قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ حالىققا جولداۋىندا ەلىمىزگە پارلامەنتتىك رەفورما كەرەكتىگىن ءسوز ەتىپ، ءبىر پالاتالى پارلامەنت قۇرۋدى ۇسىندى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، بۇل باستامانى تالقىلاۋعا ءبىر جىل ۋاقىت كەرەك. بۇعان قوسا، ءبىر پالاتالى پارلامەنت قۇرۋ بويىنشا شەشىم 2027 جىلى جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم ارقىلى قابىلدانادى.

پرەزيدەنت نە دەدى؟

«قۇرمەتتى وتانداستار! بۇگىن مەن ەلىمىزدىڭ جاساندى ينتەللەكت نەگىزىندە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا ايتارلىقتاي وڭ ىقپالىن تيگىزەتىن جاڭا ساياسي رەفورما تۋرالى ويىمدى ورتاعا سالعىم كەلەدى. بۇل جەردە پارلامەنتتىك رەفورما تۋرالى ايتقالى تۇرمىن. جوعارى وكىلدى بيلىك تارماعىنا قاتىستى رەفورمانى بۇعان دەيىنگى بارلىق وزگەرىستىڭ، سونىڭ ىشىندە پرەزيدەنت بيلىگىنە قاتىستى وزگەرىستەردىڭ زاڭدى جالعاسى دەۋگە بولادى.

ءبىز ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋعا كىرىستىك. «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قاعيداتىنا سايكەس بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىندا اشىق ءارى بۇكپەسىز ديالوگ ورناتىپ جاتىرمىز. 2022 جىلى ماۋسىم ايىندا ەلىمىزدە جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم ءوتتى. وندا ازاماتتارىمىزدىڭ باسىم كوپشىلىگى «كۇشتى پرەزيدەنت – ىقپالدى پارلامەنت – ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» تۇجىرىمداماسى نەگىزىندە مەملەكەتىمىزدى جان-جاقتى جاڭعىرتۋ ستراتەگياسىنا قولداۋ ءبىلدىردى.

سوڭعى جىلدارى قازاقستاندا، ءتىپتى، شەتەلدەردە بولىپ جاتقان وقيعالاردىڭ ءوزى ءبىز تاڭداعان باعداردىڭ دۇرىس ەكەنىن كورسەتىپ بەردى. دەگەنمەن ءبىر جەردە توقتاپ قالۋعا بولمايدى. ءبىز ەلىمىزدىڭ جانە كەيىنگى ۇرپاقتىڭ بولاشاعىن تەرەڭنەن ويلاۋىمىز كەرەك.

مەنىڭ جىلدىڭ باسىندا «انا ءتىلى» گازەتىنە اۋقىمدى سۇحبات بەرگەنىمدى بىلەسىزدەر. وندا «رەفورما – ۇدايى جۇرەتىن ۇدەرىس، قوعامدا ناقتى سۇرانىس بولسا، جاڭا رەفورمالار ازىرلەنەدى» دەپ ايتتىم.

ەلىمىزدە پارلامەنتتىك رەفورما ماسەلەسى كەمىندە جيىرما جىلدان استام ۋاقىت بويى ايتىلىپ كەلەدى. وسى ماسەلە اشىق تا، جابىق تا تالقىلانىپ جۇرگەنى ەشكىمگە قۇپيا ەمەس. بۇل تاقىرىپ ءالى كۇنگە دەيىن وزەكتى بولىپ وتىر. سوندىقتان مەملەكەتتىك جۇيە دامىپ، ازاماتتارىمىزدىڭ ساياسي مادەنيەتى ءوسىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرە وتىرىپ، بۇل ماسەلەنى حالىقتىڭ تالقىسىنا سالۋ ايرىقشا ماڭىزدى دەپ سانايمىن.

سەنات 1995 جىلى ەلىمىزدە كۇردەلى ءارى تۇراقسىز ساياسي جاعداي بولىپ تۇرعان ساتتە پارلامەنتتىڭ جوعارى پالاتاسى رەتىندە قۇرىلدى. ول كەزدە مەملەكەتتىگىمىزدىڭ نەگىزى ەندى عانا قالىپتاسا باستاعان اسا قيىن جولدىڭ باسىندا تۇرعان ەدىك. سەناتقا مەملەكەت قۇرۋ ىسىندەگى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ تاريحي مىندەتى جۇكتەلدى.

وتكەن 30 جىلدا سەنات ءوزىنىڭ وسى اسا ماڭىزدى تاريحي ميسسياسىن ابىرويمەن، ءتيىمدى اتقارىپ شىقتى. جوعارى پالاتا زاڭ شىعارۋ ۇدەرىسىنىڭ، باسقا دا نەگىزگى رەفورمالاردىڭ ايرىقشا ماڭىزدى تەتىگى ءارى كەپىلى بولىپ كەلەدى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«مەن سەناتقا ون جىل باسشىلىق ەتتىم. بۇل جۇمىستى قاشاندا زور مارتەبە ءارى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك دەپ سانادىم. سوندىقتان ماعان وسى مىنبەردەن پارلامەنتتىك رەفورما تۋرالى ايتۋ وڭاي ەمەس. سوعان قاراماستان مەن ءدال بۇگىن ەلىمىزدە كوپ ۇزاماي ءبىر پالاتالى پارلامەنت قۇرۋ تۋرالى باستاما كوتەرگىم كەلەدى.

بىردەن ايتايىن، بۇل – وتە ماڭىزدى ماسەلە. ونى اسىعىس جۇزەگە اسىرۋعا بولمايدى. بۇل رەفورما ازاماتتىق سەكتوردا، ساراپشىلار ورتاسىندا، سونداي-اق، ارينە، قازىرگى پارلامەنتتە جان-جاقتى تالقىلانۋى قاجەت. رەفورمانىڭ ءمان-ماڭىزى ايرىقشا ەكەنىن ەسكەرسەك، ونى تالقىلاۋعا ءبىر جىل ۋاقىت كەرەك دەپ ويلايمىن. سودان كەيىن، ياعني، 2027 جىلى جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم وتكىزۋگە بولار ەدى.

سودان سوڭ كونستيتۋتسياعا ءتيىستى وزگەرىس ەنگىزە الامىز. مەن مەملەكەتتىڭ تاعدىرىن ايقىندايتىن بارلىق ماسەلە حالىقتىڭ كەلىسىمىمەن عانا شەشىلەدى دەپ بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت ايتتىم. ەگەر ءبىر پالاتالى پارلامەنت قۇرۋ قاجەت دەگەن ورتاق شەشىمگە كەلسەك، ونداي پارلامەنتتى تەك قانا پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا سايلاعان ءجون دەپ سانايمىن»، - دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

پرەزيدەنت: «بۇل – الەمدە كەڭىنەن تاراعان پارلامەنتتىك ءراسىم. وسىلايشا، ءماجىلىستىڭ قازىرگى قۇرامى بارلىق زاڭدىق راسىمدەر اياقتالعانشا ءوز ىسىمەن اينالىسا بەرەدى. سەنات جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋمنىڭ قورىتىندىسى شىعىپ، جاڭا پارلامەنت سايلاۋى وتكەنگە دەيىن الاڭسىز جۇمىس ىستەيدى.

ال ساياسي پارتيالاردىڭ باسەكەلى تارتىسقا دايىندالۋىنا ۋاقىتى بولادى. دەپۋتاتتارىمىز ناعىز مەملەكەتشىل ازامات رەتىندە بۇل ماسەلەگە زور جاۋاپكەرشىلىكپەن ءارى تۇسىنىستىكپەن قارايدى دەپ ويلايمىن.

تۇپتەپ كەلگەندە، ساياسي رەفورمالاردىڭ ءبارى ەلىمىزدىڭ ءبىرتۇتاس ينستيتۋتسيونالدى جۇيەسىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالادى. ارينە، زاڭدى سۇراق تۋىنداۋى مۇمكىن: پرەزيدەنت پارلامەنتتىك رەفورما جاساۋ قاجەتتىگى تۋرالى نەگە سونشالىقتى ەرتە جاريالاپ جاتىر، ايتپەسە، ساياسي تەحنولوگيانىڭ قاعيداسىنا سايكەس مۇنداي شارالار توسىننان، كۇتپەگەن جەردەن جاسالادى ەمەس پە؟

بىراق مەن وسىعان دەيىن دە ايتتىم، تاعى دا قايتالاپ ايتامىن: مەن ەلىمىزدىڭ جانە حالقىمىزدىڭ تاعدىرىنا قاتىستى قانداي دا ءبىر ماسەلەگە كەلگەندە تەك قانا اشىق ساياسات جۇرگىزۋ كەرەك دەپ سانايمىن، مۇنداي اۋقىمدى رەفورمانى قوعامنان قۇپيا ۇستاۋعا بولمايدى دەپ ەسەپتەيمىن. وسىنداي تاعدىرلى ماسەلەلەر بويىنشا حالىقپەن اشىق سۇحبات جۇرگىزۋ قاجەت دەپ سەنەمىن. سوندا عانا ءبارىمىز ءبىر ەل بولىپ، ادىلەتتى جانە قۋاتتى قازاقستاندى قۇرۋ جولىندا تاعى ءبىر ماڭىزدى قادام جاسايمىز»، - دەدى.

Abai.kz