Ukraina-Resey soghysyna baylanysty kelissóz ne bolyp jatyr? Býgin Bloomberg basylymy AQSh-tyng Ukraina-Resey soghysyn ayaqtaugha qatysty beybit jospary turaly jazdy. AQSh Europagha Ukraina men Resey arasynda úrys qimyldaryn toqtatu jәne beybit kelisim jasau prosesi iske assa, Mәskeuge salynghan sanksiyalardy jenildetudi úsynuda. Búl mәsele Parijde ótken talqyda kóterilgen eken. Parijde kezdesu keshe ótken edi.

AQSh úsynghan josparda Reseyding baqylauyndaghy aimaqtar Mәskeuding baqylauynda qalatyny aitylghan. Al Kiyevti NATO-gha qosu jaghy qarastyrylmaydy. Reseyding baqylauynda qalghan okkupasiyalyq aimaqtardy әlemdik qauymdastyq moyyndamaydy jәne ol «okkupasiyalyq aimaq» statusynda qalmaq. Úrys qimyldaryn toqtatu boyynsha kelisim jasalsa, Ukrainagha Batys elderi qauipsizdik kepildigi hattamasyn úsynudy oilastyruda. Alayda onyng qanday sipatta bolary belgisiz. Mine, Bloomberg jazghan maqalada osylay jazylghan.

Búl degenimiz ne? Búl soghysty ayaqtau emes, búl úrys qimyldaryn toqtatu. Resey okkupasiyalap alghan aimaqty Ukraina reseydiki dep moyyndamaydy, al Ukraina ózining zandy aimaghynda túrghan jerdi (Donesk, Herson, Zaporoj, Lugansk bólikteri) Resey "bizdiki" dep sanaydy. Resey ony zansyz psevdoreferendumda ózining konstitusiyasyna qosyp qoyghan. Resey mediasynda últshyldary "Herson, Zaporoj qalalary men aimaqtary Ukraina okkupasiyasynda jatyr" degendi jii aitatyn bolady. Qysqasy búl úrys qimyldaryn uaqytsha toqtatu degenge kóbirek keletin siyaqty. Al onyng týbi qayta soghysqa әkelui mýmkin. Bәlkim Tramp әkimshiligi ketken son, bәlkim 10 jyldan keyin, bәlkim 20 jyldan keyin. Tramp әkimshiligining qazirgi úsynysy "biz túrghanda soghyspaysyndar, biz ketken song bilgenindi iste" pozisiyasyna kóbirek úqsaydy. Búl bir jaghynan Ukrainagha qajet úsynys. Ásker jasaqtaugha, qorghanys pozisiyalaryn qúrugha, qaru-jaraqty kóbeytuge jәne militarizasiya jolyna týsken Europa da aldaghy 4-5 jylda kóbirek qaru bere alatyn әleuetke ie bolady. Sebebi Europa qaru-jaraq óndirisin úlghaytuda. Mәsele mynada: Resey búl úsynysty qabylday ma, әlde, Herson, Zaporoj, Donesk oblystaryn tolyq okkupasiyalaghangha deyin úrysty jalghastyra ma? Mening oiymsha Resey tarapy dәp qazir toqtaugha qúlyqty emes. Mәskeu maydan dalasyndaghy inisiativany tolyq óz qolymyzgha aldyq degen kózqarasta. Herson, Zaporoj, Donesk oblystaryn tolyq okkupasiyalamay, toqtamaymyz deui de mýmkin.

Ol ýshin kelissózderdi sozyp, maydan dalasynda shabuyldy jalghastyra bermek. Alayda Resey ýshin ol onaygha soqpaydy. Herson, Zaporoj ispetti qalalardy alu ýshin kemi jyl ketedi. Búl irili-úsaqty ózge auyldar men qalashyqtardy qospaghanda.

Tramp jana ghana sóz sóiledi. Bylay deydi: «Biz búl soghysty toqtatugha tyrysyp jatyrmyz. Eger qanday da bir sebeppen qos tarap kelisimdi kýrdelendirse, búra tartsa, onda biz «sender naghyz jauyz, aqymaq adamsyndar deymiz de, búl isten shyghamyz». Biraq oghan jete qoymaspyz dep ýmittenemin.

Qazir men soghysty ayaqtaugha talpynysty kórgim keledi. Mening oiymsha sol talpynysty kórip otyrmyn. Eki taraptan da. Búl Baydenning soghysy edi ghoy. Men búl iske kiriskenimde júrt «Búl endi Tramptyng soghysy» dep jatty. Joq, búl mening soghysym emes. Búl Baydenning soghysy. Búl soghys bastalmauy kerek edi. Týsinesiz be?! Eshkim eshkimmen oinap otyrghan joq. Biz búl soghysty toqtatugha tyrysyp jatyrmyz. Bizde shynayy mýmkindik bar dep sanaymyn. Qazir barlyghy da sheshushi sәtke jaqyndap qaldy», - deydi AQSh preziydenti.

Búl jerde myna sózderge asa mәn beru kerek dep sanaymyn: «Búl isten shyghamyz» (yaghny kelissózden ketemiz), «Búl Baydenning soghysy».

Yaghni, kelissóz úzaqqa sozylyp, nәtiyje bermese, Tramp kinәni qos tarapqa iyterip, kelissózden shyghyp, Ukrainagha әskery kómekti toqtatuy mýmkin. Shyndyghynda qazir AQSh-tan Ukrainagha kelip jatqan qaru-jaraqtyng bәri Bayden әkimshiligi bergen qaru-jaraqtar. Tramp әkimshiligi jana әskery kómek paketin jariyalaghan emes, jariyalamaytyn da siyaqty.

Soghysty toqtata almaghanyn Tramp «Búl Baydenning soghysy edi» deu arqyly, ózin ózgening soghysyn toqtatugha úmtylghan bitimger retinde kórsetip, ol bitimgerlik missiyasynyng sәtsiz bolghanyna Resey-Ukrainany aiyptauy mýmkin. Al Ukrainany qoldau mәselesin Europagha qaray ysyra saluy ghajap emes. Onda búl Ukraina ýshin qiyn bolmaq. Sebebi AQSh-tyng brondy tehnikalaryn, sputniktik barlauy men әue qorghanys jýiesine qajetti zymyrandaryn, zymyran shabuylyn eskertu jýiesin Europa tolyq almastyra almaydy.

Osyghan deyin Tramp «kelissózge kedergi tarapqa qysym jasaymyz» degen edi. Ukraina úrys qimyldaryn toqtatugha birden kelisti, kelispey otyrghan Resey. Alayda Tramptyng Reseyge qarsy әreketi bayqalmaydy. Mening oiymsha aidyng sonynda kóp dýnie belgili bolady. Tramp Reseyge qysym jasay ma (yaghny sanksiyany kýsheytip, Reseyding múnayyna qysymdy arttyru), AQSh kelissózden shygha ma, әlde ony jalghastyra ma, Europa Ukrainany qanshalyqty qoldaydy, mine osynyng bәri ay sonynda aiqyndala bastaytynday.

Reseylik aqparat kózderi «Ukraina Pashadaghy kelisimdi búzyp, Doneskti atqylady» degendi jappay jazuda. Qalagha rasymen shabuyl jasaldy ma? Jasalsa, kim jasady? Ukraina ma? Arandatu ma? Ol jaghy әzirge belgisiz.

Jalpy búl «Pasha kelisimi» degen Putin aitqanday gumanitarlyq maqsatta emes, medialyq maqsatta jasalghan dýniye. Gumanitarlyq maqsatta sheshim qabyldanuy tiyis bolsa, nauryz aiynda «úrysty 30 kýnge tolyq toqtatu» turaly AQSh-tyng úsynysyn Putin qabyldauy tiyis edi. Ol úsynysty Ukraina qabyldaghan, alayda Resey әli qabyldaghan joq.

Batystyq mediada ne jazyluda? Mysaly mýiizi qaraghayday sayttar bylay dep jazuda. Sky News: «Pasha kelisimin úsynu arqyly Putin ózin bitimger etip kórsetude», WSJ: «Pashada úrysty toqtatu úsynysyn jasau arqyly Putin diplomatiyalyq jeniske jetti», CNN: «Putinning Pasha kelisimi Ukraina ýshin qiyndyqtar tuyndatuy mýmkin, sebebi Tramp soghysty toqtatugha Mәskeu emes, Kiyev kedergi degen ústanymdy quattay bastauy ghajap emes», The New York Times: «Resey Pasha kelisimi arqyly kelissózderge ashyq ekenin anghartuda» jәne basqany jazuda.

Yaghni, Putinning búl sheshimi maydan dalasynda eshteneni ózgertpese de, medialyq effektisi bayqaluda. Kelisimdi jariyalaudyng da maqsaty sol edi. Reseyding úrysty toqtatugha dayyn ekenin sóz jýzinde anghartu jәne sol arqyly Tramp әkimshiligindegi osy soghysqa qatysty reseyshil kózqarasty úlghaytu. Oilaghandary iske asty ma, joq pa, ony jaqyn aralyqta kóremiz. Tramp әdettegidey bir-eki tuit jazuy tiyis.

Osyghan deyin «Kursk oblysynda Ukraina әskeri myndap qorshauda qaldy», «Ukrainagha úshyp bara jatqan 7 drondy Resey ózi atyp týsirdi» degen Resey aqparaty Tramp әkimshiligi tarapynan qoldau tauyp, Tramptyn, Uitkofftyng auzynan aitylghan edi. Keyin búl aqparattardyng shyndyqqa janaspaytynyn tәuelsiz әskery sarapshylar, Fransiya jәne Úlybritaniya barlau qyzmeti dәlel-dәiekpen kórsetken son, ol jayly aitylmaytyn boldy.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz