Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev halyqqa Joldauynda elimizge Parlamenttik reforma kerektigin sóz etip, bir palataly Parlament qúrudy úsyndy.

Preziydentting aituynsha, búl bastamany talqylaugha bir jyl uaqyt kerek. Búghan qosa, bir palataly parlament qúru boyynsha sheshim 2027 jyly jalpyhalyqtyq referendum arqyly qabyldanady.

Preziydent ne dedi?

«Qúrmetti otandastar! Býgin men elimizding jasandy intellekt negizinde әleumettik-ekonomikalyq damuyna aitarlyqtay ong yqpalyn tiygizetin jana sayasy reforma turaly oiymdy ortagha salghym keledi. Búl jerde parlamenttik reforma turaly aitqaly túrmyn. Joghary ókildi biylik tarmaghyna qatysty reformany búghan deyingi barlyq ózgeristin, sonyng ishinde Preziydent biyligine qatysty ózgeristerding zandy jalghasy deuge bolady.

Biz Ádiletti Qazaqstandy qúrugha kiristik. «Halyq ýnine qúlaq asatyn memleket» qaghidatyna sәikes biylik pen halyqtyng arasynda ashyq әri býkpesiz dialog ornatyp jatyrmyz. 2022 jyly mausym aiynda elimizde jalpyúlttyq referendum ótti. Onda azamattarymyzdyng basym kópshiligi «Kýshti Preziydent – yqpaldy Parlament – esep beretin Ýkimet» tújyrymdamasy negizinde memleketimizdi jan-jaqty janghyrtu strategiyasyna qoldau bildirdi.

Songhy jyldary Qazaqstanda, tipti, shetelderde bolyp jatqan oqighalardyng ózi biz tandaghan baghdardyng dúrys ekenin kórsetip berdi. Degenmen bir jerde toqtap qalugha bolmaydy. Biz elimizding jәne keyingi úrpaqtyng bolashaghyn terennen oilauymyz kerek.

Mening jyldyng basynda «Ana tili» gazetine auqymdy súhbat bergenimdi bilesizder. Onda «Reforma – údayy jýretin ýderis, qoghamda naqty súranys bolsa, jana reformalar әzirlenedi» dep aittym.

Elimizde parlamenttik reforma mәselesi keminde jiyrma jyldan astam uaqyt boyy aitylyp keledi. Osy mәsele ashyq ta, jabyq ta talqylanyp jýrgeni eshkimge qúpiya emes. Búl taqyryp әli kýnge deyin ózekti bolyp otyr. Sondyqtan memlekettik jýie damyp, azamattarymyzdyng sayasy mәdeniyeti ósip kele jatqanyn eskere otyryp, búl mәseleni halyqtyng talqysyna salu airyqsha manyzdy dep sanaymyn.

Senat 1995 jyly elimizde kýrdeli әri túraqsyz sayasy jaghday bolyp túrghan sәtte Parlamentting joghary palatasy retinde qúryldy. Ol kezde memlekettigimizding negizi endi ghana qalyptasa bastaghan asa qiyn joldyng basynda túrghan edik. Senatqa memleket qúru isindegi túraqtylyqty qamtamasyz etu tarihy mindeti jýkteldi.

Ótken 30 jylda Senat ózining osy asa manyzdy tarihy missiyasyn abyroymen, tiyimdi atqaryp shyqty. Joghary palata zang shygharu ýderisinin, basqa da negizgi reformalardyng airyqsha manyzdy tetigi әri kepili bolyp keledi», - dedi Memleket basshysy.

«Men Senatqa on jyl basshylyq ettim. Búl júmysty qashanda zor mәrtebe әri ýlken jauapkershilik dep sanadym. Sondyqtan maghan osy minberden parlamenttik reforma turaly aitu onay emes. Soghan qaramastan men dәl býgin elimizde kóp úzamay bir palataly Parlament qúru turaly bastama kótergim keledi.

Birden aitayyn, búl – óte manyzdy mәsele. Ony asyghys jýzege asyrugha bolmaydy. Búl reforma azamattyq sektorda, sarapshylar ortasynda, sonday-aq, әriyne, qazirgi Parlamentte jan-jaqty talqylanuy qajet. Reformanyng mәn-manyzy airyqsha ekenin eskersek, ony talqylaugha bir jyl uaqyt kerek dep oilaymyn. Sodan keyin, yaghni, 2027 jyly jalpyúlttyq referendum ótkizuge bolar edi.

Sodan song Konstitusiyagha tiyisti ózgeris engize alamyz. Men memleketting taghdyryn aiqyndaytyn barlyq mәsele halyqtyng kelisimimen ghana sheshiledi dep búghan deyin birneshe ret aittym. Eger bir palataly Parlament qúru qajet degen ortaq sheshimge kelsek, onday Parlamentti tek qana partiyalyq tizim boyynsha saylaghan jón dep sanaymyn», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Preziydent: «Búl – әlemde keninen taraghan parlamenttik rәsim. Osylaysha, Mәjilisting qazirgi qúramy barlyq zandyq rәsimder ayaqtalghansha óz isimen ainalysa beredi. Senat jalpyúlttyq referendumnyng qorytyndysy shyghyp, jana Parlament saylauy ótkenge deyin alansyz júmys isteydi.

Al sayasy partiyalardyng bәsekeli tartysqa dayyndaluyna uaqyty bolady. Deputattarymyz naghyz memleketshil azamat retinde búl mәselege zor jauapkershilikpen әri týsinistikpen qaraydy dep oilaymyn.

Týptep kelgende, sayasy reformalardyng bәri elimizding birtútas institusionaldy jýiesining ajyramas bóligine ainalady. Áriyne, zandy súraq tuyndauy mýmkin: Preziydent Parlamenttik reforma jasau qajettigi turaly nege sonshalyqty erte jariyalap jatyr, әitpese, sayasy tehnologiyanyng qaghidasyna sәikes múnday sharalar tosynnan, kýtpegen jerden jasalady emes pe?

Biraq men osyghan deyin de aittym, taghy da qaytalap aitamyn: men elimizding jәne halqymyzdyng taghdyryna qatysty qanday da bir mәselege kelgende tek qana ashyq sayasat jýrgizu kerek dep sanaymyn, múnday auqymdy reformany qoghamnan qúpiya ústaugha bolmaydy dep esepteymin. Osynday taghdyrly mәseleler boyynsha halyqpen ashyq súhbat jýrgizu qajet dep senemin. Sonda ghana bәrimiz bir el bolyp, Ádiletti jәne Quatty Qazaqstandy qúru jolynda taghy bir manyzdy qadam jasaymyz», - dedi.

Abai.kz