Reformalardyng maqsaty – qazaqstandyqtardyng әl-auqaty men egemendikti nyghaytu: sarapshylar Toqaevtyng sayasy reformalaryn talqylady

6 aqpanda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti janyndaghy Qazaqstannyng strategiyalyq zertteuler institutynda «Q.K. Toqaevtyng 3 jyldyq sayasy reformalarynyng nәtiyjeleri» atty taqyrypta «KISY GPS: Gylym. Pikir. Sayasat.» Últtyq saraptama alanynyn otyrysy ótti. Shara barysynda talqylaugha qatysushylar – memlekettik organdar men parlament ókilderi, jetekshi taldau ortalyqtarynyng basshylary, tәuelsiz sarapshylar men qogham qayratkerleri Qazaqstanda songhy ýsh jylda jýzege asyrylghan sayasy reformalardyng negizgi aspektilerin, olardyng memlekettik basqarudy, qúqyqtyq jýieni jәne azamattyq qoghamdy damytugha yqpalyn talqylady.

Suret: kisi.kz

Talqylaudaghy alghysózinde Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti janyndaghy QSZY diyrektory Erkin Túqymov Qazaqstanda songhy ýsh jylda elimizde ghana emes, býkil postkenestik elderde búryn-sondy bolmaghan demokratiyalyq reformalar jýzege asyrylghanyn erekshe atap ótti.

«Memleket basshysy birneshe ret atap ótkendey, sayasy janghyrtusyz elding túraqty ilgerileui mýmkin emes. Jahandyq túraqsyzdyq jaghdayynda jan-jaqty sayasy reformalardyng jýzege asuy әlemdik qauymdastyqqa Qazaqstandy ayaghyna nyq túrghan memleket jәne bizding auyzbirlikti birtútas últ ekenimizdi bildiretin signal. Preziydent Toqaev Qazaqstannyng damu, ilgerileu jәne reformalar jolyn tandap jatqanyn kórsetti. Búl onyng tarihy missiyasy, el basshysy retindegi jauapkershiligi. Reformalardyng týpki maqsaty – әrbir qazaqstandyqtyng әl-auqatyn arttyru, elimizding egemendigin nyghaytu, demokratiyalyq instituttardy nyghaytu jәne jana sayasy dәstýrlerdi qalyptastyru», – dedi E.Túqymov.

QSZY diyrektory, sonday-aq reformalardyng týpki maqsaty әrbir qazaqstandyqtyng әl-auqatyn arttyru, elimizding egemendigin nyghaytu, demokratiyalyq instituttardy shyndau jәne jana sayasy dәstýrlerdi qalyptastyru ekenin basa aitty.

QR Konstitusiyalyq Sotynyng Tóraghasy Elivira Ázimova Ádiletti Qazaqstan tújyrymdamasy ayasynda zannyng ýstemdigi mәdeniyeti janartylyp, adam qúqyqtaryn qorghau jәne qúqyq qorghau instituttaryn nyghaytu salasynda keshendi sharalar jýzege asyrylyp jatqanyn – olardyng ishinde qalpyna keltirilgen Konstitusiyalyq sot ortalyq oryn alatynyn atap ótti.

«Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq Soty Konstitusiyanyng saqtaluyn qamtamasyz etu boyynsha manyzdy missiyany jýzege asyrady. Ol azamattardyng konstitusiyalyq qúqyqtary men bostandyqtaryn qorghaytyn sot jýiesining negizgi elementine ainaldy. Sot zandar men normativtik qúqyqtyq aktilerding Konstitusiyagha sәikestigin tekserip, konstitusiyalyq daulardy sheshedi, búl memleketimizdegi zandylyq pen qúqyqtyq tәrtipting kepili bolyp tabylady.

Konstitusiyalyq Sotty qúru onyng óz funksiyalaryn tiyimdi oryndauyna mýmkindik beretin tәuelsizdik pen әdildik qaghidattaryn saqtay otyryp jýzege asyrylady. Konstitusiyalyq sot qyzmet etui jyldarynda zannyng ýstemdigin bekitip, azamattardyng memlekettik instituttargha senimin nyghaytugha kómektesetin manyzdy nәtiyjelermen kórindi», — dep atap ótti Elivira Ázimova.

Suret: kisi.kz

QR Parlamenti Mәjilisining deputaty Aydos Sarym ýkimet birqatar jaghdaylargha, atap aitqanda qantar oqighasyna baylanysty sayasy reformalar jýrgizuge mәjbýr boldy degen anyzdyng joqqa shyghardy.

«Biraq demokratiyalyq ýderister tek jaghymsyz oqighalargha reaksiya ghana emes. Shyn mәninde, sayasy reformalar – búl preziydent Toqaevtyng filosofiyasy», — dedi A.Sarym.

Qoghamdyq-sayasy reformalardyng qajettiligi men súranysy turaly aita kele, mәjilis deputaty 2015-2019 jyldary Qazaqstannyng ekonomikalyq damudyng shegine jetkenin atap ótti.

«Ol kezge deyin ósudi qamtamasyz etetin әleuetimiz bolmady. Halyq sany 5 milliongha ósti, biraq bizde osy 5 million azamatty boyyna sinirip, әleumettik jenildikter jasay alatyn ekonomika bolmady. Qalay bolghanda da, biz әleumettik-sayasy reformalargha keler edik. Sol kezding ózinde-aq «Halyq ýnine qúlaq asatyn memlekettin» keybir instituttary iske qosyldy, olardyng mindetterine ýkimetti, onyng organdaryn bolatyn ózgeristerge dayyndau, týzetu kirdi», — dedi A.Sarym.

Suret: kisi.kz

Mәjilis deputaty Ermúrat Bapiy songhy ýsh jyldaghy demokratiyalyq ózgeristerding ong dinamikasyn, onyng ishinde birqatar manyzdy zannamalyq bastamalardyng jýzege asyryluyn atap ótti.

«Alayda reformalardy tek zang arqyly jýzege asyru mýmkin emes. Qoghamdyq sanagha ózgerister qajet. 30 jyl boyy qogham toqyrau jaghdayynda boldy. Sondyqtan ózgeristerdi jýzege asyru kezen-kezenimen jýrui kerek. Qoghamdyq sanada әli de demokratiyalyq qúndylyqtargha betbúrys bolghan joq», — dep atap kórsetti E.Bapiy.

Bala qúqyqtary jónindegi uәkil Dinara Zәkiyeva óz sózinde zang ýstemdigi qaghidatyn nyghaytu jәne әielder men balalardy zannamalyq qorghau siyaqty reformanyng manyzdy baghytyna toqtaldy. Balalar ombudsmeni óz institutynyng qyzmetining nәtiyjelerimen bólisti.

«Býginde 2 myng otbasyn qoldau ortalyghy ashyldy, taghy 125 ashylugha dayyndyq ýstinde. Problemalyq otbasylardy baqylau maqsatynda 45 myng reyd úiymdastyrylady. Barlyq oblystarda psihologiyalyq qoldau ortalyqtary ashyldy. «Jaqynda balalardyng qúqyqtaryn qorghau bólimderi de ashylady», — dedi D.Zәkiyeva. Sonday-aq, YuNIYSEF te Qazaqstannyng balalardy qorghau jónindegi júmysyn joghary baghalaytynyn atap ótti.

Suret: kisi.kz

Mәjilis deputaty Nikita Shatalov Preziydentting sayasy reformalary últtyq mәdeniyet pen últtyq instituttarmen baylanysty ekenine nazar audardy. Memleket pen qogham búrynghy qoghamdyq-sayasy formasiyadan múragha qalghan instituttar jәne songhy 30 jyldaghy zamanauy instituttarmen baylanysty.

«Institut degenimiz ne? Búl deputattar, sudiyalar, prokurorlar otyratyn ghimarat emes. Búl ýnemi qaytalanatyn erejeler men qaghidalar. Preziydentting sayasy reformalarynyng basty mindetterinin biri – osy erejeler men qaghidalardy biriktirip, olardy jýieli etu. Mysaly, eger búl saylau bolsa, onda olar túraqty. Ónirlerge issaparlar barysynda saylanghan әkimderge degen senimning artyp kele jatqanyn óz tәjiriybemnen kórip jýrmin. Óitkeni halyq әkimge senedi, al әkim túrghyndar ýshin jauapkershilikti óz moynyna alady. Búl biylik pen halyq arasyndaghy baylanysty nyghaytady. Múnyng bәri joghary ekonomikalyq ósuding negizgi qúraldarynyng biri retinde qoghamgha bazalyq senimdi qalyptastyru ýshin qajet. Ártýrli dengeyde senim joghary bolghan jerde tranzaksiyalyq shyghyndar bolmaydy, menshik qúqyghynyng kepildigi jәne qúqyqtyq jýielerding túraqtylyghy bolady. «Qazirgi tanda biz soghan qaray jyljyp kelemiz», — dep týiindedi mәjilismen.

Suret: kisi.kz

Qazaqstan halqy Assambleyasy Hatshylyghy mengerushisining orynbasary Anastasiya Shegorsova óz sózinde halyqtyng qoldauy reformalardyng tabysty boluynyng manyzdy sharty ekenin erekshe atap ótti.

«Azamattyq qogham Preziydent reformalarynyng benefisiaryna ghana emes, subektisine de ainaldy. Býgingi tanda qazaqstandyq qogham jana sayasy shyndyqta – jana etika, jana erejeler, jana sayasy mәdeniyet jaghdayynda ómir sýrip jatyr, búl basqalarmen qatar onlayn ótinishter institutynyng jәne Konstitusiyalyq sottyng payda boluymen baylanysty», — dedi QHA ókili.

Sonymen qatar, A.Shegorsova Qazaqstan halqy Assambleyasynyng reformalardy jýzege asyrudaghy róline toqtaldy.

«Qazaqstan halqy Assambleyasy ózining 30 jyldyq qyzmetinde konsulitativtik-kenesshi organnan Parlamenttegi ókildik funksiyasy bar konstitusiyalyq organgha ainaldy. Assambleyanyng barlyq júmysy birlik ornatugha baghyttalghan, onsyz elimizding ilgeri damuy mýmkin emes. Assambleya Preziydentting barlyq bastamalaryna belsene aralasady», — degen pikir bildirdi.

Suret: kisi.kz

Qoldanbaly etnosayasy zertteuler institutynyng diyrektory Talghat Qaliyev reformalar әrqashan jaylylyq aumaghynan shyghudy bildiredi dep mәlimdedi.

«Qazaqstan joyqyn dauyl jaghdayynda reformalardy jýzege asyrdy: bir jaghynan Qantar boldy, ekinshi jaghynan geosayasy jaghdaydyng shiyelenisui boldy. Múnyng bәri reformalardy toqtatyp, neghúrlym qolayly sayasy jәne ekonomikalyq sәtti kýtuge sebep boluy mýmkin edi. Reformalardyng jýzege asyru perspektivalarynan góri tәuekelderi kóp boldy. «Olardy osynday jaghdayda ótkizu batyl sheshim boldy», — dep bólisti belgili sayasattanushy.

Sonymen qatar, reforma búl nysannyng ózgerui ekenin, al janartylghan instituttardyng mazmúny men tolyqtyryluy azamattyq sektor men memlekettik organdardyng birlesken júmysyna baylanysty bolatynyna toqtaldy.

«Songhy ýsh jylda biz búl reformalardyng nәtiyjelerin, olardyng kýrdeliligi men auqymdylyghyn kórdik. Búghan deyin Últtyq qoghamdyq senim kenesinde sarapshylar talqylap, sol kezde iske aspaytynday bolyp kóringen kóptegen bastamalar qazir shyndyqqa ainaldy», — dep týiindedi sózin T.Qaliyev.

Astana Open Dialogue analitikalyq platformasynyng teng qúryltayshysy, Mәjilis janyndaghy Qoghamdyq palatanyng mýshesi Aleksandr Danilov sayasy reformalar negizinen Qantardan keyin «qylbúrau salynady» dep boljaghan sarapshylardyng kýtilimine qarama-qayshy jýzege asyryldghanyn eske saldy.

«Sayasy reformalardyng eng manyzdy nәtiyjesi – osy uaqyt ishinde bizde eshqanday keri qaytaru bolghan joq jәne biz yryqtandyrudy jalghastyramyz. Degenmen, jýrgizilip jatqan reformalardy baghalau ýshin әli de kóp júmys isteu kerek, QSZY olardy qadaghalaytyn negizgi instituttardyng biri», — dedi sayasattanushy.

Sayasattanushy, media-menedjer Syrym IYtqúlov sayasy reformalardyng nәtiyjesining biri aqparattyq mәdeniyetti arttyru boluy kerek degen pikir bildirdi.

«Býgin biz qoghamnyng kýshti sayasilanuynyng kuәsi bolyp otyrmyz, ol memlekettik sheshimderding barlyghy әrbir qazaqstandyqqa qatysty ekenin týsinuden kórinedi. Sondyqtan sayasatkerlerding de, qoghamnyng da jauapkershiligi, eng bastysy, barsha adamgha әdildik kerek», — dep atap kórsetti S.IYtqúlov.

Talqylau sonynda sarapshylar sayasy reformalar Qazaqstannyng túraqty damuy men memlekettik basqarudyng tiyimdi jýiesin qalyptastyrugha, sonday-aq qoghamdy toptastyrugha jәne azamattardyng elimizding sayasy ómirine belsendi qatysuyna berik negiz qalady degen qorytyndygha keldi.

Abai.kz