(Este qalghandardan ýzindiler)

1

Men onymen 1954 jyly qyrkýiek aiynyng basynda qyzyl binanyng (Shynjang uniyversiytetining eski ghimaraty) aldynda kezdestim. Búrynyraq kelgen bir tobymyz oqityn klasymyzdy kórip alayyq dep qyzyl binagha kelgemiz. Klastan shygha beris esikte súnghaq boyly, búira shash, aqqúba jigit pen eki beti almaday qyp-qyzyl, bauyrsaq múryn, tórtbaq jigit jolygha ketti. Ekeuining kiyimderi de qyrly. Aqqúba jigit súr triko sarjadan kostum-bruky kiyipti de, tórtbaq jigit qonyr sary shibarqyttan galiyfe sym, ayaghyna qúrym etik kiyip, qonyshyn syrtyna qayyryp alypty. Men ә degende búlardy oqu izdep kelgen shәkirt eken degem joq. Qalanyng qaysy bir mekemesinde bәlenbay lauazymmen qyzmet etetin kisiler bolsa kerek dep bildim. Óitkeni, maghan da sonyng aldynda ghana jerlesim Tileujan Saqalov kelip jolyghyp ketken. Auyldan kelgen basqalaryn da Ýrimjide qyzmet etetin jerlesteri izdep kelip qaytqan. Sóitsem, búlar kәdimgi mynau ózimiz siyaqty bilim izdep kelgen azamattar bolyp shyqty. Álgi súnghaq boyly, aqqúba jigitimizding aty-jóni Omarghazy Aytanúly eken de, etigining qonyshyn qayyryp alyp, shirenip túrghany Talghatbek Ghabdollaúly eken. Omarghazy alty jyl shamasy oqytushy bolypty da, Talghatbek tórt jyl shamasy qyzmet istepti. Búlargha Altaydyng Jemeney audandyq jastar odaghy komiytetining sekretary bolghan Sapy Meyirhanúly degen aghamyz qosyldy. Sóite-sóite bir klastaghy qazaq oqushynyng sany on ýshke jetti. Múnyng ekeui kelinshek pe, qyz ba, әiteuir jip taghugha bolmaytyn Gýlsara, Kýnshay deytin eki әiel zaty edi. Ókinishke oray, búl ekeui oqu bitirmey ketip qaldy.

Sóitip, Omarghazymen qyzyl binanyng soltýstik búryshyna tayau esikten birge kirip, bir partada qatar otyryp, joghary mektep әlippesin birge bastaghamyz. Bir jataqta, qatar kereuette jatyp, bir aspazdyng qolynan birge tamaqtanghanbyz. Ýsh jyldyq oqushylyq ómirde ol klastaghy qazaq balalar ghana emes, úighyr, ózbek sabaqtastarmen de – barlyghymyzben jaqyn dostasyp ketti. «Dostasyp» degen sózdi jalpy tatu-tәtti ótkenimizge bola ghana aityp otyrgham joq. Onyng kóz ayasynyng kendigi, bilimining úshan-tenizdigi, keshirimdi, kishipeyildigi, zerdeli de zerektigi bәrimizdi qayran qaldyrghan. Klass ishinde osynday zor bedelge ie bolghandyqtan da, bizder keyde ózara renjisip qalghanda, klass múghalimine emes, aldymen Omekene jýginetinbiz. Ózining júghymdy aqyly, mayda tilimen, keyde әzil-qaljynyn aralastyra otyryp, renjiskenderding kónilin lezde jadyratyp jiberetin, yntymaqqa úiytqy bolatyn múnday mysaldar az emes.

Osy orayda taghy bir is esime týsedi. Bizden bir klass ilgergi әdebiyet klasynda aqyn Toqtarqan Jekibaev pen aqyn Serik Qapshyqbaev oqityn. Biz birte-birte olarmen de dostasyp ketkemiz-di. Aqyn Maqatanmen dos edik. Bir ret Maqatan (búl kezde Maqatan «Shinjiyang әdebiyet iskusstvosynda» qazirgi «Shúghyla» jurnalynda isteytin) men aqyn Toqtarqan renjisip qalady. (Búl 1955 jyldyng suyq kýzi edi). Biz barlyghymyz jataqta edik, jataqqa Toqtarqan keldi. Kózi shatynap, qara tory reni súrlanyp ketken. Esikti júlqyp ashyp kirip kelgende biz bәrimiz oghan ýdireye qaldyq. Ýnemi jayrandap jýretin aq kónil, әri pәk, sezimtal qyzba aqyn jigitting múnday halge týskenin kórmegen ekenbiz. Úghysa kelsek, oqigha bylay bolypty.

Toqtarqan «orys kluby» jaqtan kele jatsa, qyzyl binanyng kóshe jaq aldyndaghy qalyng aghashtyng arasynda Maqatan bir qyzben sóilesip túrady. Jaqynday kele qarasa, búl qyz Toqtarqanmen jýrip jatqan qyz bolyp shyghady. Isting bayybyna barmaghan Toqang Maqay aghamyzdy (Maqatandy keyde osylay ataytynbyz) jaqtan perip qalady da, qyzdy jataghyna quyp tyghady. Sóitsek, Toqang Omarghazygha Maqay aghamyzdyng ýstinen aryzgha kelipti ghoy. Keyin úghyssaq, Maqay aghamyz taghy bir qyzgha hat jazyp, sonyng jauabyn ala almaydy eken. Z arqyly B-nyng jauabyn almaqqa sóilesip túrghan kezi eken. Jaghdaydy úqqan song Omykeng bir jeksenbi kýni meni, Toqtarqandy ertip (taghy bir joldasymyz bar edi, esime ala almadym) Maqay aghamyzdyng jataghyna keldik. Aghamyzgha sonan birneshe kýn búryn keptirilgen et, jent kelgen eken. Oghan ishimdikti aralastyra auqattanyp otyrghanda Omykeng bir oiyn shyghardy: «Ýstelding ýstine jalghyz tal tary tastaymyn, sony kim ústasa, araqtan berem, ústay almasa bermeymin. Tәlipbay aryq, qoly qarmaqtay ilip alady. Sondyqtan tary bәsekesine ol qatyspaydy, men tóreshi bolamyn. Jarysqa Maqatan men Toqtarqan týsedi»,- dedi. Maqay aghamyz maqúl bolghanymen, Toqtarqan kóninkiremedi. Oghan qoyamyz ba, ekeuin ýstelding eki jaghyna qarama-qarsy otyrghyzdyq ta: «Al, tasta taryndy, Omyke!»- dedik. Omykeng jentpen aralastyra otyryp shójip qalghan bir taryny bólip aldy da: «aldymen Maqatan ústasyn», – dedi.

Ústau qayda?! Aghamyzdyng tolysyp túrghan kezi edi, denesining alpamsaday zorlyghyna qaramastan sausaqtary semiz edi. Taryny olay ainaldyryp ta, bylay ainaldyryp ta ústay almady. Sonymen oghan tiyeseli rumka Toqtarqangha kelip edi, qalay eken, Toqang da ústay almay-aq qoydy. Sonymen onyng kezegi aghamyzgha berildi. Óstip otyryp ekeuin az-azdan qyzdyryp alghan song basqa da oiyn aralasyp, jataq dumangha bólendi de, aradaghy kirbendik kónildilikpen juylyp, bayaghy dostyq qalyp qayta ornady...

Mine, yntymaqtastyru sheberligi qayda jatyr?! Taghy bir mysal keltireyin.

Ol kezde ruymyzdy, jerimizdi biliskenimizben, rushyldyq, jershildik degendi bilmeushi edik. Bir kýni klasta otyryp Omykeng jarty bet qaghazgha (sabaq ýstinde otyryp) maghan: «Alban halyq respublikasynyng preziydenti Tәlipbay myrzagha! Respublika halqynyz azat bolghandyghynyng on jyldyghy baylanysymen sizdi qyzu qúttyqtaymyn. Kerey halyq respublikasynyng preziydenti Omarghazy Aytanúly», – dep jazyp ústata qoydy. Men de bir bet qaghazgha: «Kerey halyq respublikasynyng preziydenti mәrtebeli Omarghazy myrzagha! Elimiz azattyghynyng on jyldyq merekesin qúttyqtaghanynyzgha óz atymnan jәne alban halqy atynan alghys aitamyn. Alban halyq respublikasynyng preziydenti Tәlipbay», – dep jazyp ústattym. Keyin búl oiyndy әngimeghyp syrttaghy dostargha da aitysyp kýlisip jýrdik.

«Oyynnan ot shyghady» degen ras eken. 1958 jylghy onshylyq pen últshyldyqqa qarsy kýres delinetin kezenge kelgende, óz dostarymyzdyng biri osy bir oiyndy ýlken sayasy mәseleghyp әshkereledi. Maghan taghylghan kóp qylmystardyng ishinde dәl osy mәsele «eng kilten, eng manyzdy mәsele» bolyp sanaldy. Múnyng ózi «otannyng tútastyghyn bólshekteuding dayyndyq satysy» esepteldi. Búrynnan araz-ashtylyghymyz bar adamnan múnday qylyq shyqsa ghoy birdene der edik. Jaqyn kónildes dosynnan múnday pәle jabyssa, basqagha «oyyn edi» dep dәleldeuing de qiyn eken. Qoghamdaghy kóp kýresterde de, týrmede de oiynnan shyqqan osy ottan qútyla almadym. Osyghan bola sol dosqa týrmede de qatty renjumen boldym. 1962 jyldyng mausym aiynda týrmedegi bir bólim últshyl-onshyldardy bosatyp, mekemelerine qaytardy. Osy orayda men de óz mekemem – jastar baspasyna qaytyp keldim. Qaytyp keldi degendi estigen Omykeng izdep kelip, meni jataghyna ertip bardy. Ol kezde Omykeng әdebiyet-kórkemóner birlestigining Nәnmindegi semiyalylar aulasyndaghy jataqta eken. Úzaqtan kórise almay saghynysqan bizder bir kýn, bir týn birge bolyp, bastan keshken kýnderdi aitysyp sherden shyqqanday boldyq. Búl aralyqta Omykeng da talay ótkelekten ótip, ne-ne qiyndyqtardy bastan keshiripti. Bir basynyng amandyghy ýshin basqalardy qúrbandyqqa shalatyn aghayyn-dostardyng jәbirin búl kisi de bir kisidey tartypty. Sondaghy Omykenning aitqany mynau ghoy: «Biraz jyldyq ómirimiz ketti, ókinishpen ketti. Biraq ómirge bergenimizden alghanymyz kóp siyaqty. On-solymyzdy tanydyq. Kisige jamandyq qylmadyq. Jamandyq qylghandar beti kýigendey kólkek qaghady. Sonyng biri keshe osynda kelip ketti. Saghan baryp amandasugha beti shydamapty. Erteng osynda keledi. Keshire sal...». Ne degen keshirimdilik, meni de soghan jeteleydi...

1989 jyly Shinjiyang jazushylarynyng tórtinshi qúryltayy Shinjiyang sport qonaqýiinde ótti. Omarghazy da, men de uәkil bolyp qatynastyq. Odaqtyng qúryltayy ashylyp, basshy saylauda edәuir kónilsizdikter boldy. Dauys jetpey tóragha kandidatyndaghy Qiymtúrdy ótpey qaldy. Odaqtyng bir qazaq orynbasaryn saylar aldynda qazaq uәkilderining arasynda týrlishe synaylar bayqalyp qaldy. Biraq, Omarghazy bastatqan bir top bedeldi aqyn-jazushylardyng aqylyna aunaghan qazaq uәkilderi týpkilikti yntymaqta biregey boly da, jenilis bolmady.

2

IYә, sózding basyn 43 jyldan búrynghydan bastap edik qoy, endi sonymyzgha qayta oralayyq.

Ol kezde Omarghazy әli qatardaghy aqyn bolatyn. Biraq búl jana jaza bastaghan bizder ýshin ýlken bir bel siyaqty edi. Klastaghy qazaq balalar ýshin Omykeng ústaz ispetti boldy. Ólensymaq shimaylarymyzdy Omykene kórsetemiz. «Mening de pysyqtaytyn sabaghym bar» degenine kónbeymiz. «Shygharmalarymyzdy» kórmey qoyyna da jol qoymaymyz. Oqyp, kelispegen jerin týzetip, qate jerin onshap, kәdimgi múghalim siyaqty jalyqpay ýiretedi. «Aqyn bolu ýshin kitapty kóp oqudy, әrbir aqynnyng jylt etken artyqshylyghyn bayqap, ólende sonday jana sóz, jana oy aitudy ýirenu kerek» degen oilaryn ortagha salatyn. Al, ózi bolsa kitapty ýzbey oqityn. Qasym Amanjolovtyng jalyndylyghyna, Hamit Eraliyevting tapqyrlyghyna qatty tәnti edi. Sol jyldary Shinjiyangha elimizding Gomoro siyaqty aqyndarynyng Qazaqstanda audarylyp basylghan jinaghy keldi. Osydan bastap ol Gomoronyng shygharmalaryna yqylas berdi. Ásirese, Gomoronyng romantikagha toly pafosty ólenderin tanday qagha oqumen birge, bizge onyng artyqshylyqtaryn sýisine otyryp әngimelep beretin. Ózbekting Ghafur Ghúlamyn, әzerbayjannyng Samed Vurgunyn, týrikting Nazym Hikmetin, Chiliyding Pablo Nerudasyn, orystyng Pushkiyni men Lermontovyn sol kýnde-aq oqyp bilgen edi. Qazaqstan arqyly Shekspiyr, Balizak, Bayron, Dostoevskiy  shygharmalary keldi. Kitapty art-artynan qúnyghyp oqyghany sonsha, Omykenning qúlaghy qalqiyp, kózi kәdimgi Álisher Nauaidyng kózinshe alaryp qaldy. Birtýrli oy basyp alghanday salghyrt jýrdi. Qysqy demalysta osy kýiimen ketti. Búl bizding oqu bitiretin jylymyz edi. Sonan qaytyp kelmedi. Biraq hat kelip túrdy. Árbir haty saghynyshqa da, quanyshqa da toly bolushy edi. Saghynyshy dostargha qaratylsa, quanyshy birynghay jazugha berilip ketekeni, jazghan shygharmalarynyng sәttiligine baylanysty edi. 1957 jyldyng ekinshi, ne ýshinshi aiy bolsa kerek, taghy bir hat keldi. Hatynda jazyp ayaqtatqan «Mening shyghysym», «Nayzaghay» jәne «Tabighat filosofiyasy» degen ýsh dastanyn birsypyra ólenderimen qosa Qazaqstangha – «Júldyz» jurnalyna jibergenin quana habarlapty. Keyin «Qazaq әdebiyeti» gazetinen Qazaqstannyng ataqty aqyny Ábdilda Tәjibaevtyng sholu sipatty habarlamasyn oqydyq. Onda Omarghazy tuyndylarynyng oi, kórkemdik bitimine túnghysh ret joghary bagha berilgen әri búl shygharmalardy basugha úigharylghany aitylghan. Múny estip qatty quandyq. Aghamyz, әri dosymyzdyng búl tabysyna qalaysha quanbasqa!?

Reti kelgen song aita keteyin, men 1989 jyly Qazaqstangha tuysshylay baru orayyna ie boldym. Búl habardy estip ýiimizge Omykeng keldi. «Tek ólip kórmedik, qalghannyng bәrin kórding ghoy, búl kýnge jetkenindi estip qatty quandym. Tuysqandaryndy kóretin boldyn. Marqúm әke-shesheng tiri bolsa, qanday quanar edi!» – dep ýni tolqyp baryp toqtap qaldy. Qarasam, eki janardan eki tal tamshy tómen syrghyp barady eken...

Keterinde Ábdilda Tәjibaevqa jolyghyp, jogharyda aty atalghan shygharmalarynyng keyin qalaysha basylmay qalghanyn úghysa keludi tapsyrdy. «Eki elding arasyndaghy múz eridi ghoy, basyp qalar, eger baspasa ala kel. Ábene (Ábdilda Tәjibaevty aitady) menen sәlem ait», – dedi. Onda barghan song Qazaqstannyng daryndy aqyn qyzy, jiyrmagha juyq kitaptyng avtory, mening kelinim Qanipa Búghybaeva arqyly tildesip, Ábdilda aghamyzdy Qazaqstan jazushylarynyng demalys ýiindegi jekelik sayajaygha Qanipamen jәne onyng kýieui, mening bauyrym Qanaghat ýsheumiz izdep bardyq. Ábekeng jazu ýstinde eken. Bizdi jazu bólmesine alyp kirdi. Qazaqshylap-aq amandastyq. Bir әredikte kózim ýstel ýstinde jangly jatqan originalgha týsti. Originalgha jazylghan qoljazbanyng bizding osy kýni qoldanyp otyrghan jazuymyzgha úqsastyghyna, jazudyng kórkine qarap qayran qaldym.

– Siz bizding jazudy da óte kórkem jaza biletin boldynyz ghoy?- dedim originalgha qarap.

– Búrynghylarymyz osymen oqydyq qoy, slavyanshany keyin oqyp bildik. Bala kezdegi qoldyng kónip qalghany ma, ózi onay jazylady, – dedi Ábeng jymiyp.

Ol kisi elimizdegi qazaqtardyng oqu-aghartu, mәdeniyet jaghyn kóbirek súrady. Men qazaqtyng shaghyn qystaghynda bastauysh, auyldyghynda ortalau, audandarynda orta, aimaqtary men ortalyq qalalarynda óz tilinde oqityn tehnikum jәne joghary mektepterding barlyghyn aitqanda sәl tandanghanday nemese seninkiremegendey boldy. Mening sózimdi bauyrym Qanaghat rastady. Óitkeni, ol sodan búryn elimizge kelip, múndaghy tuystardy kórip qaytqan. Sondaghy kórgen-bilgenin aityp berip edi, ol kisi ilanghan beyne tanytty. Odan song baspasóz jayyn súrady. Men:

– Qazaqtar ýshin ongha juyq gazet, jiyrmagha juyq jurnal shygharylatynyn, on ýsh baspanyng bәrinde qazaq bólimderi júmys istep, jylyna neshe jýz týrliden artyq kitap shygharatynyn aitqanymda quanyp ketti: «Mine, tirlik degen osy. Ózi millionday ghana halyq milliardtan artyq halyqtyng qolyna qarasa da, osynshama júmys istedi degenge, bylay qaraghanda senging kelmeydi. Myna aghayynymyz Ózbekstanda bir millionday qazaq túrady. Tuysqannyng qolynda túryp ne mektebi, ne baspasózi bolsyn, әnsheyin bir bayqús», – dedi.

Odan keyin ol kisi әdebiyetimizding jayyn súrady. Men elimizding әdebiyet-kórkemónerge erekshe mәn beretindigine dәlel bolady ghoy dep: «Ýrimjiden «Shúghyla» degen jurnal shyghady. Onan basqa Ile qazaq oblysyna qarasty ýsh aimaqtan ýsh jurnal shygharylady. Tipti kópshilik audandarda óz kólemine say әdeby jurnaldar shyghady» degenimde, ol kisining esine әldebir is qalt ete týse qaldy bilem: «Osy senderde sol 50-shi jyldarda bir kýshti aqyn bar edi, sol bar ma?»- dedi. Men Asqar, Qúrmanәli, Rahmetolla, Maghaz aghalarymyzdan bastap 50-shi jyldardaghy beldi degen aqyndardyng kóbin-aq sanap berdim. Biraq ol kisi: «Olar emes»,- dedi. Odan keyin ekinshi buyndaghy Omarghazy, Álimjan, Serik, Maqatandardy ataghanymda: «Omarghazynyng familiyasy kim bolady?»- dedi. Men aittym. «Dәl, dәl, ol bizge bir top dastan, ólenderin jibergen bolatyn. Sol 50-shi jyldarda. Oqyp shyghu maghan  tapsyrylghan. Men oqygham. Ol óte oishyl. Ol kezde bizde onday aqyn az ghoy, apyr-ay, bar eken-au!»- dedi tandanghanday. Joghymnyng ózin aldyma jayyp salghanda endi maghan bógeletin eshtene joq edi, sol Omarghazynyng aitqan sәlemin tolyq jetkizdim.

«Ony basatyn bolyp «Qazaq әdebiyeti» gazetine habarlaghanbyz. Biraq, elimiz Ay Sin (aqyn Ay Chiyndi aitady) degen qytay aqynnyng ólenin basyp qoyyp, Qytay memleketining narazylyghyna qaldy. Osydan keyin sender jaqtan eshkim de basylmady»,- dedi nege basylmaghanyn týsindirip. Men: «Sizderde arhiv saqtalady ghoy, tabugha bola ma, basylmaghanday bolsa, avtordyng qaytaryp alu oiy bar. Onyng ózinde originaly qalmaghan eken?»- dep edim.  Ol kisi ózi kensege barghanda tauyp beretin bolyp kelisti. Aqyry búl dastandar tabylyp, Qazaqstanda túnghysh basylym kórdi jәne asa jaqsy baghasyn aldy. Mening biluimshe, 50-shi jyldary aqyn Qúrmanәlining «Kýrkesheden kýlli әlemge» atty óleni shetel basylymdarynda jaqsy bagha alghan edi. Odan keyingisi osy Omykeng bolsa kerek dep oilaymyn.

3

Bizding Omarghazy 51-shi jyldan jaza bastaghanymen, oqytushylyq, shәkirttik jәne әsiresolshyldyqtyng jiyrma jyldyq auyr azaby siyaqty kýnderdi basynan keshire jýrip, aitar oiynyng kóbin-aq óz shygharmalaryna asa sheberlikpen syighyzyp ketken daryndy qalamger. «Ang shadyryn oq tabar», «Tarazy» romandary Omarghazy shygharmashyldyghynyng ghana emes, tútas qytay qazaq әdebiyetining bir-bir biyik belesi siyaqty. Onyng «Tyrnalary» men jogharyda atalghan ýsh dastany jәne tanghajayyp suretker qalamynan tuylghan ólenderi Omarghazynyng naghyz aqyn ekenin әldeqashan tanytyp bolghan. Bireuler onyng formasyn sóz etisedi. Qazaq әdebiyeti әleminen habary bar oqymysty azamattardyng qay-qaysysy da qazaq óleni 11 buynmen, 4 jolmen keletin qara ólennen ghana túrmaytynyn biledi dep oilaymyn. Aqyn Abay qanshama forma jaratty? Bireuler «Oghyznamadaghy», «Qorqyttaghy», taghy basqa asa ertedegi tól múralarda kezdesetin óleng formalaryn bilmeytin de bolu kerek. Osylardy qadaghalay qarap otyrsaq, formadaghy jazampazdyqqa jenil qaraugha bolmaytynyn bilgen bolar edik.

Omarghazynyng syn-zertteu shygharmashylyghy da óz aldyna bir tóbe. 50-shi jyldary jariyalanghan «Poeziya», keyingi jyldary jariyalanghan «Oghyznama turaly», «Bóri jәne kók qús», «Tilder damuy» atty maqalalarynyng ghylymy qúnyn tómen baghalaugha bolmaydy.

20-gha juyq dramalyq shygharmalarynyng ishinde әli basylym kórmegen «Aq mysyq» atty kólemdi dramasynyng basylar kezi jetpese de, onyng qazaq әdebiyeti ghana emes, odan da ýlken әdebiyetterding ortasyn oiyp oryn alary haq.

Bir jyly Shinjiyang uniyversiytetinen toydan birge qayttyq. «Qyzyl binany ainala jýreyikshi»,- dedi. Bayaghyda Maqay agham men Toqtarqan renjisetin manaygha keldik. «Esinde me, – dedi maghan, – bayaghyda osynda Toqtarqan men Maqatan ekeuining renjiskeni?». Men oghan: «Odan búryn úighyrdyng da bir aqyn jigiti bir aqyn qyzgha bola osynda ómirin qighan ghoy»,- dedim. «Ras,- dedi ol, –  búl qyzyl bina ómirge de, mahabbatqa da, ólimge de qúshtarlyqtyng kuәsi bolghan ghoy, odan da manyzdysy, qyzyl bina, búl bina emes nar, qyzyl nar, Shinjiyandy sýirep kele jatqan arqaly qyzyl nar!».

Bireuden biyl qyzyl binany búzyp tastady degen habardy estip senbegem-di, arnayy bardym. Súmdyq-ay, ras eken! Keshegi kýnning bar hikayasyn shertetin qart әjedey seziletin qyzyl binanyng ózi joghalyp, jer astyndaghy bólmelerining tamtyghyn kórgende, óz kózime ózim senbey, jýregim su ete týsti. Ayaghyma myng batpan tas baylap qoyghanday mamyrlap jýre almay qaldym...

«Omarghazy qaytys boldy» degende soghyp túrghan jýrek lýpili toqtap, denedegi barsha qan basyma shapshyghanday boldy. Osydan birneshe kýnning aldynda ghana Shinjiyang jazushylar qoghamy qúrylghandyghynyng 40 jyldyq torqaly toyyna birge qatynasyp, qatar otyrghanbyz. Qonaghasyda bir ýstelde otyryp tamaqtanghanbyz, qaljyndasqanbyz. Magnitofon ala baryp, Noghay aqynnyng ólenderin әnimen qosyp taspagha týsirip alugha kelisim bergen. Býgin, erteng dep jýrgende dini qatty súm ajal oghan qaratpapty. Qazaq әdebiyetining qyzyl binasyn – qyzyl naryn alyp úrypty. 43 jyldyq adal dosymnan, aqylshy aghamnan aiyryp tynypty...

Aqyn qazasy ýstinde onyng jaqyn dosy, jazushy, jurnalist Ghany Sarjan: «Tolyda Omarghazymen birge múghalim edik. Ol Ýrimjige kelip baghy ashyldy, úly aqyn boldy»,- dedi. Taghy bir joldas: «Omykeng ary taza, adal, adamdyqtyng úly qasiyetin bir boyyna jinaqtaghan úly túlgha edi»,- dedi. Onday iri-iri baghany halqy baghalay jatar. «Halyq aitsa, qalt aitpaydy» deushi edi. Ádilin halqy berer, zamany berer, óz basym Omarghazyny dosyna adaldyghy, berekeshildigi, zamana tynysyn dәp basyp tany biletin qyraghy da zerdeli, asa kórnekti qalamger boldy degim keledi. Tayauda bireu menen: «Omykeng ghashyq dertin tartqan ba edi?»-dep súrady Omykeng jóninde әngimelesip otyryp, men oghan: «Bayaghyda oqyp jýrgende H. degen qyzgha arnap «Jaulyqtyng óni» degen óleng jazghan edi, biraq sonyng ózi onsha bayandy bolmaghan siyaqty», - dey saldym. Shyndyghynda, ol kisining mahabbattan salymy bolmady-au deymin.

Tәlipbay Qabaev

«Shúghyla» jurnaly 1997 jyl.

Abai.kz