وليمپيادا ءبىتتى. بىراق داۋ بىتپەي جاتىر

ءحححىىى جازعى وليمپيالىق ويىندار دا تاريحقا اينالدى. التىن، كۇمىس، قولا جۇلدەگەرلەر ءوز ەلدەرىندە ماقتاۋ-ماراپاتقا بولەنىپ جاتىر، جۇلدەلى ورىنعا ىلىگە الماعاندار سونىڭ سەبەپتەرىن ىزدەپ، كەمشىلىكتەردى زەرتتەۋ ۇستىندە، جانكۇيەر جۇرت كەلەسى وليمپياداعا ءۇمىت ارتىپ، بولاشاق تابىستارعا بولجام جاساپ تا ۇلگەرۋدە. دەگەنمەن كەشە عانا اياقتالعان پاريج ويىندارى ناتيجەسىن قايتا قاراعىسى كەلەتىندەر دە بار ەكەن.

ارميان بالۋانى التىن داۋلايدى

ارمەنيا پاريجدە ەشقانداي التىن مەدال الا المادى. بۇل ەل سپورتشىلارىنىڭ قورجىنىندا ءۇش كۇمىس، ءبىر قولا عانا بار. الايدا ارمەنيا ۇلتتىق وليمپيالىق كوميتەتى (ۇوك) گرەك-ريم كۇرەسىنىڭ 97 كەلى سالماق دارەجەسىندەگى فينالىنىڭ ناتيجەسىن قايتا قاراۋدى ۇسىنىپ وتىر. بۇل جولدا ولار سوڭىنا دەيىن كۇرەسۋگە بەل بايلاعان سياقتى.

سۋرەت: reuters.com

بۇل سالماقتاعى شەشۋشى سىن 7 تامىزدا وتكەن بولاتىن. ارميان بالۋانى ارتۋر الەكسانيان فينالدا يراندىق سپورتشى موحاممەدحادي ساراۆيمەن بەلدەسكەن ەدى. ساراۆي 3:1 ەسەبىمەن جەڭىپ تۇرعان كەزدە ارميان باپكەرى يراندىقتىڭ قيمىلىندا ەرەجە بۇزۋ بولعانىن ايتىپ، تورەشىلەرگە بەلگى بەرگەن. بىراق تورەشىلەر كۇرەس ەرەجەسىنىڭ ەش بۇزىلماعانىن ايتىپ، بەلدەسۋدى توقتاتپاعان. مۇنىمەن شەكتەلمەي، ارميان جاعى ورىنسىز قارسىلىق كورسەتكەنى ءۇشىن، قازىلار ساراۆيگە تاعى ءبىر ۇپاي بەرگەن. اقىرىندا 4:1 ەسەبىمەن يراندىق جەڭىسكە جەتكەن.

الەكسانيان ءوز نارازىلىعىن سايىس بىتە سالىسىمەن-اق ءبىلدىردى: «مەن مۇندا تەك التىن الۋعا كەلگەن بالۋانمىن. الۋعا مۇمكىندىگىم بولىپ تا تۇردى، بىراق تورەشىلەردىڭ نە ىستەگەنىن كوردىڭىزدەر عوي. بەلدەسۋ بارىسىندا يران بالۋانىنىڭ ەكى اياعى دا كۇرەس الاڭىنان شىعىپ كەتتى، مەن دەرەۋ باپكەرلەرىمە «قارسىلىق جاساڭىزدار» دەدىم. نەگىزىندە، وسى ساتتە ماعان ءبىر ۇپاي بەرۋى كەرەك ەدى، كەرىسىنشە، ساراۆيگە بەرىپ جىبەردى. مەن مۇنى بارىپ تۇرعان ادىلەتسىزدىك دەپ ەسەپتەيمىن».

كوپ ۇزاماي ارمەنيا ۇوك-ى دا ىسكە كىرىستى. نارازىلىق الدىمەن حالىقارالىق كۇرەس فەدەراتسياسىنا جولداندى. «ءبىز بۇل اپەللياتسيامىزعا جازباشا جاۋاپ كۇتەمىز. ادىلدىك سالتانات قۇرۋعا ءتيىس!» دەدى ارمەنيانىڭ ءبىلىم، عىلىم، مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى كارەن گيلويان. الايدا حالىقارالىق كۇرەس فەدەراتسياسى فينالدا تورەشىلەردىڭ قازىلىعى ءادىل بولدى دەپ، اپەللياتسيانى قابىلدامادى.

داۋ مۇنىمەن بىتپەپتى. ەلىنە ورالعان سوڭ ا.الەكسانيان جۋرناليستەرگە: «التىن مەدال مەنىكى ەدى. قازىلار شەشىمىن قايتا قاراتۋعا ءتيىسپىز، بۇعان مۇمكىندىك بار. بەينەكورىنىستە بارلىق دالەل كورىنىپ تۇر. حالىقارالىق كۇرەس فەدەراتسياسى شاعىمىمىزدى قابىلداماي تاستادى. بالكىم، پروبلەما سول فەدەراتسيانىڭ وزىندە شىعار؟ ءوز ايىبىن مويىنداعىسى كەلمەي وتىرعان بولار؟ ەندى حالىقارالىق وليمپيالىق كوميتەتكە (حوك) جۇگىنەمىز. بەينەدالەلدەردى قوسا ۇسىنامىز. ساراپشىلار زەرتتەپ كورسىن دە، اق-قاراسىن انىقتاسىن» دەيدى بالۋان.

ارمەنيا ۇوك-ى بۇل جولى دا ءوز سپورتشىسىنىڭ باستاماسىن قولداپ وتىر. حوك-تىڭ اپەللياتسيالىق كوميتەتىنە شاعىم دا، قوسىمشا بەينەماتەريالدار دا جىبەرىلدى. ولار نە دەيدى – جاقىندا بەلگىلى بولادى.

الايدا، جوعارىدا اتالعان سپورت شەنەۋنىگى ك.گيلوياننىڭ ايتۋىنشا، اپەللياتسيانى حوك قابىلداماي قويسا دا، ارميان جاعى توقتاپ قالماق ەمەس. «ءبىز فينالدا الەكسانياننىڭ جەڭگەنىنە سەنىمدىمىز. تورەشىلەر ءادىل باعا بەرمەدى. شەشىمدى حوك-تان كۇتەمىز. ءادىل شەشىم شىعارار دەگەن ۇمىتتەمىز. ءبىز التىن مەدالىمىزدى تالاپ ەتۋدەن تانبايمىز، ءتىپتى لوزانناداعى سپورتتىق اربيتراجدىق سوتقا دەيىن بارامىز» دەيدى گيلويان.

ءبىر قىزىعى، ارمياندار يراندىق بالۋان ساراۆيدەن التىن مەدالدى تارتىپ الۋدى كوكسەمەيدى. ولار فينالدا بەلدەسكەن ەكى بالۋانعا دا التىن بەرىلۋىن تالاپ ەتەدى. «وليمپيادادا مۇنداي جاعدايلار بۇرىن دا بولعان. شەشۋشى سايىستا ءبىر-بىرىمەن تەرەزەسى تەڭ ونەر كورسەتكەن سپورتشىلاردىڭ ەكەۋىن دە چەمپيون دەپ تانۋ ءۇردىسى بار. ءبىز يراندىقتىڭ موينىنداعى مەدالعا جارماسپايمىز، بىزگە وزىمىزگە تيەسىلى التىندى بەرسىن!» دەيدى گيلويان.

بۇل ۇستانىمدى الەكسانيان دا قولدايدى. «بۇل جەردە ءساراۆيدىڭ ەش كىناسى جوق. ماسەلە – قازىلاردا. كىمدەر ەكەنىن ايتپاي-اق قويايىن، بىرنەشە تورەشى كەيىن ماعان كەلىپ، كەشىرىم سۇرادى» دەيدى بالۋان.

بيىل 32 جاسقا تولعان ارتۋر الەكسانيان بۇدان ءارى بوزكىلەمگە شىعا ما، جوق پا – بەلگىسىز. ول تۇپكىلىكتى شەشىمدى مىنا اپەللياتسيا قورىتىندىسىنان سوڭ قابىلدايتىن سياقتى. ەگەر پاريجدەگى سايىس بۇل سپورتشىنىڭ العاشقى فينالى بولسا، التىن داۋلايتىن ءجونى بار-اۋ دەر ەدىك، بىراق الەكسانيان لوندوندا (2012) – قولا، ريودا (2016) – التىن، توكيودا (2021) – كۇمىس، كۇنى كەشە پاريجدە (2024) – كۇمىس مەدال العان ارداگەر بالۋان عوي. بالكىم، ول ەكى دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى اتانعىسى كەلەتىن شىعار؟ بىراق مىناداي جولمەن العان التىندا قانشالىقتى قادىر بولار ەكەن...

سۋرەت: ۆلاديسلاۆ سەمەنوۆ

وليمپيادادا بوكس ەندى بولماي ما؟

ۇنەمى داۋ-دامايدان ارىلمايتىن سپورت ءتۇرىنىڭ ءبىرى – بوكس. بيىل دا نارازىلار از بولعان جوق. سونىڭ ءبىرى – ءوزىمىز. مۇحاممەدسابىر بازاربايۇلى، ماحمۇد سابىرحان، ايبەك ورالباي، ت.ب. بوكسشىلارىمىزدىڭ جۇلدەلى ورىنعا ىلىگە الماۋىنىڭ سەبەبىن ادىلدىگى كۇماندى قازىلاردىڭ شەشىمىنەن كوردىك. ءبىز سياقتى وكىنىشتەن بارماعىن شايناعان باسقا ەلدەر دە از ەمەس. ءبارىن بىلاي قويعاندا ءتىپتى ايەلدەر بوكسىنداعى ينتەرسەكستەر (ەركەك گورمونى باسىم قىزدار) ماسەلەسى دە ءبىراز شۋ بولدى. ەكى ينتەرسەكس – يمان حەليف (الجير) پەن ليڭ يۋي-تين (تايۆان) اقىرى ءوز سالماق دارەجەلەرىندە چەمپيون اتاندى.

ەندى بوكس وليمپيادا باعدارلاماسىنان مۇلدە الىنىپ تاستالادى دەپ جاتىر. شىققانىنا ءبىراز ۋاقىت بولعان بۇل قاڭقۋ ءسوزدى، مىنە، كۇنى كەشە عانا حوك پرەزيدەنتى توماس باح تا راستادى. بىراق ناقتى شەشىم ءالى قابىلدانباعان. كەلەسى جىلى حوك-تىڭ كەزەكتى كونگرەسى وتەدى. ماسەلەنىڭ جاي-جاپسارى سول كەزدە عانا ناقتىلانباق.

بۇعان قاراماستان لوس-اندجەلەستە وتەتىن 2028 جىلعى جازعى وليمپيادانىڭ باعدارلاما كەستەسىندە بوكس قازىردىڭ وزىندە جوق – بۇل سپورت ءتۇرى وندا مۇلدە تىزىمگە قوسىلماعان. كاسىبي بوكستىڭ وتانى سانالاتىن اقش ءۇشىن كىل اۋەسقويلار ويناق سالاتىن وليمپيالىق بوكس ءتىپتى قىزىق بولماۋى دا مۇمكىن. ونىڭ ۇستىنە، كەيىنگى وليمپيادالاردا امەريكالىق بىلعارى قولعاپ شەبەرلەرى جۇلدەگە مۇلدە جولاي الماي ءجۇر. ولار توكيودا دا، پاريجدە دە مەدال الا المادى. كەرىسىنشە، قازىر قىتاي بوكسى دامىپ بارادى. بيىلعى ويىنداردا قىتايلار ءۇش التىن، ەكى كۇمىس الدى. ياعنپ وزدەرى ءۇشىن مەدال اكەلەر سپورت ءتۇرى سانالمايتىن بوكستى قورعاپ قايتسىن اقش؟

ماسەلەنى حوك پەن رەسەيلىك ۋمار كرەملەۆ باسقاراتىن حالىقارالىق بوكس قاۋىمداستىعى (IBA) اراسىنداعى، سىپايىلاپ ايتقاندا، سالقىن قارىم-قاتىناس تا ۋشىقتىرىپ تۇر. كەيىنگى ەكى وليمپياداداعى بوكس ءتۋرنيرىن (ىرىكتەۋ سىندارىمەن قوسا) حوك ءوزى ۇيىمداستىردى. «سەنىمدى سەرىكتەس بولماسا، حوك لوس-اندجەلەستە بوكس جارىسىن وتكىزبەيدى. ەگەر ۇلتتىق فەدەراتسيالار ءوز بوكسشىلارىنىڭ وليمپياداعا قاتىسىپ، مەدال الۋىن قالاسا، حوك تالاپتارىنا ساي جاڭا حالىقارالىق ۇيىمعا بىرىگۋى قاجەت» دەپ مالىمدەدى توماس باح.

سونىمەن، بوكستىڭ وليمپيادادا قالۋ-قالماۋى 2025 جىلى شەشىلەدى. وعان دەيىن حوك پەن IBA ارا-قاتىناسىنىڭ جاقسارا قويۋى نەعايبىل. الدە، باح ايتقانداي، «حوك تالاپتارىنا ساي جاڭا حالىقارالىق ۇيىم» قۇرىلۋى مۇمكىن بە ەكەن؟..

ساكەن سىبانباي

Abai.kz