sauatsyzdyq edi. Teleekrannan Ázerbayjan komandasy kóringen sәtte de Delauss: «Al búl – Armeniyamen territoriyalyq janjaly bar әlgi Kavkaz respublikasy», – dep óz antipatiyasyn anghartyp aldy.

Múny bilgen Ázerbayjan jaghy ashugha bulyqty. «Olimpiyalyq oiyndar ejelden beybitshilikke ýndeytin, soghys-janjal ataulynyng bәrine qarsy shyghatyn jarys edi ghoy. Al Fransiya ýkimetimen tyghyz baylanysy bar telearna sol olimpiyalyq qaghidalardy ayaqqa basyp, sayasy birjaqtylyq tanytyp otyr. Tauly Qarabaq «Ázerbayjan әskerining qúrsauynda qalghan joq», sol jerding týpki iyesi – Ázerbayjan memleketining qúzyryna ótti. Múny aiyra almaghan fransuzdardyng ol oqighagha bagha beruge qanday qúqyghy bar? Armyandar – dostaryng eken, sonda әzerbayjandar – jaularyng ba? Telekommentator da, telearna da, aqyry aqiqatshyl bolyp kóringisi keledi eken, nege onda Fransiya komandasynyng sherui kezinde búl elding jarty әlemge jasaghan ozbyr otarshyldyghyn atap ótpedi? Osy oisyz әreketteri arqyly olar әzerbayjan jәne armyan jankýierleri men sportshylarynyng arasynda ot tútanyp, tәrtipsizdikke úlasuyn qalap otyr ma? Biz múny jaydan-jay qaldyrmaymyz. Halyqaralyq olimpiyalyq komiytetke de jýginemiz, bizding elding syrtqy ister ministrligi de Fransiya SIM-ine nota joldaydy» dep jazylghan Oxu.Az. basylymynyng maqalasynda.

TEMIR JOLDAGhY TERAKT

Olimpiada bastalar kýni Fransiya temir joldarynda kishigirim terakt bolyp, kóptegen poyyzdar óz kestesinen kóp keshigip jýruge mәjbýr boldy, tipti keybiri mýlde jýrmey qaldy. Sebep – temirjol liniyalaryndaghy kabeliderding barlyq jerde bir uaqytta órtenui. Fransuz polisiyasy múny әldebir qaskóy toptyng qasaqana jasaghan qastandyghy dep otyr. Baspasóz tipti Reseydi kinәlauda.

Ýsh kýn boyy Parij túrghyndary, sonday-aq Olimpiada kóruge kelgen sheteldik turister jol jýru jaghynan edәuir qiyndyq kórdi. Poyyzdar dýisenbiden, yaghny 29 shildeden bastap qaytadan qalypty júmys kestesine kóshti.

ÚSTALGhAN «ShPIONDAR»

Olimpiadadaghy futbol turniyrine qatysyp jatqan Kanada әielder qúramasynyng ókilderi ózderining toptyq kezendegi alghashqy qarsylasy – Jana Zelandiya komandasynyng jattyghu alanyna ...drondar jiberipti. IYә, iyә, qarsylasynyng oiyn taktikasyn osynday tosyn әdispen zerttemek bolghan.

Sent-Etienn qalasynyng stadionynda kezekti jattyghuyn ótkizip jatqan janazelandiyalyq futbolshy qyzdar ózderining ýstinen úshyp jýrgen «beymәlim obektini» bayqap qoyyp, basshylaryna habar bergen. Nәtiyjede olardyng kanadalyqtar jibergen «shpiondar» ekeni anyqtalghan. FIFA Kanada komandasyn qatang jazalady – 200 myng frank aiyppúl tóleydi, 6 úpaydan airylady. Endi olardyng kelesi kezenge shygha qony neghaybyl.

LUPANY ÁKEL!

Olimpiadadaghy sadaq tartudan qyzdardyng komandalyq turniyrinde jenimpazdy anyqtau qiyngha soqty. Altyn jýldeni kim alatynyn aqyrynda ...lupa sheshti!

Finalda Ontýstik Koreya jәne Qytay qyzdary kezdesken edi. Toghyz jyldan beri eshkimnen jenilmey kele jatqan koreyalyqtar basty favorit sanaldy. Alayda qytay arulary da mergen eken, mýlt ketpedi. Ár komandadaghy ýsh sportshy kezek-kezek jebesin atyp bolghan song qarasa – esep 27:27!

Songhy, ýshinshi bop atqan korey qyzynyng jebesin tóreshi 9-dyqqa tiygizdi dep eseptegen edi. Biraq syrt kózge jebe toghyzdyq pen ondyqtyng shekarasynda túrghanday kóringen. Mine, osy sәtte tóreshi qolyna lupasyn alyp, nysanany tura qasyna baryp tekserdi. Rasynda da, korey qyzynyng atqan oghy ondyqqa tiygen eken! Endeshe esep 28:27 degen sóz, sóitip, Ontýstik Koreya qyzdary jendi de, altyn jýldege ie boldy: olar – Lim Sy Hen, Chon Hun En jәne Nam Su Hen.

SENADA SYNSY AQQAN QYZYL RAUShAN

Olimpiadanyng ashylu rәsiminde Aljir sportshylary Sena ózenine qyp-qyzyl raushan gýlderin tastapty. Olardyng múnysy – 1961 jyldyng 17 qazany kýni Aljirding Fransiyadan tәuelsizdigin aluyn qoldaushylardyng sherui kezinde Parij polisiyasynyng oghynan qaza tapqandardy eske alu aksiyasy eken.

Fransiyada, onyng ishinde Parijde osy elding qanshama jyl otary bolghan Aljir elinen qonys audarghandar sol 60-jyldary da az emes-ti. Aljir óz tәuelsizdigin jariyalaghanda tarihy otanynyng sayasy sheshimin qoldap, myndaghan adam alangha shyqqan edi (olardyng ishinde aljirlikterden ózge Maghrib elderining ókilderi de, jalpy basqa músylmandar da bar-tyn). Tarihshylardyng mәlimetinshe, Moris Papon bastaghan Parij polisiyasy sherudi qorqytu-kýshteu arqyly taratpaq bolyp, aqyrynda kemi 70 (key derekterde tipti 200-ge juyq) adamdy atyp óltirip, denesin Senagha aghyzyp jibergen. 12 myng sherushini tútqyndaghan. Tarihta búl oqigha «Parijdegi qan-qasap» degen atpen qalghan.

2021 jyly Fransiya preziydenti Emmanueli Makron búl oqighany «Keshiruge bolmaytyn qylmys» dep moyyndady. Al keshe Senagha qyzyl raushan gýlderin tastaghan Aljir delegasiyasynyng ókili: «Búl – sol jazyqsyz qúrbandardy eske alu ghana, basqa eshtene de emes. Jasasyn Aljiyr!» – dedi.

SONYMEN JÚMBAQ ALAUGER KIM BOLDY?

Olimpiadanyng ashylu rәsimin tamashalasanyz, ot pen sudan ótip, býkil kedergini jenip, jarys alauyn danqty Ziynedin Zidannyng qolyna әkep tabystaytyn beti býrkeuli júmbaq alaugerdi kórgen bolarsyz?

Ol – kәsiby akrobat, frirannan (erkin jýgiruden) Fransiya chempiony, Assassin’s Creed jarnamalyq rolikterine týsip jýrgen akter Saymon Nogeyra eken. Biraq alaudy Zidangha tabystaghan son, bet-jýzin ashyp, ózining kim ekenin halyqqa nege kórsetpegeni týsiniksiz. Bәlkim, júmbaq qana emes, tym úyalshaq ta alauger shyghar.

Sәken Sybanbay

Abai.kz