Olimpiada bitti. Biraq dau bitpey jatyr

HHHIII Jazghy Olimpiyalyq oiyndar da tariyhqa ainaldy. Altyn, kýmis, qola jýldegerler óz elderinde maqtau-marapatqa bólenip jatyr, jýldeli oryngha ilige almaghandar sonyng sebepterin izdep, kemshilikterdi zertteu ýstinde, jankýier júrt kelesi Olimpiadagha ýmit artyp, bolashaq tabystargha boljam jasap ta ýlgerude. Degenmen keshe ghana ayaqtalghan Parij Oiyndary nәtiyjesin qayta qaraghysy keletinder de bar eken.

Armyan baluany altyn daulaydy

Armeniya Parijde eshqanday altyn medali ala almady. Búl el sportshylarynyng qorjynynda ýsh kýmis, bir qola ghana bar. Alayda Armeniya últtyq olimpiyalyq komiyteti (ÚOK) grek-rim kýresining 97 keli salmaq dәrejesindegi finalynyng nәtiyjesin qayta qaraudy úsynyp otyr. Búl jolda olar sonyna deyin kýresuge bel baylaghan siyaqty.

Suret: reuters.com

Búl salmaqtaghy sheshushi syn 7 tamyzda ótken bolatyn. Armyan baluany Artur Aleksanyan finalda irandyq sportshy Mohammedhady Saraviymen beldesken edi. Saravy 3:1 esebimen jenip túrghan kezde armyan bapkeri irandyqtyng qimylynda ereje búzu bolghanyn aityp, tóreshilerge belgi bergen. Biraq tóreshiler kýres erejesining esh búzylmaghanyn aityp, beldesudi toqtatpaghan. Múnymen shektelmey, armyan jaghy orynsyz qarsylyq kórsetkeni ýshin, qazylar Saraviyge taghy bir úpay bergen. Aqyrynda 4:1 esebimen irandyq jeniske jetken.

Aleksanyan óz narazylyghyn sayys bite salysymen-aq bildirdi: «Men múnda tek altyn alugha kelgen baluanmyn. Alugha mýmkindigim bolyp ta túrdy, biraq tóreshilerding ne istegenin kórdinizder ghoy. Beldesu barysynda Iran baluanynyng eki ayaghy da kýres alanynan shyghyp ketti, men dereu bapkerlerime «qarsylyq jasanyzdar» dedim. Negizinde, osy sәtte maghan bir úpay berui kerek edi, kerisinshe, Saraviyge berip jiberdi. Men múny baryp túrghan әdiletsizdik dep esepteymin».

Kóp úzamay Armeniya ÚOK-y da iske kiristi. Narazylyq aldymen Halyqaralyq kýres federasiyasyna joldandy. «Biz búl apellyasiyamyzgha jazbasha jauap kýtemiz. Ádildik saltanat qúrugha tiyis!» dedi Armeniyanyng bilim, ghylym, mәdeniyet jәne sport ministrining orynbasary Karen Giloyan. Alayda Halyqaralyq kýres federasiyasy finalda tóreshilerding qazylyghy әdil boldy dep, apellyasiyany qabyldamady.

Dau múnymen bitpepti. Eline oralghan song A.Aleksanyan jurnalisterge: «Altyn medali meniki edi. Qazylar sheshimin qayta qaratugha tiyispiz, búghan mýmkindik bar. Beynekóriniste barlyq dәlel kórinip túr. Halyqaralyq kýres federasiyasy shaghymymyzdy qabyldamay tastady. Bәlkim, problema sol federasiyanyng ózinde shyghar? Óz aiybyn moyyndaghysy kelmey otyrghan bolar? Endi Halyqaralyq olimpiyalyq komiytetke (HOK) jýginemiz. Beynedәlelderdi qosa úsynamyz. Sarapshylar zerttep kórsin de, aq-qarasyn anyqtasyn» deydi baluan.

Armeniya ÚOK-y búl joly da óz sportshysynyng bastamasyn qoldap otyr. HOK-tyng apellyasiyalyq komiytetine shaghym da, qosymsha beynematerialdar da jiberildi. Olar ne deydi – jaqynda belgili bolady.

Alayda, jogharyda atalghan sport sheneunigi K.Giloyannyng aituynsha, apellyasiyany HOK qabyldamay qoysa da, armyan jaghy toqtap qalmaq emes. «Biz finalda Aleksanyannyng jengenine senimdimiz. Tóreshiler әdil bagha bermedi. Sheshimdi HOK-tan kýtemiz. Ádil sheshim shygharar degen ýmittemiz. Biz altyn medalimizdi talap etuden tanbaymyz, tipti Lozannadaghy Sporttyq arbitrajdyq sotqa deyin baramyz» deydi Giloyan.

Bir qyzyghy, armyandar irandyq baluan Saraviyden altyn medalidy tartyp aludy kóksemeydi. Olar finalda beldesken eki baluangha da altyn beriluin talap etedi. «Olimpiadada múnday jaghdaylar búryn da bolghan. Sheshushi sayysta bir-birimen terezesi teng óner kórsetken sportshylardyng ekeuin de chempion dep tanu ýrdisi bar. Biz irandyqtyng moynyndaghy medaligha jarmaspaymyz, bizge ózimizge tiyesili altyndy bersin!» deydi Giloyan.

Búl ústanymdy Aleksanyan da qoldaydy. «Búl jerde Saraviyding esh kinәsi joq. Mәsele – qazylarda. Kimder ekenin aitpay-aq qoyayyn, birneshe tóreshi keyin maghan kelip, keshirim súrady» deydi baluan.

Biyl 32 jasqa tolghan Artur Aleksanyan búdan әri bozkilemge shygha ma, joq pa – belgisiz. Ol týpkilikti sheshimdi myna apellyasiya qorytyndysynan song qabyldaytyn siyaqty. Eger Parijdegi sayys búl sportshynyng alghashqy finaly bolsa, altyn daulaytyn jóni bar-au der edik, biraq Aleksanyan Londonda (2012) – qola, Rioda (2016) – altyn, Tokioda (2021) – kýmis, kýni keshe Parijde (2024) – kýmis medali alghan ardager baluan ghoy. Bәlkim, ol eki dýrkin Olimpiada chempiony atanghysy keletin shyghar? Biraq mynaday jolmen alghan altynda qanshalyqty qadir bolar eken...

Suret: Vladislav Semenov

Olimpiadada boks endi bolmay ma?

Ýnemi dau-damaydan arylmaytyn sport týrining biri – boks. Biyl da narazylar az bolghan joq. Sonyng biri – ózimiz. Múhammedsabyr Bazarbayúly, Mahmúd Sabyrhan, Aybek Oralbay, t.b. boksshylarymyzdyng jýldeli oryngha ilige almauynyng sebebin әdildigi kýmәndi qazylardyng sheshiminen kórdik. Biz siyaqty ókinishten barmaghyn shaynaghan basqa elder de az emes. Bәrin bylay qoyghanda tipti әielder boksyndaghy intersekster (erkek gormony basym qyzdar) mәselesi de biraz shu boldy. Eki interseks – Iman Helif (Aljiyr) pen Ling Yuy-tin (Tayvani) aqyry óz salmaq dәrejelerinde chempion atandy.

Endi boks Olimpiada baghdarlamasynan mýlde alynyp tastalady dep jatyr. Shyqqanyna biraz uaqyt bolghan búl qanqu sózdi, mine, kýni keshe ghana HOK preziydenti Tomas Bah ta rastady. Biraq naqty sheshim әli qabyldanbaghan. Kelesi jyly HOK-tyng kezekti kongresi ótedi. Mәselening jay-japsary sol kezde ghana naqtylanbaq.

Búghan qaramastan Los-Andjeleste ótetin 2028 jylghy Jazghy Olimpiadanyng baghdarlama kestesinde boks qazirding ózinde joq – búl sport týri onda mýlde tizimge qosylmaghan. Kәsiby bokstyng otany sanalatyn AQSh ýshin kil әuesqoylar oinaq salatyn olimpiyalyq boks tipti qyzyq bolmauy da mýmkin. Onyng ýstine, keyingi Olimpiadalarda amerikalyq bylghary qolghap sheberleri jýldege mýlde jolay almay jýr. Olar Tokioda da, Parijde de medali ala almady. Kerisinshe, qazir Qytay boksy damyp barady. Biylghy Oiyndarda qytaylar ýsh altyn, eki kýmis aldy. Yaghnp ózderi ýshin medali әkeler sport týri sanalmaytyn boksty qorghap qaytsin AQSh?

Mәseleni HOK pen reseylik Umar Kremlev basqaratyn Halyqaralyq boks qauymdastyghy (IBA) arasyndaghy, sypayylap aitqanda, salqyn qarym-qatynas ta ushyqtyryp túr. Keyingi eki Olimpiadadaghy boks turniyrin (irikteu syndarymen qosa) HOK ózi úiymdastyrdy. «Senimdi seriktes bolmasa, HOK Los-Andjeleste boks jarysyn ótkizbeydi. Eger últtyq federasiyalar óz boksshylarynyng Olimpiadagha qatysyp, medali aluyn qalasa, HOK talaptaryna say jana halyqaralyq úiymgha birigui qajet» dep mәlimdedi Tomas Bah.

Sonymen, bokstyng Olimpiadada qalu-qalmauy 2025 jyly sheshiledi. Oghan deyin HOK pen IBA ara-qatynasynyng jaqsara qongy neghaybyl. Álde, Bah aitqanday, «HOK talaptaryna say jana halyqaralyq úiym» qúryluy mýmkin be eken?..

Sәken Sybanbay

Abai.kz