ايتۋلى اقىن، وزبەكستان جانە قازاقستان جازۋشىلار وداقتارىنىڭ مۇشەسى ءنۇربيبى ومار 1955 جىلى 2 قاڭتاردا (قۇجات بويىنشا 15 ساۋىردە) قازىرگى تۇركىستان وبلىسىنىڭ قازىعۇرت اۋدانىنداعى تۇربات اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. تۇربات ءسوزى تۇرىك تىلىنەن اۋدارعاندا «اۋليەلى، كەسەنەلى مەكەن» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. مۇندا سمايىل اتا، قوشقار اتا، جەبىرەيىل اتا، ءپارپى ات سياقتى 11 اتاقتى اۋليە جەرلەنگەن دەگەن دەرەك بار.

اكەسى قاراباي وماروۆ «تاڭ» باستاۋىش مەكتەبىندە مەڭگەرۋشى بولىپ  قىزمەت اتقارعان. بىرنەشە ايەل العانىمەن ولاردان پەرزەنت سۇيمەگەن. ىلەسكۇل دەگەن زايىبىنان  گۇلبيبى ەسىمدى جالعىز قىزى بولعان. اقىننىڭ اناسى جۇماگۇل كۇيەۋىنەن 20 جاس كىشى ەكەن.

ءنۇربيبى ومار تۇرباتتاعى مەكتەپ-ينتەرناتتا جاتىپ وقىعان. ورتا مەكتەپتى ويداعىداي بىتىرگەن بويجەتكەن گانجاۋي نيزامي اتىنداعى تاشكەنت مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ (قازىرگى ۋنيۆەرسيتەت) فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسكەن. جوعارى وقۋ ورنىن ءتامامداپ، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى ماماندىعىن الىپ شىققان.

ءوزىنىڭ ەڭبەك جولىن 1977 جىلى بوستاندىق اۋدانىندا مۇعالىم بولىپ باستاعان. شىمعان تاۋىنداعى مەكتەپتە قازاق، وزبەك، قىرعىز، تاجىك ۇلتىنىڭ بالالارىنا  ساباق بەرگەن.  كەيىننەن اۋداندىق وقۋ بولىمىندە ادىسكەر بولىپ قىزمەت ىستەگەن. اۋداندىق «بوستاندىق داۋىسى» گازەتىندە رەداكتوردىڭ ورىنباسارى، تاشكەنتتە قازاق تىلىندە جارىق كورەتىن رەسپۋبليكالىق «دوستىق تۋى»، «نۇرلى جول» گازەتتەرىندە  ادەبيەت جانە ونەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت ىستەگەن. ونىڭ ماقالالارى مەن ولەڭدەرى الماتىدان شىعاتىن «قازاقستان مۇعالىمى»، «لەنينشىل جاس» (قازىرگى «جاس الاش») گازەتتەرى مەن «قازاقستان ايەلدەرى»، «مادەنيەت جانە تۇرمىس» (قازىرگى «پاراسات») جۋرنالدارىندا جاريالانىپ تۇرعان.

اتامەكەنىن اڭساعان قىز تۋعان جەرگە ورالعان. ءسويتىپ، وبلىس ورتالىعىنداعى «شىمكەنت كەلبەتى»، «اقيقات - يستينا»، «زامانا»، «سانا جانە نارىق» گازەتتەرىندە، «دومالاق انا» جۋرنالىندا قىزمەت ىستەگەن.

اقىن قىزدىڭ العاشقى ولەڭدەرى «بالاۋسا»، «ەلقين» (وزبەك تىلىندە) ۇجىمدىق جىر جيناقتارىندا جاريالانعان. 1998 جىلى تاشكەنتتەگى «شارق» باسپاسىنان «جانساۋلە» دەپ اتالاتىن جەكە جىر جيناعى جارىق كورگەن. كىتاپقا وزبەكستان رەسپۋبليكاسى قارجى ۋازىرلىگى ۆاليۋتا  باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى ساپارباي جوباەۆ دەمەۋشىلىك جاساعان. رەداكتورى – جۋرناليست قاتيرا نۇرباەۆا. ونىڭ «ءبىر اۋىز ءسوز» اتتى العىسوزىن ليريك  اقىن، سىرلى سازگەر  يسرايل ساپارباي جازعان. «...ءنۇربيبى وماردىڭ گازەت-جۋرنالداردان توپتاما ولەڭدەرىن وقىعانداعى ءبىر ريزا  بولاتىنىم - شىنايىلىعى. ءبىر وقىعاندا قاراپايىم ولەڭنىڭ ءونبويىنان العاۋسىز اقيقاتتى، شىمقاي شىنايىلىقتى كورگەندە اقىنعا دەگەن ىقىلاس، پەيىلىڭ ارتا تۇسەدى.

راس، ءنۇربيبى ولەڭدەرىندە كۇردەلى ىزدەنىس يىرىمدەرى كوپ كەزدەسە بەرمەۋى دە مۇمكىن. بىزدە ەكسپەريمەنتاتور، نوۆاتور اقىندار ساۋساقپەن سانارلىقتاي عانا. ءداستۇرلى پوەزيا اعىمىمەن جارق ەتىپ، بىردەن كوزگە شالىنا قويۋىڭ تاعى قيىن. مۇنى ءنۇربيبى بىلمەي جۇرگەن جوق. ءتۋابىتتى اقىندىق، ىشكى سەنىم مەن تاعدىر - وسى ۇشتاعان اقىن قىزدىڭ تۇلابويىن قۇراعان. قاي-قايسى ولەڭدەرىنەن دە وسى ءۇش قاسيەت جاۋتەڭكوزدەنىپ تۇرادى. مەنىڭشە، «جانساۋلە» وقىرمانعا وسىنىسىمەن ۇنايدى عوي دەيمىن. بۇرىن ۇجىمدىق جيناقتار مەن رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا  كورىنىپ جۇرگەن اقىن قىزدىڭ بۇل - العاشقى كىتابى. العاشقى كىتاپ - اقىننىڭ تۇلابويى تۇڭعىشى عوي. ءنۇربيبى اقىندى وسى ءسۇپ-سۇيكىمدى «تۇڭعىشىمەن» قۇتتىقتايىق، ەندەشە. ءومىرى ۇزاق بولعاي...»، - دەگەن اقجولتاي ىزگى تىلەك نيەتىن بىلدىرگەن بولاتىن.

تۇڭعىش جەكە جىر جيناعىندا تۋعان جەر، انا، دوستارى، ۇلتجاندىلىق قاسيەت  جايلى وي تولعايدى. «قىزىڭ «قاشىپ» كەتتى مە؟»، «ەسكى جوبا»، «قىزىما» (فاريزاعا), «جاقسىلىققا - جاماندىق»، «سەنبەيمىن»، «ءومىر دەگەن باسقا ەكەن...» (سايرانعا), «شىرىلداعان شىندىق»، «كوزدىڭ جاسى...»، «ماقتاپ-ماقتاپ...»، «قاسىرەت پە؟»، «سوقىر اقىن»، «مۇڭلى ءان..»، «شەتتە جۇرگەن ءبىر قازاق»، «راقمەت، سەندەرگە»، «شەتكەرىرەك جۇرسەم دە...»، «قازاقشا ءان...»، «اقىن دەپ...»، «سوڭعى قوڭىراۋعا سىر» (قىزىم فاريزاعا), «ماقتا... ماقتا..» (مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ ىزىمەن), «قايتا ورالعان قازاقتىڭ زارى»، «ۆاليۋتاشى» دوسىم بار...»، «و، ولەڭ»، «سالىستىرىپ»، «باقىتتى دەپ» ولەڭدەر قىزعىلىقتى وقىلادى.

تۋعان جەرگە ورالعان اقىننىڭ  شىمكەنتتەگى «كىتاپ» باسپاسىنان «اقىندىقتى ارۋاق جولىنا ايىرباعان قىز» دەپ اتالاتىن كىتابى جارىق كورگەن.  2004 جىلى شىمكەنت قالاسىنداعى  «ورداباسى» باسپاسىنان «ساعىنىش ساعىمدارى» دەپ اتالاتىن ەكىنشى جىر جيناعى وقىرماندار قولىنا تيگەن.  رەداكتورى - نارماحان بەگالىۇلى. ءبىرىنشى ءبولىم «تۇربات تاڭى»، ەكىنشىسى «كوڭىل تامىلارى»، ءۇشىنشىسى «جۇرەك ءلۇپىلى» دەگەن اتاۋلاردى يەلەنگەن.

2007 جىلى شىمكەنتتەگى «كىتاپ» باسپاسىنان «باقىتسىزدىقتان باقىت تاپ» دەپ اتالاتىن كەزەكتى كىتابى جارىق كورگەن. ءبىرىنشى ءبولىم «مەنى ءۇنسىز كەشىرەر دەپ...»، ەكىنشى ءبولىم «تۇرباتتا تۇنعان سىرلار كوپ...» دەپ اتالادى. ونداعى قاراجان ءابليازيموۆ، مارحابات بايعۇت، شەرحان مۇرتازا، تۇرسىناي ورازباەۆا، يسرال ساپارباي جايلى جازبالاردى تەبىرەنبەي وقۋ استە مۇمكىن ەمەس.

2011 جىلى الماتىداعى «نۇرلى الەم» باسپاسىنان «جاقسى جوق دەپ ايتپاڭدار» كىتابى جارىق كورگەن. ءبىرىنشى ءبولىم «قازىعۇرتتا اۋىلىم...»، ەكىنشىسى «ورالماندار -- مول ارماندار...»، ءۇشىنشىسى «ارىپتەستەر اڭگىمەسى» دەپ اتالادى. ءبىرىنشى بولىمدە  وسى اۋداندى باسقارعان ءالي ابدىكەرىمۇلى بەكتاەۆ، تۇمانباي اليەۆ، سونىمەن قاتار گۇلميرا جاپبارقىزى تاعاەۆا، پەريزات بەكمىرزاقىزى الشاباەۆا، گۇلميرا ساپاروۆا، امانكۇل يساقۇلقىزى، سەيداحمەت اۋەلبەكۇلى بايداۋلەتوۆ، بولىسبەك بورىبەكۇلى  ءپىرالى جايلى ماقالالار جاريالانعان. ەكىنشى بولىمدە تولەمىرزا (تولەش) تەمىربەكۇلى بالتاباەۆ، تەمىرحان ءالىحانوۆ، گۇلداريا اشىرباەۆا، ابدۋللا نىشانۇلى تۇرسىنوۆ، ءجۇسىپ ايمىرزاەۆ، اۋەلحان تورەبەكلى دۇيسەباەۆ، داۋرەن اۋەلحانۇلى دۇيسەباەۆ، قوجابەك ساپارۇلى بايقابىلوۆ، پەردەبەك قونىسبەكوۆ، سەيدۋالى ورازاليەۆ، تاڭسىقباي جولداسوۆ، تۇردىباي قالدىباەۆ، مەيىرشاح ءلاتيف اقىنقىزى ءمۇراشىموۆا، تاسمۇرات تاجىباەۆ تۋرالى سىر شەرتىلەدى. ءۇشىنشى بولىمدە اقىن ءنۇربيبى ومارعا ارنالعان سابىربەك نۇرمانۇلى تۇرلىبەك پەن بەكتاي شەتەنوۆتىڭ ولەڭدەرى، ءۇمىتحان التاەۆا، اتانبەك ناۋرىزدىڭ ماقالالارى جاريالانعان.  اۆتوردىڭ لەۆ گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنىڭ اۆتورى جانداربەك مالىبەكوۆ، جۋرناليست، جازۋشى، وڭتۇستىك قازاقستان (قازىرگى تۇركىستان) وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى كۇليا سمايىلحانقىزى ايداربەكوۆا،  «نۇر وتان» (قازىرگى «امانات») پارتياسى وڭتۇستىك قازاقستان (قازىرگى تۇركىستان) وبلىستىق فيليالى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قاليما جانتورەەۆا، ورالمان قىز پاكيزا جايلى جازبالارى ورىن العان.

2015 جىلى شىمكەنتتە «قۇلپىرعان قىزعالداعىم ەڭ...» دەپ اتالعان كىتابى باسپادان شىققان.  وندا ءسىڭلىسى زىليحا ىستىقۇلوۆا جايلى سىر شەرتەدى. بۇل كىتاپقا سونىمەن قاتار ۇلى  ابايدىڭ ءتورتىنشى، بەسىنشى، التىنشى، جەتىنشى، ونىنشى، ون ەكىنشى، ون ءتورتىنشى، ون جەتىنشى، جيىرما ءبىرىنشى، جيىرما بەسىنشى، وتىز ەكىنشى، وتىز بەسىنشى، قىرىق ءۇشىنشى قارا سوزدەرى مەن تۇتقاباي يمانبەكوۆتىڭ «اعايىن-بىرلىك حاقىندا»، «بالام، ساعان ايتارىم...»، «ونەر، ءومىر، ءوزىم...»، «ماحابباتسىز دۇنيە بوس» تاقىرىبىنداعى ناقىل سوزدەرى مەن  قادىر مىرزا ءاليدىڭ 22 دانالىق  سوزدەرى ەنگىزىلگەن.

ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى تاڭدامالى ولەڭدەر مەن ەسسەلەر جيناعى جارىق كورگەن. وسىلايشا ويلى وقىرماندارىنا مول مۇرا سىيلاعان اقىن تۋىندىلارى حالىق جادىندا، ەل ەسىندە جاتتالىپ قالعان.

شىمكەنتتەگى جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىندا اقىن، وزبەكستان جانە قازاقستان جازۋشىلار وداقتارىنىڭ مۇشەسى ءنۇربيبى وماردىڭ جەتپىس جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان «سەزىم تامشىلارى» اتتى ەسكە الۋ كەشى ءوتتى. وعان كىتاپحاناشىلار مەن قازاقستاننىڭ زياتكەرلىك «بايتەرەك» مەكتەبى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى ەلامان التىنباەۆ، كىتاپحاناشى ارايلىم جولسەيىتوۆا باستاپ كەلگەن وسى  بىلىم ورداسىنىڭ  وقۋشىلارى مەن  اقىننىڭ ۇرپاقتارى مەن تۋىستارى قاتىستى.

ءىس-شارانى اتالمىش كىتاپحانانىڭ   ءبولىم مەڭگەرۋشىسى  اليا ءاشىروۆا قىسقاشا قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەپ اشتى. كەشتى وسى قۇتحانانىڭ كىتاپحاناشىسى ءارى جەزتاڭداي ءانشىسى تاليعا  ناحانوۆا  جۇرگىزدى. ارا-اراسىندا اسەم اۋەزدى انمەن ارلەپ وتىردى. كەش  بارىسىندا اقىننىڭ اپكەسى ءايبيبى بايداروۆا; ۇلكەن ۇلى – راۋان،  كەلىنى جازيرا، نەمەرەلەرى - گۇلمەرەي مەن بايامان; كىشى ۇلى - روللان; قىزى - فاريزا، نەمەرەسى اقەركە ەرمۇحاممەد; رەسپۋبليكالىق «Mixnews.kz» اقپاراتتىق سايتىنىڭ باس رەداكتورى نۇرسۇلۋ بازاربايقىزى ءسوز سويلەپ، ءنۇربيبى وماردىڭ شايىرلىق شەبەرلىگى مەن شىعارماشىلىعى جايلى وزدەرىنىڭ ەستەلىكتەرى مەن ويلارىن   ورتاعا سالدى. اياۋلىم راحماتۋللاەۆا، زەرە نۇرتاەۆا، اقبوتا جومارتقىزى، جانيا قونىس، دينا تولەبەك، سىمبات ارمانقىزى، ءمادينا مىرزاتاي، ايزەرە بايبەك، اسەل جاقسىلىق اقىن ولەڭدەرىن مانەرلەپ جاتقا وقۋمەن ەرەكشەلەندى. ءىنجۋ – مارجان ەسىمدى ەگىز قىزدار دا اقىن ولەڭدەرىن ناقىشىنا كەلتىرە ورىنداۋلارىمەن كوزگە ءتۇستى. اسەم جاقسىلىق، اياۋلىم راحماتۋللاەۆا، اقەركە مەن  جانەركە  ءابجاندار دوڭگەلەنە «گۇلدەراي» ءبيىن بيلەدى. اليشاح انارباي «ەركە سىلقىم»، «اداي»، ال اقبەرەن ماحامبەت «ەر تۇران»  كۇيلەرىن كۇمبىرلەتتى.

كىتاپحانا ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ۇلتۋار بەكسەيىتوۆا اسەرلى دە تارتىمدى وتكەن كەشكە قورىتىندى جاساپ، كەلگەن قوناقتارعا العىسىن ءبىلدىردى. مەكتەپ وقۋشىلارىنا العىس حات تابىستالدى.

ءابدىساتتار ءالىپ،

جۋرناليست، اقىن، اۋدارماشى، قازاقستان جۋرناليستەر جانە حالىقارالىق جازۋشىلار وداقتارىنىڭ مۇشەسى، رەسپۋبليكالىق «شىمكەنتىم، شىرايلىم!» ادەبي-كوركەم الماناعىنىڭ باس ديرەكتورى – باس رەداكتورى.

شىمكەنت قالاسى.

Abai.kz