NEMESE JANA QAZAQSTANNYNG ESKI SYRQATY TURALY

Sóz joq, kez kelgen memlekette kadrlar auysyp otyrady. Superdemokratiyalyq elder de preziydentter, premierler, ministrler ornyn bosatyp jatady. Olardyng ornyna basqa adamdar keledi. Ol – tabighy hәm sayasy zandylyq.

Bir sózben aitqanda, kadrlar janaruy – órkeniyetti ýrdis. Qazaqstan da ol dәstýrden tys qala almaydy.

Sol sebepti Jana Qazaqstan túsyndaghy kadr auysuyn men filosofiyalyq túrghydan qabyldaymyn da, asa qatty mәn bermeymin.

Desek te, qanshama demokratiyalyq bolugha tyrysyp jatsaq ta, degenmen biz әli de eski Qazaqstannyng kadr sayasatyndaghy avtoritarlyq әdis-tәsilderinen aryla almay kelemiz.

Sonyng tórt dәlelin keltireyin.

Birinshiden, «bir partiyanyng monopoliyasynan qútylayyq» dep, sol partiyanyng basshylyghynan bas tartqan preziydent Toqaev parlamentke oppozisiyalyq partiyalardy kirgizgendey boldy (olardyng oppozisiya ekenine el men mening kýmәnim bar ekenin bәri biledi). Olay bolsa, sol, quyrshaq bolsa da, ózin balama pozisiya iyesi sanaytyn partiyalardyng ókilderin nege parlament palatalarynyng basshylyghyna saylaymaydy?

Ekinshiden, «oblys әkimderin jergilikti mәslihat saylaydy» deydi. Nege balama kandidaturany tәuelsiz qogham úiymdary ne jergilikti azamattar úsyna almaydy? Ózara kelisip alghan eki resmy jaq úsynghan ýmitkerlerden oblys әkimin saylau demokratiyalyq fiksiya emes pe?

Ýshinshiden, audan, auyl әkimderin tikeley halyq bop saylauyn engizu – barshamyz qoldaugha tiyis bastama. Óz basym ol úsynysty qos qolymdy kóterip qoldaymyn. Alayda, saylau komissiyalarynyng qúramyn atqarushy biylik anyqtap otyrghanda biz el basqarugha layyqty, tәuelsiz kandidattar әkim bola alady dep aita alamyz ba?!

Tórtinshi mәsele bas biylikting ózine qatysty. Keshe ghana eki ministr men bir kvaziymemlekettik qúrylymnyng basshysy auysty.

Nelikten biylik (Aqorda nemese ýkimet) olardyng qyzmetten ketu sebepterin aityp, tәptishtep týsindirmeydi? Nege biz, qogham, ol kommentariylerdi aidalada jýrgen sayasattanushylardyng auzynan estuimiz kerek?! Olardyng naqty klannyng soyylyn soghyp jatpaghanyna kim kepil?

Aytpaqshy, Jana Qazaqstan túsynda eski Qazaqstanda jappay sipat almaghan taghy bir ýrdis payda boldy: naqty túlgha ne ministr ne kvaziymemlekettik qúrylym bolyp taghayyndalady da, sodan song typ-tynysh «preziydentting kenesshisi» bola salady.

Olay bolsa, menen bir úsynys: preziydent kenesshilerining sanyn aldyn-ala bekitip qoyayyq, әitpese, olardyng sany úlghaya berui mýmkin.

Ámirjan Qosan

Abai.kz