Su ýstinde otyrghan el susyz qalatyn jaghdayda!

Ýkimet basshysy, QR Premier-Ministri Oljas Bektenov myrza!

Su ministri Núrjan Núrjigitov myrza!?

Biyl, 2025 jyly 27 mausymda parlamentte biz deputattar taghy da kezekti ret dabyl qaqqanday, Su ýstinde otyrghan Shardara halqy susyz qalu jaghdayynda túr?!

QR Preziydenti Q.Toqaev osy óte manyzdy su mәselesining aldyn alyp: “Su mәselesi - Últtyq qauipsizdik mәselesi!”-dep óte oryndy aitty! Al ne ýshin aitty?!. Ýkimet búl ýshin ne isteude?!.

Biz, parlamenttegi “Aq jol” fraksiyasy tóraghasy Azat Peruashev ekeumiz bastap, parlamenttegi barlyq fraksiyalardan 17 deputat, onyng ishinde Týrkistan oblysy men Qyzylorda oblystarynan shyqqan bar deputat qostap, qol qoyyp, ótkende jazbasha deputattyq saual jasap, osylay qauipti jaghday bolatynyn eskerttik pe?! Eskerttik!?. Qayda nәtiyje?

Parlament kanikulgha ketken joq, júmys istep jatyrmyz, elding zaryn tyndap jatyrmyz! Al bizding tyndaghysh ýkimetimiz qayda?!

Eng bolmasa, kanikulda auyryp, em alyp alayyqshy dep auruhanada jatsaq ta, elding zary qosylyp, aurudyng kókesi bolyp jatyr, eldik keselimiz tipti mendep túr! Búl eng basty, bәrimizding jan auyratyn, tәn auyratyn erekshe manyzdy mәsele ghoy su mәselesi su júqtyrmas Ýkimettegi myrzalar!?!

Ýkimet osy bar ma bizde, joq pa?!

Tek Parlament deputattary ghana dabyl qaqqan joq?! Preziydent Ákimshiligine, qysqartyp aitqanda PÁ-ge Týrkistan oblysy Shardara audany túrghyndarynan hat jazyldy! Qayda nәtiyje?!

Ýkimetke, Su ministrine Týrkistan oblysynyng Baqytjan Sermanyz bastaghan bir top oblystyq mәslihat deputattary da shúghyl hat jazdy?! Qayda nәtiyje?!

Su ministrligin, qysqartyp jazghanda, SuMiy-ge qansha aityldy su mәselesi, nәtiyje joq!

Su ministri ne istep otyr sonda?

Egister susyz qurap qaldy, el qaytyp kýn kóredi? Auyl sharuashylyghy ministrligi, qysqartyp aitqanda AuylMy búl jaghdaydy sheship, sharualardyng mәselesin sheshude ne istep jatyr qazir?!

“Otyz jylday uaqyttan beri trilliondar júmsalsa da, Shardaradan tayaq tastam jerdegi Tama-Tastanbek su qoryn tarta almau, jalpy barlyq elding taza su mәselesin sheshe almau taza masqara!”- dep parlamentte aiqay salyp edik, shynynda da taza masqara bolyp otyrmyz endi qazir?

Ózbekstanmen ýkimet basshylary, ministrler sóilese almasa, aitqanyn tyndata almasa, jylannyng tilin tabatyn, jaugha da jalantós shabatyn búrynghy Su resurstary komiyteti tóraghasy Islam Ábishti elshi qylyp jiberinder!

Onyng basshylyghy kezinde qúrghaqshylyq búdan da kýshti bolsa da, ózbek te, qyrghyz da sudan qysqan joq qoy dúrystap, kiltin tauyp sóilese bilgesin?!.

Keshe, Shardaragha Su ministri Núrjigitov kelgende su kólemi 770 mln kub bolghan! Ne boldy ýkimetten Su ministri kelgende, su kóbeydi me?

Joq! Kerisinshe, dәl býgin 2025 jyly 26 shildede Shardara su qoymasyndaghy su mólsheri apattyq jaghdayda - 744 mln kubqa deyin týsip ketken!

Sonda ýkimetten Su ministri kelgende ne payda, qayta 30 mln-day kub su kólemi azayyp ketse? Qarapayym qazaqtyng qazaqsha súraghy búl bizding otyz jyldyq oryssha Ýkimetke?!. Jauap berinder halyqqa halyq tilinde, el týsinetin tilde?!

Kýnine 30 mln-day kub kemip jatyr, endi eki-ýsh kýnde naghyz súmdyq bolghaly túr!

Ótkende deputattyq saualymyzda “Su kólemi 1 mlrd kubtan tómen týsuge bolmaydy, eger olay bolsa, onda Shardara halqy susyz qalady?!”- dep dabyl qaqqanbyz parlament deputattary?

Qayda jauap? Qayda nәtiyje?!.

Búl erteng Shardaragha su shyqpay, mәsele ushyqpay túrghanda aldyn ala eskertuimiz! Óitkeni, jogharyda keltirgen su kólemining sonshalyqty týsip ketken qorqynyshty mәlimetteri “ Men qauip etkennen aitamyn” degizip túr…

Biz búl mәseleni taghy da kóterip jazyp otyruymyzdyng basty sebebi, birinshiden el shulap hat jazuda!

Ekinshiden, jogharyda aitqan parlamenttegi barlyq fraksiya ókilderi qol qoyghan 17 deputattyng saualyna ýkimetten әli jauap joq, býgin 2025 jyly 26 shildede tura bir ay boldy! Al zang boyynsha ýkimet deputattyng saualyna bir aigha deyin jauap berui kerek!

Ýshinshiden, Su joq dep shulaghan Shardaragha Ýkimetten arnayy Su ministri kelgende su kólemi odan sayyn týsip ketti… Masqara emes pe búl? El ne isterin bilmey otyr?!

Taghy qaytalap aitayyq deputattyq saualdaghy basty mәselelerdi!

Onda eng qauipti mólsher qansha dep kórsetilgen?

“2021 jyly kórshi elderden keletin su on ese azayyp, 670 mln.m3-qa deyin kýrt týsip ketip, qúbyrlargha su jetpey qalghan edi. Jetken sudyng sapasy ishuge jaramsyz bolghan. Al, endi biyl onday jaghday qaytalansa,sol uaqytta júmys istep túrghan su únghymalarynyng eshqaysysy júmys istep túrghan joq. Sudyng kólemi azayghan sayyn únghymada da su qalmaydy. Su qoymasyndaghy sudyng kólemi 1,0 mlrd.m3-tan týsip ketken kezde únghymalardaghy su paydalanugha jaramaydy”, - dep aiqaylap aittyq parlamentte!?.

Al qazir qansha? 744 mln?!

Su ministrining kelgenine qaramay su kýnige 30 mln kubtay týsip jatsa, eki kýnnen keyin 2021 jylghy apattyq jaghdaygha, 670 mln. kubqa, qazir su qúbyrlary tozyp, odan eki ese apattyq jaghdaygha dushar bolamyz?!

Al osydan tura bir ay búryn, 2025 jyly 26 shildede jasalghan demalyssyz parlamentting deputattyq saualyn “demalystaghy” Ýkimetting esine taghy da týsireyik.

SU ÝSTINDEGI EL SUSYZ QALGhALY TÚR?

SU QAUIPSIZDIGI - ÚLTTYQ DENGEYDEGI SRATEGIYaLYQ MÁSELE!

QR Parlamenti Mәjilisining deputaty, “Aq jol” partiyasy tóraghasynyng orynbasary Qazybek Isanyng Shardara su qoymasyndaghy qalyptasqan jaghday men elimizdegi su mәselesi turaly QR Premier-Ministr O.Bektenovke joldaghan deputattyq saualynyng jazbasha núsqasy. Ýkimet basshysyna joldanghan saualgha barlyghy 17 deputat qol qoyghan.

Ótken ghasyrdan beri 30 jylday uaqyt ishinde 3 baghdarlama qabyldap, 5,1 milliard dollar, yaghny trilliondaghan qarjy júmsalsa da, taza sugha zar bolu taza masqara emes pe?

Sudyng ýstinde otyrghan Shardaralyqtar sugha múqtaj. Biyl ghana qúrylysy endi bastalghan "Tama-Tastanbek" taza su qoryn tartu qúrylysyna Ýkimet tolyq qarjyny qashan bóledi?

Shardara su qoymasyna 2025 jyldyng 21 mamyrynan bastap mýldem su kelip jatqan joq. Su kólemi shekti dengeyden kóp tómendep ketken. Búnday jaghday songhy on jyldyqta bolghan emes.

Biylghy jyly su tapshylyghy bolatynyn bile otyryp, "Shardara" su qoymasynyng jaghdayyn eskermey, "Arnasay" su bógeti arqyly Ózbekstan Respublikasyna ne sebepti 1 805 mln.m3 su jiberilgen?

Eger 1 805 mln.m3 sudy "Arnasay" arqyly Ózbekstangha jibermey, "Shardara" su qoymasy men "Kóksaraygha" jinaghanda, qazirgi jetispey jatqan 1 811 mln.m3 su orny tolyp, su tapshylyghy bolmas edi...

Memleketaralyq komissiya hattamasyna sәikes, kelui tiyis sudyng mamyr aiynda 22 payyzy ghana, al mausym aiynda 11 payyzy ghana keldi...

Ýkimet qazir transshekaralyq su kózderi boyynsha kórshi eldermen qanday kelissózder jýrgizude jәne Qazaqstan ýlesi men mýddesi qalay qorghaluda?

Shardara su qoymasyna qosymsha su jetkizu boyynsha kórshi eldermen ýkimettik dengeyde jedel tótenshe kelissózder úiymdastyru kerek;

Shardara su qoymasynda su jetkilikti bolmasa, halyqqa ishuge auyz su da joq, tútynugha elektr quaty da, jaryq ta joq, aghyn susyz egin de joq...

Shardara su qoymasyndaghy su tek Týrkistan oblysynyng Syr boyyndaghy audandaryna ghana emes, tútas Qyzylorda oblysyna da, yaghny barlyghy 1 mln-gha juyq elge nәpaqa berip otyr.

QR Premier-Ministri O.Bektenovke

1. Trilliondaghan qarjy júmsalsa da, auyz su mәselesi nege sheshilmeydi?

Elimizdegi eng manyzdy mәsele auyz su bolyp otyr.

Su tapshylyghy últtyq dengeydegi strategiyalyq mәsele!

2023 jyly 20 jeltoqsanda biz, "Aq jol" partiyasy QR Parlamenti Mәjilisining jalpy otyrysynda elimizding su salasyndaghy sheshilmegen týitkilder turaly mәsele kótergen edik. Ókinishke oray, elimizdegi su mәselesi әli tolyq sheshilmey keledi.

Al sol auyz sugha zar bolyp otyrghan halyqtyng salyghynan jinalghan qarjydan jyl sayyn sumen qamtugha orasan zor milliardtar bólinip keldi:

1. 1998 jyly payda bolghan, 2002-2010 jyldargha arnalghan "Auyz su" baghdarlamasyna 1,8 milliard dollar júmsaldy.
2. 2011-2020 jyldargha arnalghan "Aq búlaq" baghdarlamasyna da 2 milliard dollar júmsaldy.
3. 2021-2023 jyldargha arnalghan "Núrly jer" baghdarlamasyna da 1,3 milliard dollardan astam aqsha júmsalghan.

Sonda ótken ghasyrdan beri 30 jylday uaqyt ishinde 3 baghdarlama qabyldap, 5,1 milliardtan astam dollar, yaghny trilliondaghan tenge júmsalsa da, taza sugha zar bolu taza masqara emes pe?

Sudyng shuy qashan bitedi? Aurudyng diagnozyn anyqtap alyp, emdemese, jazylmaytyny sekildi eger Ýkimet otyz jyldan beri sheshilmey kele jatqan búl mәselening negizgi sebepterin anyqtap, naqty sheshuge kirispese, auyz su mәselesi endi taghy 50 jyl ótse de sheshilmeydi! Óitkeni, 2000 jyly salynghan su jýieleri jaramay qalyp, isten shyghyp, qayta salyp jatyr.

Bir ghana mysal, halyq eng tyghyz ornalasqan - Týrkistan oblysy eldi mekenderinde osy uaqytqa deyin auyz sumen qamtamasyz etu problemasy tolyq sheshilmegen. Elimizdegi eng ýlken su qoymasy janyndaghy 37 myng halqy bar Shardara qalasy jәne osy audan kóleminde túratyn 50 myng auyl túrghyndary da, jalpy 80 mynnan astam halyq taza auyz sugha múqtaj. Sudyng ýstinde otyrghan qala halqy sugha múqtaj. Tayaq tastam jerden tabylghan «Tama-Tastanbek» taza su qoryn tartu talay jyldan beri kóterilip, biyl ghana qúrylysy endi bastaldy. Endi onyng qay jyly biterin bir qúday biledi.

Búl «Tama» su jobasynyng maqsaty – halyq sany 80 071 adamdy qúraytyn Týrkistan oblysy Shardara audanynyng 24 auyldyq eldi mekenin jәne Shardara qalasyn túraqty auyz sumen qamtamasyz etu bolyp tabylady.

Joba boyynsha «Tama» su alu qúrylys jayynan eki jeliden túratyn jalpy úzyndyghy 39,28 shaqyrym Shardara toptyq su qúbyryn salu kózdelgen.

Jobany qarjylandyru respublikalyq budjet qarajaty esebinen oblystyq budjetterge beriletin nysanaly damu transfertteri shenberinde kózdelgen. Qarjylandyru kózi: RB – 14 889,9 mln tenge, JB – 1 654,4 mln tenge. Kelisimshart boyynsha jalpy qúny – 16 544,3 mln tenge.

Jobanyng iske asyrylu kezeni – 2025-2027 jyldar.

Bekitilgen 2025-2027 jyldargha arnalghan respublikalyq budjette jobany iske asyrudy bastaugha 2025 jylgha 3 301,4 mln tenge qarastyrylghan. Qúrylys-montaj júmystary biylghy 2025 jyldyng aqpan aiynda bastalyp, býginde ol qarjy iygerilip, bitip qoydy.

Qalghan qarjyny Ýkimet qay kezde bóledi?

2. Shardara su qoymasyndaghy jaghday

Qazir Shardara su qoymasyndaghy sudyng kólemi shekti dengeyden kóp tómendep ketkeni turaly dabyl qaghyluda. Keshegi mәlimet boyynsha 2396 mln.m3 su bar. Ol byltyrghy jylmen salystyrghanda 1 811 mln.m3-qa az.

Su qoymasyna biylghy 2025 jyldyng 21 mamyrynan bastap mýldem su kelip jatqan joq. Osynday jaghday songhy on jyldyqta bolghan emes. Aldaghy uaqytta osy jaghday jalghasa beretin bolsa shilde aiynyng ýshinshi on kýndiginde su qoymada su tausylady (jansyz dengey 1,0 mlrd.m3 qospaghanda).

2025 jyly 5 sәuirde Samarkand qalasynda ótken Memleketaralyq su sharuashylyghyn ýilestiru komissiyasynyng 89-shy otyrysynyng hattamasyna sәikes, suaru mausymynda, yaghny sәuir aiy men qyrkýiek ailarynda

3 694 mln.m3 su josparlanghan bolatyn. Onyng ishinde, sәuir aiynda jospar

1 037 mln.m3 josparlansa 830 mln.m3 ghana keldi. Mamyr aiynda

884 mln.m3 josparlansa onyng 196 mln.m3 ghana keldi. Yaghny 22 payyzy ghana. Mausym aiynda 555 mln.m3 josparlansa, aidyng basynan beri 11 payyzy ghana kelip otyr.

Sondyqtan, su tapshylyghynyng aldyn alu ýshin qysqa merzimde Ýkimet dengeyinde hattamagha sәikes su keluin qamtamasyz etu qajet.

2021 jyly kórshi elderden keletin su on ese azayyp, 670 mln.m3-qa deyin kýrt týsip ketip, qúbyrlargha su jetpey qalghan edi. Jetken sudyng sapasy ishuge jaramsyz bolghan. Al, endi biyl onday jaghday qaytalansa,sol uaqytta júmys istep túrghan su únghymalarynyng eshqaysysy júmys istep túrghan joq. Sudyng kólemi azayghan sayyn únghymada da su qalmaydy. Su qoymasyndaghy sudyng kólemi 1,0 mlrd.m3-tan týsip ketken kezde únghymalardaghy su paydalanugha jaramaydy.

Osyghan oray, 2021 jylghy jaghday qaytalanbauy ýshin qazirden bastap «Shardara» su qoymasynyng suynyng rejiymin retteu qajet. Su qoymada 1,0 mlrd.m3 sudy ústap qalu ýshin sudyng dengeyin (otmetka) 244 metrden týsirmeu úsynylady.

Su dengeyi týsken sayyn GES elektr quatyn óndirui tómendeydi. Qazirgi kezde saghatyna 78 MVt quat óndirse, byltyrghy jyly osy kezende 100 MVt elektr quatyn óndirip otyrghan.

Yaghni, Shardara su qoymasynda su jetkilikti bolmasa, halyqqa ishuge auyz su da joq, tútynugha elektr quaty da, jaryq ta joq, aghyn susyz egin de joq...

Biylghy jyly «Arnasay» su bógeti arqyly Ózbekstan Respublikasyna 1 805 mln.m3 su jiberildi. Sonshama su kólemi songhy 5-6 jylda jiberilgen emes. Tek 2017 jyly 2 161 mln.m3 su bosatylghan. Sebebi búl jyly suqoymagha songhy 15 jylda sudyng eng kóp kelgen jyly bolyp, 27,3 mlrd.m3 su kelgen edi,

Eger 1 805 mln.m3 sudy «Arnasay» su bógeti arqyly Ózbekstan Respublikasyna tastamay, «Kóksaray» su rettegishi men «Shardara» su qoymasyna jinaghan jaghdayda, qazirgi suqoymadaghy jetispeushilikting yaghni, 1 811 mln.m3 sudyng orny tolyqtyrylyp, su tapshylyghy bolmas edi.

Shardara su qoymasyndaghy su tek Týrkistan oblysynyng Syr boyyndaghy audandaryna ghana emes, tútas Qyzylorda oblysyna da, yaghny barlyghy 1 mln-gha juyq elge nәpaqa berip otyr.

Shardara su qoymasyndaghy su dengeyining shekti dengeyden tómen týsip ketui:

1. Auyz su tapshylyghy mәselesin ushyqtyrady;

2. Auyl sharuashylyghyna tәueldi halyqty tabyssyz qaldyru qaupin arttyrady;

3. Egis alqaptaryn suaruda qiyndyqtar tughyzady;

4. Su qoymasyndaghy ekojýiege ziyan keltiredi.

Osy uaqytqa deyin Shardara su qoymasyndaghy su dengeyining tómen týsip ketu sebepteri:

- Syrdariya ózeninen keletin sudyng azangy;

- Transshekaralyq su bólu kelisimderining tolyq oryndalmauy;

- Jergilikti su infraqúrylymynyng eskirui;

- Klimattyq ózgerister – qar men jauyn mólsherining azangy.

Sonymen qatar, jalpy elimizde su tapshylyghy jyldan jylgha kýrdelene týsude. Klimattyng ózgerui, transshekaralyq ózenderge tәueldilik, ishki su infraqúrylymynyng tozuy jәne sudy útymsyz paydalanu saldarynan kóptegen aimaqta auyz su, auyl sharuashylyghy men ónerkәsip ýshin su tapshylyghy bayqaluda.

Su – elding túraqty damuy men últtyq qauipsizdigining negizgi resursy. Qazaqstanda su tapshylyghy mәselesi jyl sayyn ózektene týsip keledi. Songhy kezderi Týrkistan oblysyndaghy Shardara su qoymasyndaghy sudyng shekti mólsherden aitarlyqtay tómendeui aimaqtyng ekologiyalyq jәne әleumettik túraqtylyghyna qauip tóndirude. Búl jaghday – el boyynsha qalyptasyp kele jatqan kýrdeli su daghdarysynyng kórinisi.

- Qazaqstandaghy su resurstarynyng 45%-y syrt elderden aghyp keletin transshekaralyq ózenderge tәueldi;

- El ishindegi su infraqúrylymynyng 60%-dan astamy eskirgen;

- Keybir ónirlerde auyz sugha qol jetkizu kórsetkishi 70–80%-dan aspaydy;

- Su paydalanudaghy ysyrapshylyq joghary (әsirese auyl sharuashylyghynda).

Su tapshylyghynyng saldary:

- Auyl sharuashylyghy óndirisining qúldyrauy;

- Ishki migrasiyanyng kýshengi;

- Densaulyq saqtau salasyna әseri;

- Áleumettik narazylyqtyng ósui mýmkin.

Shardara su qoymasyndaghy daghdarys – Qazaqstannyng su qauipsizdigi mәselesining sharyqtau shegine jetkenining aiqyn kórinisi. Su tapshylyghy endi jekelegen ónirlerding ghana emes, últtyq dengeydegi strategiyalyq mәsele. Búl jaghday memlekettik sayasatta sugha qatysty kózqarasty týbegeyli ózgertu qajet ekenin kórsetip otyr.

3. Jylda qaytalanatyn osy su jetispeu mәselesin retteu ýshin ne isteu kerek?

Búl su qauipsizdigi turaly QR Preziydenti Q.Toqaev ýnemi eskertip kele jatyr. Aldaghy 5-10 jyldyng ishinde su tapshylyghy odan da ýlken qiynshylyqtargha alyp keledi. Sebebi, Aughanstan Ámudariyadan óte kóp su alghaly jatyr. Yaghni, aughandar Ámudariyadan sudy kóptep alghan son, ózbekter Syrdariyadan su aludy arttyrady. Ekinshiden, Syrdariyanyng ainalasynda túratyn ózbek halqynyng sany jyldan jylgha kóp artyp kele jatyr. Yaghni, bizge keletin su sózsiz azayady.

Jaghdaydy týbegeyli sheshu ýshin birden keshendi týrde birneshe mәselelerdi sheshu kerek. Eng birinshi bar sudy ýnemdi paydalanu júmysyn jolgha qoy kerek. Qay jyly bolmasyn, qanday bolmasyn biz 5,2 mlrd kub sudy Shardaragha, 3 mlrd kub sudy Kóksaraygha jinay alamyz.

Qyzylordagha 400 kubtan sudy jiberip túrghan kezde, kýnine 35 mln kub ketedi, 100 kýnde 3,5 milliard. Shyghyndarymen eseptegende, 4 mlrd kub su Qyzylorda oblysynyng bas-ayaghyna tolyghymen jetedi. Al, Shardara audanynda 50 myng gektar jer bar. 10 myng kubtan eseptegende, jalpy biologiyalyq su paydalanu qabilettiligi 5-6 myng kubtan eshqashan asqan emes.

Yaghni, 4-6 mln kub su Týrkistan, Qyzylorda oblystarynyng qazirgi jaghdaydaghy qajettilikterine tolyq jetedi.

Biraq, nege olay bolmay jatyr? Sebebi, keybir jyldary Shardaradaghy su kólemin 5,2 mlrd-qa jetkize almaydy. Kóksaraydy 2 mlrd-tan asyra almaydy.

Taghy bir eng manyzdy mәsele, Shardara audanynda Qyzylqúm magistralidy kanaly bar. Osy jәne ekinshi dәrejeli kanaldardyng barlyghy kýrishke layyqtalyp salynghan, kóp sugha arnalghan. Sol Qyzylqúm qanalynan bastap barlyghyn betondap, filitrasiyany azaytu kerek. Bas-ayaghy 50 myng gektar jerge 1 mlrd kub su ketip jatyr. Búl óte kóp orasan shyghyn! Sudy sol jerden ýnemdeu kerek.

Shardara su qoymasynda atqaratyn biraz júmystar bar. Yaghni, su qoymasy 5,2 mlrd kub sudy esh qauip-qatersiz ústap túratyn jaghdayda bolu kerek. Ekinshi, onday kólemdegi sudy ústap túrugha ne ýshin qorqady? Qatty jauyn-shashyn bolyp, kóp su keletin bolsa, onda Shardarada ol sudy ústap túratyn artyq jer qalmaydy.

Sondyqtan, qashyrtqy say boluy kerek. Onyng da tehnikalyq negizdemeleri bar, búryn dayyndalghan. Búl shúghyl atqaratyn júmystar.

«Shardara» su qoymasy men «Kóksaray» su rettegishining qauipsizdigi óte manyzdy mәsele.

Su mәselesi, sonyng ishinde auyz su – el damuyndaghy asa kýrdeli mәsele bolghandyqtan, «Aq jol» partiyasy manyzy zor su salasyna basa nazar audaryp, baqylauda ústay beredi.

4. Ýkimetten naqty súraqtargha naqty jauap berui tiyis!

1. Biylghy Shardara su qoymasyndaghy sudyng azang sebepteri qanday? Su jiberu nemese transshekaralyq aghyndarmen baylanysty kelisimder oryndaldy ma?

2. Shardara túrghyndaryna su jetpey qalghan jaghdayda auyz sumen ýzdiksiz qamtamasyz etu ýshin qanday sharalar qabyldanyp jatyr?

3. Qazir transshekaralyq su kózderi boyynsha kórshi eldermen (Ózbekstan, Qyrghyzstan) qanday kelissózder jýrude jәne Qazaqstan ýlesi men mýddesi qalay qorghaluda?

4. Biylghy jyly su tapshylyghy bolatynyn bile otyryp, «Shardara» su qoymasynyng jaghdayyn eskermey, «Arnasay» su bógeti arqyly Ózbekstan Respublikasyna ne sebepti 1 805 mln.m3 su jiberilgen?

Su mәselesi elimizding azyq-týlik qauipsizdigine, halyq densaulyghyna, әleumettik túraqtylyqqa tikeley әser etetindikten, Ýkimet tarapynan naqty, jýieli jәne jedel sheshimderdi talap etemiz.

5. Mәseleni sheshu joldary men úsynystar:

1. Shardara su qoymasyna qosymsha su jetkizu boyynsha Ózbekstan, Qyrghyzstan elderimen ýkimettik dengeyde jedel tótenshe kelissózder úiymdastyru;

2. Su bolmay qalghan jaghdayda halyqty auyz sumen qamtamasyz etu ýshin avtosisternalarmen, únghymalar arqyly uaqytsha sheshimder qabyldaugha dayyn bolu;

3.Transshekaralyq ózender boyynsha Ózbekstan, Qyrghyzstan, Tәjikstan memleketterimen halyqaralyq kelisimderdi qayta qarap, Qazaqstan mýddesin qorghau;

4. Shardaradaghy «Tama» su tartu qúrylysy belgilengen 2025-2027 jyldary ayaqtaluy ýshin 2025-2027 jyldargha arnalghan respublikalyq budjetten qarjyny tolyq kólemde bólu:

5. «Shardara» su qoymasy men «Kóksaray» su rettegishining qauipsizdigi óte manyzdy mәsele. Olar sudy esh qauip-qatersiz ústap túratyn jaghdayda bolu kerek.

6. Su ýnemdeu tehnologiyalaryn jappay engizu;

7. Qyzylqúm magistralidy qanalynan bastap, ekinshi dengeyli kanaldardyng bәrin betondap, filitrasiya shyghynyn azaytu kerek.

8. Eski kanaldar men su qoymalardy sifrlandyru jәne janghyrtu;

9. Su infraqúrylymyna memlekettik-jeke әriptestik ayasynda investisiya tartu.

10. Ýkimet sudy ýnemdi paydalanudyng tiyimdi joldaryn aiqyndap, iske qosuy tiyis.

Qúrmetpen, «Aq jol» fraksiyasy deputattary:

Q. Isa,

A. Peruashev,

D. Espaeva,

E. Barlybaev,

S. Erubaev,

E. Beysenbaev.

«AMANAT» fraksiyasy deputattary:

Q. Balabiyev,

T.Qyryqbaev,

D. Isabek,

N. Baytilesov,

Ú. Sәdibekov,

B. Nәjmetdiynúly,

M.Jayymbetov,

M.Ergeshbaev,

M.Ábenov.

«JSDP» fraksiyasy deputaty:

N. Áuesbaev.

«Auyl» fraksiyasy deputaty:

A. Baqqojaev.

Abai.kz