Túraqty damu maqsattarynyng (TDM) biri bolyp tabylatyn 11-maqsat – «Túraqty qalalar men eldi mekender» – qalalardy inkluzivti, qauipsiz, tózimdi jәne túraqty etuge baghyttalghan. Búl maqsat qazirgi urbanizasiya qarqyny men onyng qorshaghan ortagha, ekonomikagha jәne qoghamgha әserlerin eskere otyryp, ornyqty damu ýshin asa manyzdy. 11-maqsatqa jetu ýshin jasalu kerek negizgi mindetterge toqtalyp ótsek:

1. Qauipsiz jәne qoljetimdi túrghyn ýimen qamtamasyz etu:

Álem boyynsha milliondaghan adam layyqty baspanagha múqtaj. Búl mindet eldi mekenderde infraqúrylymdy damytu men túrghyn ýy qoljetimdiligin arttyrudy talap etedi.

2. Túraqty kólik jýielerin damytu:

Kólik qalalardaghy aua sapasyna, jol qauipsizdigine jәne ekonomikalyq belsendilikke әser etedi. Qoghamdyq kólik jýielerin jaqsartu jәne ekologiyalyq taza kólikterdi engizu manyzdy.

3. Qalalyq infraqúrylymdy jetildiru:

Qalalarda taza sugha, elektr quatyna jәne internetke qoljetimdilik qamtamasyz etilui kerek. Búl túrghyndardyng ómir sapasyn arttyrady.

4. Mәdeny jәne tabighy múralardy qorghau:

Qalalardaghy tarihy jәne mәdeny nysandardy saqtau, sonday-aq tabighy ekojýielerdi qorghau túraqty damudyng manyzdy aspektisi bolyp tabylady.

5. Klimattyq túraqtylyqty arttyru:

Qalalar klimattyq ózgeristerge beyim boluy qajet. Búl su tasqyny, jer silkinisi nemese basqa tabighy apattardan bolatyn shyghyndardy azaytu ýshin qajet.

6. Qaldyqtardy basqarudy jetildiru:

Qatty túrmystyq qaldyqtardy qayta óndeu jәne olardy túraqty basqaru ekologiyalyq tazalyqty qamtamasyz etedi.

11-maqsatqa jetu ýshin elimizde qalalardy ekologiyalyq taza, qauipsiz, qoljetimdi jәne barshagha qolayly ómir sýru ortasyna ainaldyrudy kózdep otyr. Jospar ayasynda qala infraqúrylymyn jaqsartu, kólik jýiesin jetildiru, qaldyqtardy basqaru, energiyany ýnemdeu, tarihy múralardy saqtau jәne klimattyq ózgeristerge tózimdilikti arttyru qarastyrylghan.Ál-Faraby atyndaghy zang fakulitetining oqytushylary men studentteri osy maqsatqa jetu jolynda óz ýlesin qosuda.Almaty qalasynda ótetin senbilikterge,qatty túrmystyq qayda óndeu ýshin de júmystargha belsene aralasuda.

Býgingi tanda әlem halqynyng 55%-dan astamy qalalarda ómir sýredi, al 2050 jylgha qaray búl kórsetkish 70%-gha deyin ósui mýmkin. Urbanizasiyanyng artuy bir jaghynan ekonomikalyq damu әkelse, ekinshi jaghynan әleumettik jәne ekologiyalyq problemalardy shiyelenistirip otyr. Auanyng lastanuy, shuly orta, kólik keptelisteri, qoljetimsiz baspana, jәne tabighy resurstardyng azangy – búl mәselelerding birqatary ghana.

11-shi túraqty damu maqsaty – qalalar men qauymdastyqtardyng túraqty damuy tek infraqúrylymdyq ózgeristerdi ghana emes, sonday-aq adamdardyng oilau jýiesin de ózgertudi talap etedi. Álemdik jәne jergilikti dengeyde birigip júmys isteu arqyly biz qalalardy barshagha qolayly әri qauipsiz oryngha ainaldyra alamyz. Qalalardyng damuy-adamzattyng bolashaghy.

Suleymenova S.J

әl-Faraby atyndaghy QazÚU-dyng zang fakuliteti  azamattyq qúqyq jәne azamattyq is jýrgizu,enbek qúqyghy kafedrasynyng mengerushisi,zang ghylymdarynyng doktory,professor

Abai.kz