Qazaq әdebiyetinde qaraly kýn

Býgin belgili jazushy aghamyz Ernest Tórehanov ómirden ozdy.
Men aghamen birneshe jyl «Úly dala tynysy» gazetinde qanattasy, seriktesi bolyp janynda jýrdim. Qazaqtyng keng jýrekti, batyr túlghaly, parasatty azamaty edi. Onyng kóptegen kitaptary, әngimeleri oqyrmandar talabynan shyghyp, kóp oqylushy edi. Ásirese, «Eskendir men Roksana» atty tarihy romany Eskendir Zúlqarnayynnyng Aziya joryghyn mýlde basqa qyrynan kórsetken, Eskendirding jauyngerligi men prototýrki elining jauynger qaghandarynyng teng dәrejedegi mәrttigin pash etken sony tuyndy boldy.
Áriyne, Ernest Tórehanov adal azamat retinde memlekettegi әdiletsizdikti kóp synady. Sol ýshin de ol shetqaqpaylyqty kóp kórdi. Memlekettik syilyqqa ússynylghan, shet elde moyyndalghan tuyndysyn tizimnen alyp tastady. Soghan qaramastan, ol «Almatyda kýn ashyq» kitabyn jazdy...
Bolashaqta shuaqty kýnder bolaryna sendi...
Býgin aghanyng shuaghy sóndi...
Endi, «Jatqan jeriniz jaryq bolsyn, agha!» deuden basqa amalymyz joq.
Tómende, Reseyde shyqqan kitabyndaghy annotasiyany qaz qalpynda berip otyrmyz:
O chem kniga «Aleksandr y Roksana»
Epicheskiy roman, napisannyy Ernestom Torehanovym, klassikom kazahstanskoy liyteratury. V romane zahvatyvaiyshe opisyvaetsya istoriya lubvy y jizny Aleksandra Makedonskogo y stepnoy prinsessy Roksany. Kniga yavlyaetsya odnim iz luchshih obrazsov kazahstanskoy liyteratury, soedinyaishey v sebe bogatyy liyteraturnyy yazyk, a takje zahvatyvayshuy istorii lubvy y jizni, opisannye s maksimalino podrobnymy istoricheskimy detalyamiy.
Ernest Tórehanov - 1943 jyly 12 qarashada Almaty oblysynyng Kegen audanyndaghy Jalanash auylynda tughan. 1960 – 62 jj. «Almaty jilstroy» tresinde qúrylysshy bolyp júmys istegen. 1962 jyly Qazaq memlekettik uniyversiytetining orys filologiya fakulitetine týsken. 1963 – 66 jj. әsker qatarynda boldy. Odan oralghan song oquyn syrttay jalghastyryp, «Leninshil jas» («Jas Alash») gazetinde korrektor, әdeby qyzmetker, jauapty hatshynyng orynbasary, bólim mengerushisi bolghan. Manghyshlaq, Torghay oblystary ashylghanda óz erkimen Manghystaugha qonys audaryp, múnayshylar men kenshiler (uran kenshileri) ómirimen jete tanysty. Úzaq jyldar «Jazushy», «Jalyn» baspalarynda, «Qazaqfilim» kino-studiyasynda júmys istedi. «Nauka y vysshaya shkola Kazahstana» gazetining bas redaktory bolghan. 1990 jyly Halyqaralyq «Qazaq tili» qoghamynyng viyse-preziydenti, osy qoghamnyng «Aq Jaryq» – «Belyy Svet» atty gazetining bas redaktory, «Úly dala» gazetining bas redaktory boldy.Alghashqy kitaby «Hantәniri» (әngimeler) 1978 jaryqqa shyqty. Odan song «Altyn shenber» (1982, povester men әngimeler), «Taudan týsken iz» (1983, povester), «Er kezegi» (1984, roman jәne povesti), «Alystaghy aq qala» (1987, roman), «Eskendir men Roksana» (roman), «Almatyda kýn ashyq» (2009) kitaptary jaryq kórdi.1982 jyly «Taudan týsken iz» povesi respublikalyq jastar konkursynyng («Jalyn») jenimpazy atandy. «Alystaghy aq qala» romany ýshin Múhtar Áuezov atyndaghy syilyqqa ie boldy. «Qazaqstan Respublikasynyng Tәuelsizdigine 10 jyl», «Astanagha 10 jyl» merekelik medalidarymen, «Qazaq tili» qoghamynyng «Qazaq tilining qaharmany» altyn medalimen marapattalghan.
Ábdirashit Bәkirúly,
«Qazaq әlemi» RQB mýshesi, Filosof‑publisist
Abai.kz