«Býkil halyq ta enbek degende erinbese eken»

ERINBEYTIN ERGhALIYEV
Qayda bolsyn alda jýru – Talghat Fayzollaúlynyng qanyna singen qasiyet. Jas kezinen: mektepte, institutta oqyghanda sabaq dese suyrylyp túratyn. Tipti, oqulyqta joq derekter men dәlelderdi keltiretin, baghdarlamada joq kitaptardy oqyp alatyn. Keyin de qoghamnyng ózekti mәselesin basqalardan búryn angharyp, aldymen qozghaytyn boldy.
Búdan tura bir mýshel búryn, sonau 2013 jyly Parlament Mәjilisining deputaty Talghat Erghaliyev Pavlodar qalasyndaghy S. Torayghyrov atyndaghy memlekettik uniyversiytette kezdesu ótkizgen. Joghary oqu ornynyng oqytushylary men magistranttary aldynda sóilegen. Sol kezdesuinde enbek adamynyng qoghamda qúrmettelui jәne júmysshylardyng jetistikteri jappay nasihattaluy kerek ekendigin qozghaghan.
Odan keyin de Mәjilis deputaty jәne «Qazaqstan qúrylysshylar odaghynyn» tóraghasy bola jýrip osy pikirin mýmkin bolghan minberler men búqaralyq aqparat qúraldary arqyly aityp jýrdi. Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining janynan qúrylghan Otandyq kәsipkerler kenesine mýshe bolyp, sonyng otyrystarynda taghy «júmysshylargha layyq qúrmet kórsetilsin» dedi.
Erghaliyev uaqyttan ozyp ketken edi. «Jana Qazaqstandy» qúru qyzu jýrip jatqan shaqta Respublika Preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev 2025 jyldy – Júmysshy jyly dep jariyalady. BAQ-ta enbek adamdar jappay nasihattala bastady. Óndiristi qalalarda týrli kәsiporyn júmysshylarynyng bilbordtary ilinetin boldy. Osynyng bәrin Talghat Fayzollaúly bir mýshel búryn qozghaghan edi. «Eshten kesh jaqsy» degenning ózi bolyp shyqty.
Qúrylys salasy – naghyz júmysshylardyng ordasy. Múnyng ózinen birneshe ondaghan mamandyq tabylady. Kranshy, betonshy, kirpish qalaushy, sylaqshy, boyaushy, dәnekerleushi, ekskavatorshy siyaqty mamandyqtar júrtqa belgili. Qúrylysshy degen jalpy ataudy kópshilik osynday júmys týrlerimen kózge elestetedi. Al Talghat Fayzollaúly jylu jýiesi, jeldetu jýiesi, kәriz jýiesi, sumen jabdyqtau jýiesi boyynsha mamandyqtardyng da júmysshy qauymyna jatatyndyghyn aityp, Qazaqstan keyingi shiyrek ghasyr boyy osy mamandyqtar boyynsha maman dayarlaudy úmytqanyna qonyrau qaqqan. Kez-kelgen ghimaratqa elektr jelisinen basqa da jeliler kirgiziledi. Dúrys jylytylmaytyn jerdi aitpaghanda jóni týzu jeldetilmeytin ghimarat paydalanylmay, iyen qalady. Osy pikiri júmysshylar dayarlau mәselesimen ainalysugha tiyisti sol kezdegi Bilim jәne ghylym ministrligine jetkenimen, aitarlyqtay nәtiyje shygha qoymady-au.
Qúrylys – ekonomikanyng qozghaushy kýshi. Qúrylys bastalsa kirpish, beton, shyny, әrleu men boyau, elektr, jylytu, jeldetu, su jetkizu búiymdaryn shygharatyn ondaghan óndiriske jan bitedi. Adamdarda júmys orny ghana emes, jalaqy da bolady. Múnyng syrtynda qúrylys materialdaryn saqtau men tasu ýshin logistikalyq qyzmet qyzu iske kirisedi. Osyny eskergen Talghat Fayzollaúly qúrylysty toqtatpau ýshin týrli ýkimet baghdarlamalardy, onyng ishinde ipotekany qolday beru qajet dep keledi. Ásirese, «7-20-25» ipotekalyq baghdarlamasyn bәsendetu, aqyr ayaghynda toqtatu turaly ekonomikalyq sayasatqa qarsy boldy.
Búl pikiri jerde qalmady. 2025 jylghy qazan aiynyng ortasynda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev ol baghdarlamany әri qaray jalghastyra beru turaly ýkimetke naqty tapsyrma berdi.
Árbir júmys orny saqtalghanda jeke otbasynyng tynyshtyghyna kepildik bar. Ári qaray әrbir otbasynyng tynyshtyghy – memleketting ishki túraqtylyghynyng kepili.
«Qazaqstan qúrylysshylar odaghynyn» tóraghasy Talghat Erghaliyev ekonomikany jaqsy damytqanda ghana sayasy reformalar jýrgizuge mýmkindik tuatynyn eskertip keledi. Jalpy respublikanyng sayasy arenasynda jýrgen odaqtar men birlestikter arasynda ol basqaratyn «Qazaqstan qúrylysshylar odaghynyn» ýni jii estiledi. Shygharmashylyq odaqtargha qaraghanda ekonomikanyng salalary boyynsha qúrylghan odaqtardyng júmysyn ýilestiru men sayasy sahnagha shygharu – óte qiyn. HHI ghasyrdyng basynda respublika azamattary tek «Qazaqstan mashina jasaushylar odaghy» baryn búqaralyq aqparat qúraldarynan bilse, bergi uaqytta qúrylys salasyndaghylardyng óz dauysy men baghyty baryn Talghat Fayzollaúly basqarghan odaq bayqatyp otyr.
Búl ýshin odaq basshysy ýkimet mýshelerimen, oblys әkimderimen, sayasy partiyalardyng jetekshilerimen, Senat pen Mәjilis deputattarymen ýnemi kezdesedi. Kóbinese týsinistik tabady, keyde kózqarastar ýilespeydi. Biraq, Talghat Erghaliyev sol eki jaqqa tartyp túrghan baghyttardyng ózin ýilestiru ýshin enbek etedi. Zang shygharushy organ bolsyn, atqarushy biylik bolsyn – halyq mýddesin oilauy kerek. Jalghyz Preziydentting aghymdaghy júmystyng bәrine atsalysuyn kýtip otyrugha bolmaydy. Qayta ol kisining bir jaghyna shyghyp, memleketke orta dengeydegi dep sanalatyn mәseleni Qasym-Jomart Kemelúlyna jetkizbey-aq, Preziydentting auzynan aitqyzbay-aq sheshu kerek.
Búl ýshin belsendilik kerek. Halyqqa da, Preziydentke de janashyrlyq kerek. Óz basym aman bolsa jetedi dep kórpeni qymtap býrkenip alugha bolmaydy. Keyde qoryqpau qajet. Biraq, onday batyrlyqty memleketting myghym boluy jolynda ghana jasaugha bolady.
Osylay isteytin Erghaliyevting mәlimdemeleri nәtiyje berip jatady. Búghan mysal kóp. Eng songhysy mynanday.
2024 jyly «Qazaqstan qúrylysshylar odaghynyn» tóraghasy Talghat Erghaliyev respublikanyng ónerkәsip jәne qúrylys ministri Qanat Sharlapaev otstavkagha ketsin degen talap qoydy. Ony onasha jerde aitqan joq, býkil qoghamgha estilgen mәlimdeme jasady. Búryn tek bank-qarjy boyynsha júmys istegen adamnyng qúrylys isinen kóp nәrseni bilmeytindigi salany toqyraugha úshyratuy mýmkin. Sondyqtan búl ministrdi qyzmetten alu kerek dep talap qoydy.
Talap óte qatang edi. Ári ol Talghat Fayzollaúlynyng jeke basyna qughyn-sýrgin әkelui de mýmkin. Biraq tútas qúrylys salasy ministrding solaqay sheshimderinen túralaytyn bolghan song odaq basshysy auzyn buyp, kózin júmyp otyra almady. «Qazaqstan qúrylysshylar odaghynyn» tóraghasynyng ashyq ta ashy mәlimdemesinen keyin keshikpey 2025 jyldyng aqpan aiynda Preziydent Jarlyghymen Sharlapaev ministr qyzmetinen bosatyldy.
Talghat Fayzollaúly keyde shegine de biledi. Ol – jeke paydasyna emes, qoghamnyng damuy men ilgerleuine jasalatyn qadam. Múnyng bir mysalyn keltiruge bolar.
Erghaliyev kezekti Preziydent saylauynda ózining kandidaturasyn úsynghany mәlim. Qújattar dayyndalyp, Preziydent retinde ne isteytindigi jayynda baghdarlamasy aiqyndalghan tústa ol ózining kanditaturasyn partiyalas әriptesi Dәniya Espanovagha jol beru ýshin alyp tastaytynyn mәlimdedi. Búl ondy sheshim boldy. Áriptesi dauys beru qorytyndysynda Toqaevtan basqa ýmitkerler arasynda jaqsy nәtiyjege jetti. Halyqtyng qúrmeti shyghar, keyin Mәjilis tóraghasynyng orynbasary bolyp, memleket ýshin qajetti zandar qabyldanuyna aitarlyqtay yqpal etip otyr.
Ne kerek, Erghaliyev erinbeydi. Onyng erinbegeni halyqqa, qoghamgha, memleketke qajet.
Abai.kz