Mariyela Kordero Garsia – 1985 jyly tughan venesuelalyq aqyn, audarmashy, zanger. 2013 jyly «El cuerpo de la duda», 2020 jyly «Transfigurar es un país que amas» jәne 2023 jyly «La larga noche de las jaurías» degen 3 jyr jinaghy oqyrmandargha jol tartqan. Kitaptary óz elinen bólek, AQSh-ta jәne Ispaniyada jaryq kórgen. Mariyelanyng jyrlary hindi, aghylshyn, arab, qytay, orys, cheh, eston, serb, ózbek, rumyn, makedon, kәris, bengaly tilderine audarylghan. Ol – halyqaralyq dengeyde tanylyp kele jatqan aqyn. AQSh, Meksika, Argentina, Kolumbiya, Tayvani elderinde ótken poeziya festivalderine qatysqan jәne birqatar halyqaralyq marapattargha ie bolghan. Qalamger Ispaniyada shyghatyn «Poémame» poeziya jurnalynyng «Venesuela poeziyasy» jәne «Álem poeziyasy» aidarlaryn jýrgizedi.

– Qúrmetti Mariyela, sizding «Alghashqy» («The first») degen óleniniz bar. Sonda «Men býkil әlemmin әri eshkim de emespin» (jolma-jol audarma – A. F.) dep jyrlaysyz. Múnday qarama-qayshylyqty oqyrmannyng qalay týsingeni jón?

– Búl tarmaqtarda әiel turaly aitqan edim. Óitkeni, әiel key jerlerde ana, jar, qaryndas, әpke nemese qyz retinde baghalanady. Al keybireuler ýshin әielding eshqanday qadiri joq. Ólenderimde, óziniz aitqanday, qarama-qayshylyq nemese kópmaghynalylyq jii kezdesedi. Meninshe jalpy, poeziyany týsindiruding qajeti joq. Oqyrman ózi sezingenine qaray qabyldauy tiyis. Árkim ólendi ózinshe sezinip, ózinshe týisinedi.

– Taghy bir jyrynyzda «Keyde kólmin, Keyde shólmin» (jolma-jol audarma – A. F.) deysiz. Múnda da qarama-qayshylyq bar eken...

– IYә, jogharyda aitqanymday, ólenderime bir-birimen qabyspaytyn eki týrli oy syidyrugha tyrysamyn. Sebebi ghalamshardyng qos polusi siyaqty әr nәrsening de eki jaghy bolady. Sonymen qatar, kez-kelgen jaratylys kýn men týn siyaqty auysyp otyrady. Adam da – sonday qúbylmaly tirshilik iyesi. Al jogharydaghy jyrda aitqym kelgeni – keyde kóldi qalasaq, keyde shóldi izdeymiz. Eshtene de mәngi emes. Adam da jýz qúbylyp, myng ózgeredi. Tipti, oilarynyz da ózgerui mýmkin. Ózgeris – tiri jangha tәn nәrse.

– Mening biluimshe, jasóspirim kezinizde әkeniz qaytys bolypty. Jany jәnnatta bolghay. Búryn bergen súhbattarynyzda búl qayghyly jaghday sizding poeziyagha keluinizge týrtki bolghanyn aitqan ekensiz...

– Ámiyn, aitqanynyz kelsin. IYә, әkemnen erte airyldym. Ákem óte enbekqor, adal, jan dýniyesi asyl qasiyetterge bay izgi jan edi. Meni qatty jaqsy kórdi, әrdayym qamqor bolyp jýretin. Asqar tauymnyng qazasy jan-dýniyemdi astan-kesteng etti. Janymnyng auyrghanynan ómirge degen kózqarasym, tanymym, sezimim týbegeyli ózgerdi. Ákem qaytys bolghan son, óleng jaza bastadym dep aita almaymyn. Óitkeni, ol bar kezde de balang shumaqtardy dәpterime týrtip, jazyp jýretinmin. Biraq әkemnen airylyp, qayghyryp jýrgende, jazu mening jan dauama ainaldy. Ol maghan 4 jasymda jazudy ýiretken bolatyn. Sodan keyin qolyma týsken kitaptardy oqy berdim. Sóitip, poeziyany «simiruge» kiristim. Birte-birte ishki sezimderim óleng týrinde qúiylyp týsetinin bayqap, ózim de jyr jaza bastadym. Mine, әdebiyetke qadamym osylay bastalghan edi.

– Boyjetken shaghynyzdan bir ýzik syr sherttiniz. Ómirbayanynyzdy tolyghyraq aityp berseniz. 

– Mening ata-anam – Huan Miygeli Kordero Ortiz jәne Mersedes Garsia. Ekeui de saudamen ainalysty. Venesuelanyng Karabobo shtatyndaghy Belen qalasynda tudym. Osy shtattyng astanasy әri óndiris ólkesi Valensiya shaharynda mektepte oqydym. Zang mamandyghy boyynsha joghary bilim aldym. Uniyversiytette oqyp jýrgende, aghylshyn jәne fransuz tilderin de mengerip aldym. Qazir zanger jәne әdeby audarmashy bolyp júmys isteymin. Jalpy, ispanshadan bólek, aghylshyn, fransuz tilderinde erkin sóileymin jәne italiya, portugal tilderinde oqy alamyn.

– Bir súhbatynyzda «Jazu – azapty ýderis. Ol – katarsisting bir týri» – depsiz. Óleng jazu janynyzdy auyrtsa, poeziyany qoi oiynyzda joq pa?

– Ómir tek jaqsylyq pen quanyshtan túrmaydy. Ghúmyrdyng ashy-tәttisi qatar jýredi. Qiyndyq kórsem, azap sheksem, ómirdi tastap ketip qalmaymyn ghoy. Yaghni, synaqqa bola, ólip qalmaymyn. Poeziyada da solay. Ónerding azabyna da shydau kerek. Poeziya mening janymdy auyrtpaydy, ózimning jәne ózgelerding ishki jan kýizelisin aqtarugha kómektesedi. Jazu ýderisining azapty bolatyn sebebi – ólenge ózinning jәne ózgelerding mún-sherin tamyzasyn. Ázirshe jazudy toqtatatyn niyetim joq.

– Siz ýshin poeziya degen ne?

– Poeziya men ýshin – eshqashan qanbaytyn shól, eshqashan basylmaytyn ansar. Qansha óleng jazsam da, әli jazylmaghan bir jyrym, aitylmaghan bir syrym barday sezinemin de túramyn.

– Aqyndyghynyzdan bólek, audarmashylyghynyz da bar. Tәrjimening manyzyna toqtalsanyz.

– Býgingi jahandanu zamanynda audarma – halyqtardyng arasynda mәdeny baylanys ornatatyn basty qúral. Tәrjime týrli últtargha birin-biri tanugha mýmkindik beredi jәne mәdeniyetti bayytady. Audarmanyng arqasynda ózge júrttardyng ruhany әlemine sayahattay alamyz jәne mәdeny qazynamyzdy molaytamyz. Óz basym әlemning әr púshpaghyndaghy aqyndardyng kitaptary men antologiyalardy aghylshyn jәne fransuz tilderinen ispanshagha tәrjimeledim. Jalpy, ongha juyq jinaqty audaryppyn. Búl salada enbektenudi әli de jalghastyra beremin.

– Adamzattyng qateligi ne dep oilaysyz? 

– Otbasy qúndylyqtary qúldyrady, tuystardyng arasy alystap ketti. Jer-jerde qan tógilip, soghystar bolyp jatyr. Avtoritarizm, jemqorlyq, ghalamsharymyzdyng lastanuy... Meni tolghandyratyn, alandatatyn mәseleler kóp. Jarqyn bolashaqtyng elesi de kórinbeydi. Biraq ýmitsizdikke salynbaymyn. Adamzatqa tiygizetin tittey ýlesim – jogharyda atalghan jamandyqtar men kelensizdikterge atsalyspay, aulaq jýremin.

– Sýiikti qalamgerleriniz kimder?

– Sýiip oqityn aqyndarym kóp. Áytse de, amerikalyq Emily Dikinson (1830-1886) men estoniyalyq Yuhan Liyvting (1864-1913) poeziyasy janyma erekshe jaqyn. Olar az sózge kóp maghyna syighyzady. Sonymen qatar, sýiikti aqyndarym retinde Alehandra Pizarniyk, Yorgos Seferiys, Vladimir Holan, Fridrih Gyoliderliyn, Marina Svetaevalardy airyqsha atap ótkenim abzal.

– Al sizding elinizde myqty qalamgerler kimder?

– Venesuela – úly aqyndar eli. Qazirgi kózi tiri jazushylardyng ishindegi asa kórnektisi – Rafaeli Kadeas. Ol 2023 jyly Ispaniya taghayyndaytyn Servantes syilyghynyng laureaty atandy. Sonymen birge, maghan Sanches Pelaesting (1922-2003) ólenderi únaydy. «Elena y los elementos» (1951) jәne «Animal de costumbre» (1959) degen jyr jinaqtarynan keremet әserlendim. Ol – lirikany jana qyrynan jyrlaghan adam.

– Oqyrmandarymyzgha qanday tilek aitasyz?

–  Mening shygharmashylyghyma qyzyghushylyq tanytyp, osynday súhbat úiymdastyrghanynyz ýshin alghys aitamyn. Uaqyt bólip, mening oi-pikirlerimdi oqyp-shyqqan oqyrmandargha da rizashylyghymdy bildiremin. Jurnalgha jәne әr oqyrmangha sәttilik tileymin! Jaqsy kitaptar oqyp, ruhany lәzzat ala berinizder!

– Ángimenizge rahmet! 

Súhbattasqan Alpamys Fayzolla

Abai.kz