Senbi, 26 Qazan 2024
Biylik 606 2 pikir 23 Qazan, 2024 saghat 14:54

Toqaev: «Bizding ekonomika qúrylymynda ShOB ýlesi túraqty ósude»

Suret Aqorda telegram arnasynan alyndy.

Memleket basshysy Respublika kýnine oray ótken saltanatty jiynda sóz sóiledi. Búl turaly Aqorda sayty jazdy.

Qasym-Jomart Toqaev saltanatty jiynda qazaqstandyqtardy últymyzdyng eng úlyq merekesimen qúttyqtap, búl azattyqtyng altyn qazyghyn qaqqan kýn ekenin atap ótti. Preziydent elimizding Egemendigi turaly deklarasiya qabyldanghan kýndi qasiyetti Tәuelsizdigimizding bastauyna balady.

Memleket basshysy óz sózinde bolashaqqa senimmen qaraytyn últ qana tabysqa jete alatynyna nazar audaryp, ómir bolghan song týrli qiyndyq ta kezdesetinine toqtaldy.

– Elimiz tandaghan damu jolynan eshqashan ainymaydy. Múny biylghy tabighy apat kezinde taghy da dәleldedik. Alapat tasqyn, shyn mәninde, elimiz ýshin zor synaq boldy. Qanshama eldi mekendi qarghyn su basty. Qazaqstannyng 10 aimaghynda tótenshe jaghday jariyalandy. Myndaghan adam baspanasyz qaldy, mal-mýlkin joghaltty. Kýrdeli sәtte mening halyqqa arnayy ýndeu jariyalaghanymdy bilesizder. Onda bir de bir adam eskerusiz qalmaytynyn naqty aittym. Memleket sol uәdesin oryndady. Qysqa merzim ishinde 2700-ge juyq ýy salyndy. Baspanasyn qalpyna keltiru ýshin 9 mynnan astam otbasyna ótemaqy berildi. Sonday-aq 6 myngha juyq ýy satyp alyndy. Jazdan beri myndaghan otbasy qonys toyyn toylady. Memleket býlingen infraqúrylymnyng kópshiligin az uaqytta qalpyna keltirdi, – dedi Preziydent.

Qasym-Jomart Toqaev múnyng bәrin qoghamnyng birlese atqarghan júmysynyng nәtiyjesi dep baghalap, apat saldaryn joiygha atsalysqandargha, әsirese, qútqarushylargha, eriktilerge, kәsipkerlerge jәne basqa da janashyr azamattargha alghys aitty.

– Ózara tileulestik pen qamqorlyqtyng arqasynda synaqtan sýrinbey óttik. Shyn mәninde, bizding barlyq jetistigimiz berekeli birlik pen yrysty yntymaqtan bastau alady. Búl – úiysqan últ, myqty memleket boludyng basty kepili. Elde túraqtylyq bolmasa, eshqanday damu bolmaytynyn qazir әlemde bolyp jatqan oqighalardan anyq angharugha bolady. Ókinishke qaray, kóptegen elder alauyzdyq pen týrli janjaldyng kesirinen toqyraugha úshyrap otyr. «Birlik bar jerde ghana tirlik bar». Búl – aqiqat. Biz elimizde jan-jaqty reformalardy jýzege asyryp jatyrmyz. Búl – eng aldymen, halqymyzdyng tútastyghy men birligining arqasy. Sebebi, biz tandaghan jol – órkendeu men damu joly. Býginde onyng jemisin barsha azamattarymyz kórude, – dedi Memleket basshysy.

Preziydentting aituynsha, auqymdy sayasy janghyrular arqyly memleketimizding demokratiyalyq damuynyng jana baghdary aiqyndaldy.

Konstitusiyalyq reformany iske asyru nәtiyjesinde biylikting negizgi instituttary qayta qúrylymdalyp, ornyqty sayasy jýie qalyptasty. Búl sayasy jýiening negizi – ashyqtyq pen әdildik, tiyimdilik pen bәsekege qabilettilik. Eng bastysy, halyqqa qyzmet etu qaghidasy qamtylghan. Memleket basshysy osynday qúndylyqtar negizinde bizding qoghamdyq-sayasy ómirimizde irgeli ózgerister bolyp jatqanyn aitty.

– Jaqynda ótken Atom elektr stansiyasyn salu jónindegi referendumnyng qorytyndysy – sonyng jarqyn dәleli. Azamattardyng 70 payyzdan astamy AES qúrylysyn qoldap dauys berdi. Búl halqymyzdyng taghdyrsheshti sәtterde órleu jolyn tandaytynyn kórsetti. «Týrli kózqaras, birtútas últ» qaghidaty – memlekettik sayasatymyzdyng negizi. Jalpy, energiya tapshylyghynyng artuy – elimiz ýshin óte ózekti problemanyng biri. Ony der kezinde sheshpese, ekonomikamyzdyng damuyna kedergi keltirip, azamattardyng túrmys sapasyna keri әserin tiygizedi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy Ádiletti Qazaqstannyng ekonomikalyq baghdaryna sәikes auqymdy júmys atqarylyp jatqanyna toqtaldy. Elding kólik, energetika jәne industriya jýiesi qayta qúrylyp jatyr.

– Bes jyl búryn Búqtyrma bógenine kópir salu turaly tapsyrma berdim. Júrt jyldar boyy jazda – parommen, qysta – múzdyng ýstimen jýretin. Búl óte ynghaysyz әri qauipti bolghany týsinikti. Endi mәsele birjola sheshimin tapty. Kópirding qúrylysy ayaqtaldy, birneshe kýn búryn resmy týrde ashylyp, el iygiligine berildi. Búl – Qazaqstandaghy eng úzyn kópir. Osylaysha, shekara manyndaghy audandar tranzittik aumaqqa ainaldy, yaghny Qazaqstan arqyly Qytay men Reseydi jalghaytyn taghy bir tóte jol payda boldy. Osy manyzdy joba Shyghys Qazaqstandaghy birneshe audannyng kólik qatynasyn edәuir jaqsartady. Jalpy, sapaly jol – halyqtyng túrmysyna ong yqpal etetin faktor. Men búl mәselege airyqsha mәn beremin, – dedi Preziydent.

Osy rette Qasym-Jomart Toqaev biyldyng ózinde úzyndyghy 12 myng shaqyrym jol salynyp, jóndelip jatqanyn eske saldy. Ásirese, aimaqtardaghy joldy jaqsartugha basa nazar audarylyp otyr. Onyng aituynsha, Batys Qazaqstanda sonau Kenes zamanynan beri qarausyz qalghan joldar bar. Kaztalovka – Jәnibek – Resey shekarasy baghytyndaghy jol biyl tolyq paydalanugha beriledi. Sonymen qatar әue qatynasyn damytu baghytynda naqty júmys atqarylyp jatyr. Jaqynda

Qyzylorda jәne Shymkent әuejaylarynda jana terminaldar ashylady. Preziydent ekonomikany әrtaraptandyru ýshin qabyldanyp jatqan jan-jaqty sharalar turaly mәlimet berdi. Atap aitqanda, biylghy 8 aida óndeu ónerkәsibining eksporty 17,8 milliard dollardan asqan. Onyng ýshten biri – kýrdeli tehnologiyamen óndelgen ónimder. Qazir 17 serpindi, yaghny ozyq investisiyalyq joba jýzege asyrylyp jatyr.

Memleket basshysy auyl sharuashylyghynyng damu qarqynyna toqtaldy!

– Búl – azyq-týlik qauipsizdigin qamtamasyz etu túrghysynan airyqsha manyzdy sala. Qazaqstan әlemdik azyq-týlik naryghyndaghy rólin kýsheyte beredi. Qazir kýzgi jiyn-terin nauqany ayaqtalyp qaldy. Diqandar qauymyna shynayy rizashylyq bildiremin. Kóktemgi tasqyngha qaramastan 26 million tonnadan astam astyq jinaldy. Múny rekordtyq kórsetkish deuge bolady. Búghan memleket tarapynan kórsetilgen naqty kómek te septigin tiygizgeni anyq. Biyl kóktemgi egis nauqanyna beriletin arzan nesie kólemi ýsh ese kóbeydi. Auyl sharuashylyghy tehnikasyn lizing arqyly alugha qosymsha qarajat bólindi. Jalpy, agroónerkәsip kesheninde 865 joba jýzege asyrylmaq. Onyng qúny – 2,6 trillion tenge, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Preziydent elimizdegi kәsipkerlik salasynyng órkendeu jolyna týskenin, shaghyn jәne orta biznes halyqtyng ekonomikadaghy belsendi bóligin júmyspen qamtyp otyrghanyn atap ótti. Memleket basshysy elding iskerlik ahualy men investisiyalyq tartymdylyghyn odan әri jaqsartu maqsatynda mamyr aiynda Ekonomikany yryqtandyru jónindegi Jarlyqqa qol qoyghanyn jetkizdi.

– Otandyq kәsipkerler eldegi manyzdy jobalardy jýzege asyrugha belsene atsalysyp keledi. Olar mektepter, auruhanalar jәne basqa da әleumettik nysandar salyp jatyr. Sonday-aq ónerkәsip pen infraqúrylymdy damytugha investisiya qúiyp, qayyrymdylyq bastamalardy qoldap jýr. Búl – memleket pen biznes arasyndaghy jasampaz seriktestiktin, biznes ókilderining әleumettik jauapkershiligining aiqyn kórsetkishi, – dedi Preziydent.

Osy orayda Qasym-Jomart Toqaev Ýkimet pen әkimderding tikeley mindeti – biznes-qauymdastyqqa jan-jaqty qoldau kórsetu, kәsipkerlermen tyghyz qarym-qatynas jasau ekenin aitty.

Preziydent elimizde basymdyq berilip otyrghan әleumettik salalargha toqtaldy.

– Biyl «Auylda densaulyq saqtaudy janghyrtu» últtyq jobasy ayasynda 115 jana medisina nysany salyndy. Otandyq medisinada emdeuding innovasiyalyq әdisteri engizilip, onkologiyalyq qyzmetti keshendi janghyrtu júmystary bastaldy. Sala qyzmetkerlerin qúqyqtyq jәne qarjylyq túrghydan qorghau turaly zang qabyldandy. Búl – atalghan mamandyqtyng mәrtebesin arttyrugha baghyttalghan qadam. Osy jәne basqa da jýieli sharalardyng nәtiyjesinde negizgi medisinalyq-demografiyalyq kórsetkishterding jaqsarghany bayqalyp otyr. Ortasha ómir sýru úzaqtyghy Tәuelsizdik jyldarynda alghash ret 75 jastan asty. Úrpaqqa sapaly bilim beru – manyzdy mindet. Elimizde «Jayly mektep» últtyq jobasy qolgha alyndy. Sonyng arqasynda 500 myngha juyq bala jana bilim ordasynda oqityn bolady, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy ghylymy jәne tehnikasy damyghan elderding әlem kóshin bastap túrghanyn tilge tiyek etip, osy ýderisten qalmau ýshin tehnokrat últ boluymyz qajet ekenin algha tartty.

– Búl – uaqyt talaby. Keler jyldy «Júmysshy mamandyqtary jyly» dep jariyaladyq. Biz tehnikalyq jәne kәsiptik bilim beruge basa mәn berip otyrmyz. Biyl osy salagha arnalghan memlekettik tapsyrysty edәuir kóbeyttik. Grant sanyn 10 myngha arttyrdyq. Memlekettik tapsyrystyng 65 payyzy tehnikalyq mamandyqtargha bólindi. Elimizde shetelding bedeldi joghary oqu oryndarynyng filialdary ashylyp jatyr. Bilim-ghylymnyng sapasyn jaqsartugha qatysty basqa da sharalar qolgha alyndy. Jaqynda «Ghylym jәne tehnologiyalyq sayasat turaly» zang qabyldandy. Múnyng bәri bәsekege qabiletti ozyq últ boluymyz ýshin óte manyzdy dep oilaymyn, – dedi Preziydent.

Qasym-Jomart Toqaev biyl ózining bastamasymen «Taza Qazaqstan» aksiyasy bastalghanyn, búl halyqtyng ekologiyalyq mәdeniyetin kóteruge arnalghan jalpyúlttyq joba ekenin atap ótti.

Elding ishki jaghdayy men azamattardyng әl-auqatyna memleketting syrtqy sayasaty tikeley әser etedi. Sondyqtan Memleket basshysy óz sózinde búl salagha da erekshe mәn berdi.

– Qazaqstan últtyq mýddege negizdelgen tengerimdi, konstruktivti syrtqy sayasat jýrgizedi. Biyl biz ýshin halyqaralyq manyzdy oqighalargha toly jyl boldy. Qazaqstan birden birneshe kópjaqty úiymdargha tóraghalyq etip, birqatar auqymdy is-shara úiymdastyrdy. Ásirese, Shanhay yntymaqtastyq úiymynyng sammiyti men Dýniyejýzilik kóshpendiler oiyndaryn atap ótuge bolady.

Memleketimiz әlemdik arenadaghy ornyn dәiekti týrde nyghaytu arqyly ornyqty damu maqsattaryna qol jetkizuge jәne jahandyq syn-qaterlerdi enseruge eleuli ýles qosyp keledi. Qazaq diplomatiyasy san ghasyrlyq tarihy men dәstýri bar Úly daladan bastau aldy. Qazaqstannyng әlemdik arenadaghy bedelin nyghayta týsu – últtyq diplomatiyanyng aldynda túrghan manyzdy mindet. Qazir dýnie jýzi qauymdastyghy bizding elimizdi orta derjava dep ataytyn boldy. Biraq arqany kenge salugha bolmaydy, әli de óte belsendi júmys isteu qajet. Álemde týrli qaqtyghystar kóbeyip, qarulanu jarysy beleng alghanyn jәne sauda soghysy órship bara jatqanyn kórip otyrsyzdar.

Biraq eng qauiptisi – sananyng militarizasiyasy, bir-birining ústanymyn moyyndamau jәne senimsizdikting artuy, dialog pen konsensus ýshin mýmkindikting azangy. Osynyng bәri әlemdik tәrtipting týbegeyli ózgeriske úshyrap jatqanyn kórsetedi. Biz osynday jaghdaydyng ózinde túraqtylyq pen kelisim mekeni bolyp qalu ýshin qoldan kelgenning bәrin jasaymyz. Beybitshilik pen tynyshtyq – bizding eng qúndy baylyghymyz, ony ayalap, kózding qarashyghynday saqtauymyz kerek, – dedi Preziydent.

Memleket basshysy beybitshilik pen damudyng týp negizi otbasyndaghy tәrbiyeden, kóshedegi tazalyqtan, qoghamdaghy birlikten bastau alatynyna nazar audaryp, nelikten Zang men Tәrtip ýstemdigi turaly údayy aitatynyn týsindirdi

– Búl – bizding bayyppen tandaghan ainymas qaghidatymyz. Ol qoghamdyq sanada tamyr jaigha tiyis. «Zang – izgilik pen әdilet óneri» degen әigili tәmsil bar. Zang azamattardyng qúqyqtary men bostandyqtaryn qorghau, qoghamdaghy tәrtipti qamtamasyz etu ýshin qajet. Áriyne, zannyng qatandyghyna narazylyq bildirip, «qylbúrau salyp jatyr» dep oilaytyn adamdar әrqashan tabylady. Biraq jazadan jaltaryp, jýgensiz ketkender, shyn mәninde, halyq pen el mýddesine qarsy adamdar. Memleket qylmysqa «mýldem tózbeushilik» qaghidatyn iske asyru ýshin shara qabyldaudy jalghastyrady. Búzaqylyqpen jәne úiymdasqan qylmyspen ymyrasyz kýres jýrgizedi. – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Preziydent bir-birimizdi qoldap, biyik maqsattargha úmtylatyn birligi myqty el bolsaq, kók pasportymyz da myqty әri quatty bolatynyn aitty.

– Bir-birimizge tilektes bolayyq, ózara qúrmetpen qarayyq, qadirleyik. Kez kelgen qiyndyqqa qarsy túryp, el ýshin, jer ýshin birge enbek eteyik. Halqy – birtútas, bolashaghy – jarqyn Ádiletti Qazaqstandy birge qúrayyq. Azamattarymyz barlyq salada әrdayym әdildik bolghanyn qalaydy. Ol ýshin әrkim әdildikti, eng aldymen, ózinen bastauy kerek. Sonda qogham da, býkil memlekettik jýie de әdil bolmaq. Elimizding eng basty merekesi – Respublika kýninde biz Qazaqstannyng túnghysh Preziydenti Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng tabandy enbegin atap ótuge tiyispiz. Onyng qazirgi Qazaq memleketin qúru isinde sheshushi tarihy ról atqarghanyn mindetti týrde aituymyz qajet. El ýshin jasalghan qyzmet eshqashan úmytylmauy kerek, el jadynda saqtalugha tiyis. Búl – elimizding bolashaghy ýshin óte manyzdy. «Jaqsynyng jaqsylyghyn ait» degen halqymyz. Býgingi tariyhqa әdil bagha berilui ýshin keshegi tarih әdil baghalanugha tiyis, – dedi Memleket basshysy.

Qasym-Jomart Toqaev sózin qorytyndylay kele, Qazaqstannyng jetistikteri barsha halqymyzdyng ortaq tabysy ekenin atap ótip, úlyq meyram – Respublika kýnine oray elimizdi damytugha orasan zor ýles qosyp jýrgen bir top azamatqa joghary nagradalardy jәne Memlekettik syilyqty saltanatty týrde tabystady.

Abai.kz

2 pikir