Dýisenbi, 28 Shilde 2025
Alystaghy bauyrym 176 0 pikir 28 Shilde, 2025 saghat 12:36

Erdoghan jәne týrik halqy...

Suret: aa.com.tr saytynan alyndy.

Byltyrghy jyldan beri, týrki  memleketteri jetekshilerining ishindegi, әlemge eng tanymal, kórnekti sayasatker Redjep Tayyp  Erdoghan turaly biraz maghlúmattar jinaghan edim. Sonymen qatar,  qazirgi uaqyttaghy týrik memleketining damuy men týrik halqy  turaly búrynghy - songhy shyqqan derekterdi terip, elep-ekshep, qazaq oqyrmandary bile jýrsin dep, sizderge úsynyp otyrmyn.  

Týrkiya Respublikasy — Euraziya qúrlyghynyng týiisken túsynda ornalasqan, geosayasy jaghynan da, tarihiy-mәdeny túrghydan da asa manyzdy memleket. Búl el – Shyghys pen Batysty jalghaytyn kópir ispettes. Osman imperiyasynyng múrageri sanalatyn Týrkiya býginde zamanaui, quatty, óz sayasatyn derbes jýrgize alatyn el retinde qalyptasty. Osy jolda elding qazirgi preziydenti Redjep Tayyp Erdoghannyng qosqan ýlesi orasan zor. Ol Týrkiyany jana baghytqa búryp, el damuynyng jana belesine jol ashty.

Býgingi kýni týrik halqy tek ishki damuymen ghana emes, halyqaralyq arenada da óz jetistikterimen erekshelenip otyr. Týrik memleketi ghylym, tehnologiya, mәdeniyet, bilim beru, әskery ónerkәsip, syrtqy sayasat, medisina jәne sport siyaqty negizgi salalarda әlemdik jetistikterge jetti. Búl tabystar memleketting strategiyalyq damu josparynyng jәne týrik halqynyng enbekqorlyghy men otansýigishtigining aiqyn kórinisi.

Redjep  Erdoghan – jana Týrkiyanyng negizin qalaushy

Redjep Tayyp Erdoghan 1954 jyly Stambul qalasynda qarapayym otbasynda dýniyege keldi. Jastayynan sayasatqa qyzyghushylyq tanytqan ol, 1994 jyly Stambul qalasynyng meri retinde tanyldy. Búl qyzmeti kezinde ol qala infraqúrylymyn damytyp, su tapshylyghy, kólik keptelisi siyaqty kýrdeli problemalardy sheshude aitarlyqtay nәtiyjeler kórsetti. Onyng halyqpen ashyq júmys isteui jәne sheshim qabyldaudaghy batyldyghy týrik qoghamyna erekshe әser qaldyrdy.

2001 jyly Erdoghan "Ádilet jәne damu" (AK Parti) partiyasyn qúrdy. Búl partiya eldegi islamdyq qúndylyqtar men zamanauy demokratiyalyq basqarudy jinaqtaugha  tyrysty. 2003 jyly Erdoghan Týrkiyanyng Premier-ministri bolyp saylandy. Sol uaqyttan beri ol eldi ekonomikalyq, әleumettik, sayasy jәne әskery jaghynan ýlken ózgeristerge úshyratty.

Erdoghan biylik etken jyldary Týrkiyanyng ekonomikasy birneshe esege ósti. Elding IJÓ (ishki jalpy ónimi) kýrt artty, qúrylys salasy damyp, jana joldar, kópirler, metro jelileri, auruhanalar men mektepter salyndy. Stambulda әlemdegi eng iri әuejaylardyng biri — jana halyqaralyq әuejay salyndy. Sonymen qatar, densaulyq saqtau jýiesinde "qalalyq auruhanalar" jobasy iske asyrylyp, zamanauy medisinalyq qyzmet kórsetu dengeyi aitarlyqtay artty.

Syrtqy sayasatta da Erdoghan batyl sheshimder qabyldady. Týrkiyanyng Tayau Shyghys, Balqan, Kavkaz jәne Ortalyq Aziya elderimen qarym-qatynasyn belsendi damytty. Sonday-aq Týrkiya Afrika memleketterimen tyghyz yntymaqtastyq ornatyp, gumanitarlyq kómek pen investisiyalyq jobalar arqyly qúrlyqtaghy yqpalyn arttyrdy. Býginde Týrkiya NATO-nyng mýsheci bola túra, óz últtyq mýddesin derbes qorghaugha qabiletti memleket retinde qalyptasty.

Týrik halqynyng әlemdik jetistikteri

Týrkiya songhy onjyldyqtarda ghylym men tehnologiya salasynda ýlken serpilis jasady. Búl baghyttaghy basty jetistikterge toqtalsaq:

Últtyq drondar men әskery tehnologiyalar

Baykar kompaniyasy әzirlegen Bayraktar TB2 jәne Akıncı drondary býginde әlemning birneshe elinde qoldanylyp jatyr. Búl drondar әskery operasiyalarda, barlau men qauipsizdik salalarynda asa tiyimdiligin kórsetti. Bayraktar TB2 drony Ázerbayjan men Ukrainadaghy qaqtyghystarda qoldanylyp, ózining sapasy men tiyimdiligin dәleldedi. Týrkiya әlemdegi sanauly dron eksporttaushy elderding qataryna kirip otyr.

TOGG — últtyq elektromobili

2022 jyly Týrkiya TOGG atty tolyqtay otandyq elektromobili óndirisin bastady. Búl joba týrik injenerlik oiynyng jәne innovasiyalyq mýmkindikterining naqty nәtiyjesi boldy. TOGG elektromobiyli Týrkiyanyng jahandyq kólik industriyasynda óz ornyn tabuyna jol ashty. Sonymen qatar, búl joba elding "jasyl ekonomika" men "tehnologiyalyq tәuelsizdik" sayasatyna say keledi.

Gharysh salasyndaghy algha basu

Týrkiya ózining últtyq gharysh agenttigin (TUA) qúryp, 2023 jyly alghashqy týrik gharyshkeri Alyper Gezeravjy-ny Halyqaralyq gharysh stansiyasyna jiberdi. Sonymen qatar, el aldaghy uaqytta Aygha gharyshtyq zond jiberudi josparlap otyr. Búl — Týrkiyanyng tek jer betinde ghana emes, gharysh kenistiginde de óz ornyn alugha úmtyluynyng aighaghy.

Densaulyq saqtau men biotehnologiya

COVID-19 pandemiyasy kezinde Týrkiya óz vaksinasyn — TURKOVAC vaksinasyn jasap shyghardy. Búl elding medisinalyq jәne biotehnologiyalyq әleuetining artuynyng aiqyn dәleli. Sonymen qatar, Týrkiya medisinalyq turizm boyynsha әlemde aldynghy oryndarda túr. Jyl sayyn jýzdegen myng sheteldik pasiyent Týrkiyagha emdeluge keledi.

Mәdeniyet, óner jәne sporttaghy jetistikter

Týrik halqy óz mәdeniyetimen әlemge tanymal. Týrik kinosy men serialdary әlemning 140-tan astam elinde kórsetiledi. Mysaly, "Ertuğrul", "Muhteşem Yüzyıl" jәne "Kuruluş Osman" serialdary Ortalyq Aziya, Tayau Shyghys jәne Latyn Amerikasynda ýlken tanymaldyqqa iye. Búl — Týrkiyanyng "mәdeny júmsaq kýshinin" bóligi.

Týrik әdebiyeti de әlemdik dengeyde moyyndalghan. Nobeli syilyghynyng iyegeri Orhan Pamuktyng shygharmalary kóptegen tilderge audarylyp, әlemdik bestsellerler qataryna engen. Týrik jazushylary men aqyndary últtyq bolmys pen zamanauy mәselelerdi sheber ýilestirip, әdebiyetting biyik shynyna kóterildi.

Sport salasynda da Týrkiyanyng jetistikteri mol. Futboldan últtyq qúramasy birneshe mәrte Europa chempionattaryna qatysyp, joghary nәtiyje kórsetti. Sonymen qatar, kýres, auyr atletika, taekvondo, gimnastika jәne boks sekildi sport týrlerinde týrik sportshylary halyqaralyq jarystarda altyn, kýmis, qola medalidar jenip aluda. Týrkiya 2023 jyly UEFA chempionatynyng irikteu kezeninen ótip, futbol tarihyndaghy jana paraqty ashty.

Týrkiya býginde jana damu kezenine ayaq basty. Búl joldyng basynda túrghan kóshbasshy — Redjep Tayyp Erdoghan. Ol tek sayasatker ghana emes, últtyq strategiyany jýzege asyra alatyn, batyl sheshimder qabylday alatyn, halyq senimine ie bolghan tarihy túlgha. Onyng bastamasymen Týrkiya ózin әlemge jana qyrynan tanytty: ghylymiy-tehnikalyq derjava, mәdeniy-tarihy yqpal iyesi, aimaqtyq liyder, gumanitarlyq kómekting ýlgisin kórsetetin el.

Týrik halqy — enbekqor, bilimge qúshtar, óz últtyq tamyryn saqtay otyryp, zamanauy әlemmen ýndese alatyn halyq. Olar ghylymda, tehnikada, sport pen ónerde kóptegen biyikterdi baghyndyrdy. Býginde týrikterding jetistikteri býkil adamzattyng ortaq múrasyna ainaluda. Týrkiyanyng osynday qarqyndy damuy basqa elderge de ýlgi bolary anyq. Týrikterding úrany – "Kendi göbeğimizi kendimiz keseceğiz" – yaghni, "Óz taghdyrymyzdy ózimiz sheshemiz". Búl ústanym olardyng tabysynyng basty kilti deuge bolady.

Beysenghazy Úlyqbek,

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz

0 pikir