Ayauly aqyn

Aytuly aqyn, Ózbekstan jәne Qazaqstan Jazushylar odaqtarynyng mýshesi Núrbiybi Omar 1955 jyly 2 qantarda (qújat boyynsha 15 sәuirde) qazirgi Týrkistan oblysynyng Qazyghúrt audanyndaghy Túrbat auylynda dýniyege kelgen. Túrbat sózi týrik tilinen audarghanda «Áuliyeli, keseneli meken» degen maghynany bildiredi. Múnda Smayyl ata, Qoshqar ata, Jebireyil ata, Pәrpi at siyaqty 11 ataqty әulie jerlengen degen derek bar.
Ákesi Qarabay Omarov «Tan» bastauysh mektebinde mengerushi bolyp qyzmet atqarghan. Birneshe әiel alghanymen olardan perzent sýimegen. Ileskýl degen zayybynan Gýlbiybi esimdi jalghyz qyzy bolghan. Aqynnyng anasy Júmagýl kýieuinen 20 jas kishi eken.
Núrbiybi Omar Túrbattaghy mektep-internatta jatyp oqyghan. Orta mektepti oidaghyday bitirgen boyjetken Gәnjәuy Nizamy atyndaghy Tashkent memlekettik pedagogikalyq institutynyng (qazirgi uniyversiytet) filologiya fakulitetine oqugha týsken. Joghary oqu ornyn tәmamdap, qazaq tili men әdebiyeti pәnining múghalimi mamandyghyn alyp shyqqan.
Ózining enbek jolyn 1977 jyly Bostandyq audanynda múghalim bolyp bastaghan. Shymghan tauyndaghy mektepte qazaq, ózbek, qyrghyz, tәjik últynyng balalaryna sabaq bergen. Keyinnen audandyq oqu bóliminde әdisker bolyp qyzmet istegen. Audandyq «Bostandyq dauysy» gazetinde redaktordyng orynbasary, Tashkentte qazaq tilinde jaryq kóretin respublikalyq «Dostyq tuy», «Núrly jol» gazetterinde әdebiyet jәne óner bólimining mengerushisi bolyp qyzmet istegen. Onyng maqalalary men ólenderi Almatydan shyghatyn «Qazaqstan múghalimi», «Leninshil jas» (qazirgi «Jas Alash») gazetteri men «Qazaqstan әielderi», «Mәdeniyet jәne túrmys» (qazirgi «Parasat») jurnaldarynda jariyalanyp túrghan.
Atamekenin ansaghan qyz tughan jerge oralghan. Sóitip, oblys ortalyghyndaghy «Shymkent kelbeti», «Aqiqat - Istina», «Zamana», «Sana jәne Naryq» gazetterinde, «Domalaq Ana» jurnalynda qyzmet istegen.
Aqyn qyzdyng alghashqy ólenderi «Balausa», «Elqiyn» (ózbek tilinde) újymdyq jyr jinaqtarynda jariyalanghan. 1998 jyly Tashkenttegi «Sharq» baspasynan «Jansәule» dep atalatyn jeke jyr jinaghy jaryq kórgen. Kitapqa Ózbekstan Respublikasy Qarjy uәzirligi valuta basqarmasy bastyghynyng orynbasary Saparbay Jobaev demeushilik jasaghan. Redaktory – jurnalist Qatira Núrbaeva. Onyng «Bir auyz sóz» atty alghysózin lirik aqyn, syrly sazger Israil Saparbay jazghan. «...Núrbiybi Omardyng gazet-jurnaldardan toptama ólenderin oqyghandaghy bir riza bolatynym - shynayylyghy. Bir oqyghanda qarapayym ólenning ónboyynan alghausyz aqiqatty, shymqay shynayylyqty kórgende aqyngha degen yqylas, peyiling arta týsedi.
Ras, Núrbiybi ólenderinde kýrdeli izdenis iyirimderi kóp kezdese bermeui de mýmkin. Bizde eksperiymentator, novator aqyndar sausaqpen sanarlyqtay ghana. Dәstýrli poeziya aghymymen jarq etip, birden kózge shalyna qoiyng taghy qiyn. Múny Núrbiybi bilmey jýrgen joq. Tuabitti aqyndyq, ishki senim men taghdyr - osy ýshtaghan aqyn qyzdyng túlaboyyn qúraghan. Qay-qaysy ólenderinen de osy ýsh qasiyet jәutenkózdenip túrady. Meninshe, «Jansәule» oqyrmangha osynysymen únaydy ghoy deymin. Búryn újymdyq jinaqtar men respublikalyq basylymdarda kórinip jýrgen aqyn qyzdyng búl - alghashqy kitaby. Alghashqy kitap - aqynnyng túlaboyy túnghyshy ghoy. Núrbiybi aqyndy osy sýp-sýikimdi «túnghyshymen» qúttyqtayyq, endeshe. Ómiri úzaq bolghay...», - degen aqjoltay izgi tilek niyetin bildirgen bolatyn.
Túnghysh jeke jyr jinaghynda tughan jer, ana, dostary, últjandylyq qasiyet jayly oy tolghaydy. «Qyzyng «qashyp» ketti me?», «Eski Joba», «Qyzyma» (Farizagha), «Jaqsylyqqa - jamandyq», «Senbeymin», «Ómir degen basqa eken...» (Sayrangha), «Shyryldaghan shyndyq», «Kózding jasy...», «Maqtap-maqtap...», «Qasiret pe?», «Soqyr aqyn», «Múnly әn..», «Shette jýrgen bir qazaq», «Raqmet, senderge», «Shetkerirek jýrsem de...», «Qazaqsha әn...», «Aqyn dep...», «Songhy qonyraugha syr» (Qyzym Farizagha), «Maqta... maqta..» (Múqaghaly Maqataevtyng izimen), «Qayta oralghan qazaqtyng zary», «Valutashy» dosym bar...», «O, ólen», «Salystyryp», «Baqytty dep» ólender qyzghylyqty oqylady.
Tughan jerge oralghan aqynnyng Shymkenttegi «Kitap» baspasynan «Aqyndyqty әruaq jolyna aiyrbaghan qyz» dep atalatyn kitaby jaryq kórgen. 2004 jyly Shymkent qalasyndaghy «Ordabasy» baspasynan «Saghynysh saghymdary» dep atalatyn ekinshi jyr jinaghy oqyrmandar qolyna tiygen. Redaktory - Narmahan Begalyúly. Birinshi bólim «Túrbat tany», ekinshisi «Kónil tamylary», ýshinshisi «Jýrek lýpili» degen ataulardy iyelengen.
2007 jyly Shymkenttegi «Kitap» baspasynan «Baqytsyzdyqtan baqyt tap» dep atalatyn kezekti kitaby jaryq kórgen. Birinshi bólim «Meni ýnsiz keshirer dep...», ekinshi bólim «Túrbatta túnghan syrlar kóp...» dep atalady. Ondaghy Qarajan Áblyazimov, Marhabat Bayghút, Sherhan Múrtaza, Túrsynay Orazbaeva, Isral Saparbay jayly jazbalardy tebirenbey oqu әste mýmkin emes.
2011 jyly Almatydaghy «Núrly Álem» baspasynan «Jaqsy joq dep aitpandar» kitaby jaryq kórgen. Birinshi bólim «Qazyghúrtta auylym...», ekinshisi «Oralmandar -- mol armandar...», ýshinshisi «Áriptester әngimesi» dep atalady. Birinshi bólimde osy audandy basqarghan Ály Ábdikerimúly Bektaev, Túmanbay Áliyev, sonymen qatar Gýlmira Japbarqyzy Taghaeva, Perizat Bekmyrzaqyzy Alshabaeva, Gýlmira Saparova, Amankýl Isaqúlqyzy, Seydahmet Áuelbekúly Baydәuletov, Bolysbek Bóribekúly Pirәli jayly maqalalar jariyalanghan. Ekinshi bólimde Tólemyrza (Tólesh) Temirbekúly Baltabaev, Temirhan Álihanov, Gýldariya Áshirbaeva, Abdulla Nyshanúly Túrsynov, Jýsip Aymyrzaev, Áuelhan Tórebekly Dýisebaev, Dәuren Áuelhanúly Dýisebaev, Qojabek Saparúly Bayqabylov, Perdebek Qonysbekov, Seydualy Orazaliyev, Tansyqbay Joldasov, Túrdybay Qaldybaev, Meyirshah Lәtif aqynqyzy Múrәshimova, Tasmúrat Tәjibaev turaly syr shertiledi. Ýshinshi bólimde aqyn Núrbiybi Omargha arnalghan Sabyrbek Núrmanúly Túrlybek pen Bektay Shetenovting ólenderi, Ýmithan Altaeva, Atanbek Nauryzdyng maqalalary jariyalanghan. Avtordyng Lev Gumiylev atyndaghy Euraziya Últtyq uniyversiytetining professory, Qazaqstan Respublikasy Memlekettik eltanbasynyng avtory Jandarbek Mәlibekov, jurnalist, jazushy, Ontýstik Qazaqstan (qazirgi Týrkistan) oblystyq mәdeniyet basqarmasynyng búrynghy basshysy Kýliya Smayylhanqyzy Aydarbekova, «Núr Otan» (qazirgi «Amanat») partiyasy Ontýstik Qazaqstan (qazirgi Týrkistan) oblystyq filialy tóraghasynyng orynbasary Qalima Jantóreeva, oralman qyz Pәkiza jayly jazbalary oryn alghan.
2015 jyly Shymkentte «Qúlpyrghan qyzghaldaghym en...» dep atalghan kitaby baspadan shyqqan. Onda sinlisi Zyliha Ystyqúlova jayly syr shertedi. Búl kitapqa sonymen qatar úly Abaydyng tórtinshi, besinshi, altynshy, jetinshi, onynshy, on ekinshi, on tórtinshi, on jetinshi, jiyrma birinshi, jiyrma besinshi, otyz ekinshi, otyz besinshi, qyryq ýshinshi qara sózderi men Tútqabay Imanbekovting «Aghayyn-birlik haqynda», «Balam, saghan aitarym...», «Óner, ómir, ózim...», «Mahabbatsyz dýnie bos» taqyrybyndaghy naqyl sózderi men Qadyr Myrza Áliyding 22 danalyq sózderi engizilgen.
Ómirining songhy jyldary tandamaly ólender men esseler jinaghy jaryq kórgen. Osylaysha oily oqyrmandaryna mol múra syilaghan aqyn tuyndylary halyq jadynda, el esinde jattalyp qalghan.
Shymkenttegi Jasóspirimder kitaphanasynda aqyn, Ózbekstan jәne Qazaqstan Jazushylar odaqtarynyng mýshesi Núrbiybi Omardyng jetpis jyldyq mereytoyyna arnalghan «Sezim tamshylary» atty eske alu keshi ótti. Oghan kitaphanashylar men Qazaqstannyng ziyatkerlik «Bәiterek» mektebi qazaq tili men әdebiyeti pәnining múghalimi Elaman Altynbaev, kitaphanashy Araylym Jolseyitova bastap kelgen osy bilim ordasynyn oqushylary men aqynnyng úrpaqtary men tuystary qatysty.
Is-sharany atalmysh kitaphananyn bólim mengerushisi Áliya Áshirova qysqasha qúttyqtau sóz sóilep ashty. Keshti osy qúthananyng kitaphanashysy әri jeztanday әnshisi Taligha Nahanova jýrgizdi. Ara-arasynda әsem әuezdi әnmen әrlep otyrdy. Kesh barysynda aqynnyng әpkesi Aybiybi Baydarova; ýlken úly – Rauan, kelini Jazira, nemereleri - Gýlmerey men Bayaman; kishi úly - Rollan; qyzy - Fariza, nemeresi Aqerke Ermúhammed; respublikalyq «Mixnews.kz» aqparattyq saytynyng Bas redaktory Núrsúlu Bazarbayqyzy sóz sóilep, Núrbiybi Omardyng shayyrlyq sheberligi men shygharmashylyghy jayly ózderining estelikteri men oilaryn ortagha saldy. Ayaulym Rahmatullaeva, Zere Núrtaeva, Aqbota Jomartqyzy, Janiya Qonys, Dina Tólebek, Symbat Armanqyzy, Mәdina Myrzatay, Ayzere Baybek, Ásel Jaqsylyq aqyn ólenderin mәnerlep jatqa oqumen erekshelendi. Inju – Marjan esimdi egiz qyzdar da aqyn ólenderin naqyshyna keltire oryndaularymen kózge týsti. Ásem Jaqsylyq, Ayaulym Rahmatullaeva, Aqerke men Janerke Ábjandar dóngelene «Gýlderay» biyin biyledi. Alishah Anarbay «Erke sylqym», «Aday», al Aqberen Mahambet «Er Túran» kýilerin kýmbirletti.
Kitaphana diyrektorynyng orynbasary Últuar Bekseyitova әserli de tartymdy ótken keshke qorytyndy jasap, kelgen qonaqtargha alghysyn bildirdi. Mektep oqushylaryna Alghys hat tabystaldy.
Ábdisattar Álip,
jurnalist, aqyn, audarmashy, Qazaqstan Jurnalister jәne Halyqaralyq Jazushylar odaqtarynyng mýshesi, respublikalyq «Shymkentim, shyraylym!» әdebiy-kórkem alimanaghynyng Bas diyrektory – Bas redaktory.
Shymkent qalasy.
Abai.kz