2025 جىلعى 21 ساۋىردە ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ باسشىسى نۇرلان ءابدىروۆتىڭ توراعالىعىمەن قر وسك جانىنداعى مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ سايلاۋ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسى ءوتتى.

جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسىنا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى اسقاربەك ەرتاەۆ، جۇمىس توبىنىڭ مۇشەلەرى، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇەۇ وكىلدەرى، ءارتۇرلى وڭىرلەردەن كەلگەن ساراپشىلار قاتىستى.

وتىرىستى اشا وتىرىپ، قر ورتسايلاۋكوم توراعاسى نۇرلان ءابدىروۆ مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ سايلاۋ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جۇمىس توبى وسك جانىندا 2018 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى. 2022 جىلدان باستاپ ول جاڭا ەرەجە نەگىزىندە جۇمىس ىستەيدى جانە ونىڭ قۇرامى مەرزىدى تۇردە جاڭارتىلىپ وتىرادى. بۇگىنگى تاڭدا قاتىسۋشىلاردىڭ 70%-دان استامى قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ وكىلدەرى بولىپ تابىلادى، بۇل جۇمىس توبىنىڭ قولدانبالى باعىتىن كۇشەيتەدى جانە مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ سايلاۋ پروتسەسىنە ناقتى قاجەتتىلىكتەرىن ەسەپكە الۋعا ىقپال ەتەدى.

ءماجىلىستىڭ پارتيالىق تىزىمدەرىندە كەمىندە 30%-ى ايەلدەر، جاستار جانە مۇگەدەكتىگى بار ادامدار قۇراۋى ءتيىس. مەملەكەت باسشىسى ق.ق.توقاەۆتىڭ اۋقىمدى كونستيتۋتسيالىق رەفورماسى شەڭبەرىندە زاڭنامادا بەكىتىلگەن بۇل كۆوتانىڭ ماڭىزدىلىعىن وسك باسشىسى اتاپ ءوتتى. بۇل نورما تىزىمدەردى تىركەۋ كەزىندە دە، مانداتتاردى ءبولۋ كەزىندە دە مىندەتتى بولىپ تابىلادى.

ول سونداي-اق بۇكىل ەل بويىنشا سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ مۇگەدەكتىگى بار مۇشەلەرىنىڭ سانى 2019 جىلعى 455-تەن بۇگىنگى كۇنگە 735-كە دەيىن ۇلعايعانىن اتاپ ءوتتى.

«بۇل ينكليۋزيۆتىلىكتىڭ جۇيەلى ساياساتىن ءبىرىزدى ىسكە اسىرۋدىڭ ناتيجەسى. دەگەنمەن، ءارى قاراي دامۋ ماڭىزدى. ءبىز پارتيالاردىڭ سايلاۋالدى باعدارلامالارى مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ بارلىق ساناتتارىنا – مازمۇنى جاعىنان عانا ەمەس، تەحنيكالىق جاعىنان دا قولجەتىمدى بولۋى ءتيىس دەپ سانايمىز. ول ءۇشىن ءبىز جۇمىس توبىنىڭ مۇشەلەرىن سايلاۋدا قولجەتىمدى ورتانى كەڭەيتۋگە ىقپال ەتەتىن ناقتى ۇسىنىستاردى ەنگىزۋگە شاقىرامىز»، – دەدى وسك توراعاسى.

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ (ەڭبەكمينى) قۇزىرەتى سالاسىندا جۇرگىزىلىپ جاتقان قىزمەت تۋرالى اسقاربەك ەرتاەۆ بايانداما جاسادى. ول سايلاۋ پروتسەسىندە قولجەتىمدى ورتانى قۇرۋ ماسەلەلەرىنە نازار اۋداردى، سونداي-اق مۇگەدەكتىگى بار ادامدار ءۇشىن «قولجەتىمدىلىكتىڭ ينتەراكتيۆتى كارتاسى» پورتالىنىڭ پايداسى تۋرالى حاباردار ەتتى.

وتىرىستىڭ ماڭىزدى ساتتەرىنىڭ ءبىرى وسك مەن ەڭبەكمينى اراسىنداعى كەلىسىمنىڭ نەگىزىندە جول كارتاسىن ازىرلەۋ تۋرالى ۋاعدالاستىق بولدى. وسك توراعاسى باستاماشىلىق ەتكەن جول كارتاسى مۇگەدەك ادامداردىڭ سايلاۋ قۇقىقتارىن ىسكە اسىرۋدىڭ بىرىڭعاي تاسىلدەرىن ازىرلەۋگە جانە سايلاۋ ورگاندارى مەن مينيسترلىكتىڭ وڭىرلىك بولىمشەلەرى اراسىندا سايلاۋ ينفراقۇرىلىمىنا قولجەتىمدىلىكتى كەڭەيتۋدە ءتيىمدى ۇيلەستىرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

«شىراق» قب جانە پارلامەنت سەناتى جانىنداعى ينكليۋزيا جونىندەگى كەڭەستىڭ توراعاسى ءلاززات قالتاەۆا قاتىسۋشىلاردى «شىراق» قب، ەقىۇ-نىڭ استاناداعى باعدارلامالار ءوفيسى جانە وسك بىرلەسكەن جوباسى شەڭبەرىندەگى سايلاۋدى ۇيىمداستىرۋشىلار ءۇشىن مۇگەدەك ادامداردىڭ سايلاۋ قۇقىقتارى جونىندەگى بەينەكۋرستى ازىرلەۋ بارىسى تۋرالى حاباردار ەتتى. بەينەكۋرس سايلاۋدى ۇيىمداستىرۋشىلارعا ارنالعان تەوريالىق اسپەكتىلەردى دە، ينتەراكتيۆتى تاپسىرمالاردى دا قامتيدى.

سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنىڭ قولجەتىمدىلىگى مونيتورينگىنىڭ قورىتىندىلارى تۋرالى «IteachMe» قۇزىرەتتىلىكتى دامىتۋ قورىنىڭ ديرەكتورى زاحيرا بەگاليەۆا ايتىپ بەردى. شىعىپ قالعان ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ ورنىنا سايلاۋ بارىسىندا جۇرگىزىلگەن مونيتورينگ (2025 جىلعى 30 ناۋرىز) ۋچاسكەلەردىڭ كوپشىلىگى قول جەتىمدىلىكتىڭ قاجەتتى جاعدايىمەن قامتاماسىز ەتىلگەنىن جانە اكىمدىكتەر تاراپىنان نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتەتىن جەكەلەگەن ماسەلەلەر بار ەكەنىن كورسەتتى. سونىمەن قاتار، سپيكەر باسقا ەلدەردە قولدانىلاتىن تەحنولوگيالار مەن شەشىمدەر تۋرالى، سونىڭ ىشىندە داۋىستىق سيگنالدارى بار قۇرىلعىلاردى، ءموبيلدى قوسىمشالاردى جانە ت.ب. پايدالانۋ تۋرالى ايتتى.

وتىرىستىڭ كۇن ءتارتىبىنىڭ سوڭعى تاقىرىبى كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان ادامدار ءۇشىن پايدالانۋشىنىڭ دىبىستىق ەسكەرتۋى بار NVDA باعدارلامالىق جاساقتاماسىن پايدالانۋ بولدى. «قازاق زاعيپتار قوعامى» قب «پاۆلودار» قق پرەزيدەنتى سنەجانا مرىل كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان ادامداردىڭ ءوز بەتىنشە داۋىس بەرۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. ول زاعيپ سايلاۋشىلارعا باسقا ءبىر تۇلعانىڭ كومەگىنسىز اقپارات الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وسى باعدارلامانىڭ پراكتيكالىق قولدانىلۋى تۋرالى ايتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندە وسىنداي تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ سايلاۋ پروتسەسىنىڭ قولجەتىمدىلىگىن جانە مۇگەدەك ازاماتتاردىڭ سايلاۋ بەلسەندىلىگىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرادى. نۇرلان ءابدىروۆ پاۆلوداردا پيلوتتىق رەجيمدە قولدانىلىپ جۇرگەن وسى باعدارلامانى سىناقتان وتكىزۋدى ۇسىندى. وسى جۇمىستىڭ ناتيجەسى بويىنشا اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارى ونى سايلاۋ پروتسەسىنە ودان ءارى ەنگىزۋ مۇمكىندىگى تۋرالى ۇسىنىمدار بەرە الادى.

وتىرىس سوڭىندا ورتسايلاۋكوم باسشىسى ازاماتتاردىڭ بارلىق ساناتتارىنىڭ سايلاۋ پروتسەسىنە تەڭ قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا جۇيەلى جانە ءبىرىزدى جۇمىس جالعاساتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى. جۇمىس توبىنىڭ مۇشەلەرى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ سايلاۋ قۇقىقتارىنىڭ ساقتالۋىنا تۇراقتى مونيتورينگ جۇرگىزۋدى جانە سايلاۋدا قولجەتىمدى ورتانى جاقسارتۋعا قاتىسۋدى جالعاستىرادى.

Abai.kz