2025 jylghy 21 sәuirde Ortalyq saylau komissiyasynyng basshysy Núrlan Ábdirovtyng tóraghalyghymen QR OSK janyndaghy mýgedektigi bar adamdardyng saylau qúqyqtaryn qamtamasyz etu jónindegi júmys tobynyng otyrysy ótti.

Júmys tobynyng otyrysyna Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau viyse-ministri Asqarbek Ertaev, júmys tobynyng mýsheleri, memlekettik organdardyn, ÝEÚ ókilderi, әrtýrli ónirlerden kelgen sarapshylar qatysty.

Otyrysty asha otyryp, QR Ortsaylaukom Tóraghasy Núrlan Ábdirov Mýgedektigi bar adamdardyng saylau qúqyqtaryn qamtamasyz etu jónindegi júmys toby OSK janynda 2018 jyldan beri júmys istep kele jatqanyn atap ótti. 2022 jyldan bastap ol jana ereje negizinde júmys isteydi jәne onyng qúramy merzidi týrde janartylyp otyrady. Býgingi tanda qatysushylardyng 70%-dan astamy qoghamdyq birlestikterding ókilderi bolyp tabylady, búl júmys tobynyng qoldanbaly baghytyn kýsheytedi jәne mýgedektigi bar adamdardyng saylau prosesine naqty qajettilikterin esepke alugha yqpal etedi.

Mәjilisting partiyalyq tizimderinde keminde 30%-y әielder, jastar jәne mýgedektigi bar adamdar qúrauy tiyis. Memleket basshysy Q.Q.Toqaevtyng auqymdy konstitusiyalyq reformasy shenberinde zannamada bekitilgen búl kvotanyng manyzdylyghyn OSK basshysy atap ótti. Búl norma tizimderdi tirkeu kezinde de, mandattardy bólu kezinde de mindetti bolyp tabylady.

Ol sonday-aq býkil el boyynsha saylau komissiyalarynyng mýgedektigi bar mýshelerining sany 2019 jylghy 455-ten býgingi kýnge 735-ke deyin úlghayghanyn atap ótti.

«Búl inkluzivtilikting jýieli sayasatyn birizdi iske asyrudyng nәtiyjesi. Degenmen, әri qaray damu manyzdy. Biz partiyalardyng saylaualdy baghdarlamalary mýgedektigi bar adamdardyng barlyq sanattaryna – mazmúny jaghynan ghana emes, tehnikalyq jaghynan da qoljetimdi boluy tiyis dep sanaymyz. Ol ýshin biz júmys tobynyng mýshelerin saylauda qoljetimdi ortany keneytuge yqpal etetin naqty úsynystardy engizuge shaqyramyz», – dedi OSK Tóraghasy.

Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrligining (Enbekmiyni) qúzyreti salasynda jýrgizilip jatqan qyzmet turaly Asqarbek Ertaev bayandama jasady. Ol saylau prosesinde qoljetimdi ortany qúru mәselelerine nazar audardy, sonday-aq mýgedektigi bar adamdar ýshin «Qoljetimdilikting interaktivti kartasy» portalynyng paydasy turaly habardar etti.

Otyrystyng manyzdy sәtterining biri OSK men Enbekmiyni arasyndaghy kelisimning negizinde Jol kartasyn әzirleu turaly uaghdalastyq boldy. OSK Tóraghasy bastamashylyq etken Jol kartasy mýgedek adamdardyng saylau qúqyqtaryn iske asyrudyng birynghay tәsilderin әzirleuge jәne saylau organdary men ministrlikting ónirlik bólimsheleri arasynda saylau infraqúrylymyna qoljetimdilikti keneytude tiyimdi ýilestirudi qamtamasyz etuge mýmkindik beredi.

«Shyraq» QB jәne Parlament Senaty janyndaghy Inkluziya jónindegi kenesting tóraghasy Lәzzat Qaltaeva qatysushylardy «Shyraq» QB, EQYÚ-nyng Astanadaghy baghdarlamalar ofiysi jәne OSK birlesken jobasy shenberindegi saylaudy úiymdastyrushylar ýshin mýgedek adamdardyng saylau qúqyqtary jónindegi beynekursty әzirleu barysy turaly habardar etti. Beynekurs saylaudy úiymdastyrushylargha arnalghan teoriyalyq aspektilerdi de, interaktivti tapsyrmalardy da qamtidy.

Saylau uchaskelerining qoljetimdiligi monitoringining qorytyndylary turaly «IteachMe» qúzyrettilikti damytu qorynyng diyrektory Zahira Begaliyeva aityp berdi. Shyghyp qalghan mәslihat deputattarynyng ornyna saylau barysynda jýrgizilgen monitoring (2025 jylghy 30 nauryz) uchaskelerding kópshiligi qol jetimdilikting qajetti jaghdayymen qamtamasyz etilgenin jәne әkimdikter tarapynan nazar audarudy talap etetin jekelegen mәseleler bar ekenin kórsetti. Sonymen qatar, spiyker basqa elderde qoldanylatyn tehnologiyalar men sheshimder turaly, sonyng ishinde dauystyq signaldary bar qúrylghylardy, mobilidi qosymshalardy jәne t.b. paydalanu turaly aitty.

Otyrystyng kýn tәrtibining songhy taqyryby kóru qabileti búzylghan adamdar ýshin paydalanushynyng dybystyq eskertui bar NVDA baghdarlamalyq jasaqtamasyn paydalanu boldy. «Qazaq zaghiptar qoghamy» QB «Pavlodar» QQ preziydenti Snejana Mryli kóru qabileti búzylghan adamdardyng óz betinshe dauys berui ýshin jaghday jasaudyng manyzdylyghyn atap ótti. Ol zaghip saylaushylargha basqa bir túlghanyng kómeginsiz aqparat alugha mýmkindik beretin osy baghdarlamanyng praktikalyq qoldanyluy turaly aitty. Onyng pikirinshe, saylau uchaskelerinde osynday tehnologiyalardy engizu saylau prosesining qoljetimdiligin jәne mýgedek azamattardyng saylau belsendiligining dengeyin arttyrady. Núrlan Ábdirov Pavlodarda pilottyq rejimde qoldanylyp jýrgen osy baghdarlamany synaqtan ótkizudi úsyndy. Osy júmystyng nәtiyjesi boyynsha aumaqtyq saylau komissiyalary ony saylau prosesine odan әri engizu mýmkindigi turaly úsynymdar bere alady.

Otyrys sonynda Ortsaylaukom basshysy azamattardyng barlyq sanattarynyng saylau prosesine teng qatysuyn qamtamasyz etu boyynsha jýieli jәne birizdi júmys jalghasatynyna senim bildirdi. Júmys tobynyng mýsheleri memlekettik organdarmen birlesip mýgedektigi bar adamdardyng saylau qúqyqtarynyng saqtaluyna túraqty monitoring jýrgizudi jәne saylauda qoljetimdi ortany jaqsartugha qatysudy jalghastyrady.

Abai.kz