Jaqynda Almatynyng búrynghy әkimi Ahmetjan Esimov golif turniyrinde kózge týsti. Búdan bólek, Almatynyng taghy bir búrynghy basshysy Bauyrjan Baybek te Japoniyada jýrgeni jayly aqparat taraghan edi. Dәureni jýrip túrghan zamanda sayasat sahnasynda biraz qyzmet atqarghan el aghalary qazir qayda jýr? Aqshamnews.kz tilshisi osy jeleumen Esimov pen Baybekten ózge "Eski Qazaqstan" ókilderin de eske týsirdi. 

Ahmetjan Esimov: mansap joly men yqpaly

1950 jyly Almaty oblysy Qaskeleng audanynda dýniyege kelgen Ahmetjan Esimov enbek jolyn qarapayym qyzmetten bastap, birtindep eldegi eng joghary memlekettik lauazymdargha deyin kóterilgen sayasatker. Ásirese Nazarbaevtyng jaqyn seriktesi әri tuysy retinde onyng mansaby qarqyndy ósti.

Esimov atqarghan negizgi memlekettik qyzmetter:

• Premier-ministrding orynbasary (2 ret)
• Memlekettik hatshy
• Preziydent Ákimshiligining basshysy
• Eki ret auyl sharuashylyghy ministri
• Almaty qalasynyng әkimi (2008–2015)
• EXPO-2017 últtyq kompaniyasynyng basshysy
• "Samúryq-Qazyna" ÚÁQ basqarma tóraghasy
• 2021 jyly - eks-preziydent Nazarbaevtyng kómekshisi

2021 jyldan keyin ol sayasy sahnadan bayqalmay, kópshilikting kózinen de, kónilinen de birjola "joghaldy".

Kollaj: Núrbolsyn Órisúly

Esimov qyzmet jolynda qanday enbegimen este qaldy?

Ministr retinde Esimov auyl sharuashylyghynyng eksporttyq әleuetin arttyrugha ýles qosty. Sonyng ishinde Qazaqstannyng ún eksporty jahandyq kóshbasshylar qatarynda bolghan jyldar osy kezenge sәikes keledi.

Almaty qalasyn basqaru kezeni (2008–2015)

Esimov Almaty әkimi bolghan jyldary megapolisting jalpy damuyna aitarlyqtay ózgerister engizdi. Olardyng bәrin tizu mýmkin bolmasa da, negizgilerin tize keteyik:

• Qalagha qosylghan problemalyq eldi mekenderding negizinde Alatau audany qúryldy;
• Almaty metrosynyng alghashqy jelisi ashyldy;
• Energetikalyq tapshylyqty azaytu ýshin 20 jana qosalqy stansiya salyndy.
• Munisipaldy avtobus parkin qúryp, jeke tasymaldaushylardyng ýlesin qysqartty;
• Qoghamdyq kólikti janartu baghdarlamasyn bastady.
• 2011 jyly 7-Qysqy Aziya oiyndaryn ótkizuge basshylyq jasady;
• Múghalimder men dәrigerlerding jalaqysyn kóteru mәselesin birneshe ret Ýkimetke úsyndy
• Qala taghy bir jana audanmen (Nauryzbay) audanymen tolyqty.

Esimov "Samúryq-Qazyna" últtyq әl-auqat qorynyng basqarma tóraghasy bolghan uaqytta da birneshe manyzdy ózgeris jasady:

• EXPO nysandarynyng shyghynyn 78 mlrd tengege qysqartty;
• Top-menedjment shtatyn eki esege azaytty;
• Qúrylysqa qazaqstandyq kompaniyalardyng qatysuyn 90%-gha jetkizdi;
• Búl qadamdar onyng memlekettik holdingterdi reformalaugha tyrysqanyn kórsetedi.

Jeke ómiri: otbasy jәne biznes baylanystar

Ahmetjan Esimov - otbasyly, eki qyzy bar.
2024 jyly onyng qyzy Ayjan Esimova Qazaqstandaghy eng yqpaldy әiel-kәsipkerlerding biri retinde ataldy. Al búrynghy kýieu balasy (Ayjan Esimovamen otau qúrghan) - belgili oligarh Ghalymjan Esenov, eldegi eng iri aktivterge iyelik etetin biznesmenderding biri. Búl da Esimov otbasynyng qoghamdaghy yqpalyn tómendete qoymaghanynyng belgisi ispetti.

Qazir Ahmetjan Esimov qayda?

Keyingi jyldary ol aqparattyq kenistikte de mýlde kórinbeydi. Degenmen, juyrda, shamamen eki apta búryn Esimov Almatydaghy "Jaylau" golif-kurortynda ótken Audi Quattro Cup 2025 turniyrinde bayqalghanyn búghan deyin aityp óttik.

Suret: Orbis Qazaqstan baspasóz qyzmeti

Ahmetjan Esimov - Qazaqstan sayasatyndaghy úzaq jyldar boyy manyzdy ról atqarghan túlgha. Ol "Eski Qazaqstan" dәuirining simvoldarynyng biri ekeni dausyz.

Almatyny basqarghan taghy bir "Eski Qazaqstandyq" - Bauyrjan Baybek

"Eski Qazaqastannyn" kelesi bir ókili - Bauyrjan Baybek. Almaty әkimi lauazymyn Baybek Esimovten keyin basqardy.  Búl qyzmetti ol 2015 jyldyng 9 tamyzynan 2019 jyldyng 28 mausymyna deyin atqardy.

1974 jyly 19 nauryzda dýniyege kelgen  Bauyrjan Qydyrghaliyúly Baybek Almatynyng tumasy.

Onyng әkesi – Baybek Qydyrghaly Múqametamirúly temirjol salasynda júmys istegen, zeynetkerlikke shyqqangha deyin qaladaghy "Jolaushylar tasymaly" KMM-ning orynbasary qyzmetin atqarghan. Ákesining Núrsúltan Nazarbaevpen bir synypta oqyghany kópke mәlim. Ákesi men eks-preziydentting dos boluy da Bauyrjannyng mansabynda "baghyn ashqan" bolar.

Bauyrjan Baybek eki mәrte ýilengen. Birinshi nekeden eki qyzy men bir úly bar. Al ekinshi otbasynda eki úl bar.

Bauyrjan Baybek eki joghary bilim alghan: muzykalyq-pedagogikalyq jәne syrtqy ekonomika. Qazaq, orys, nemis jәne aghylshyn tilderin mengergen.

1992 jyly Almatydaghy Kýlәsh Bayseyitova atyndaghy muzykalyq mektepti fortepiano synybynan ýzdik tәmamdaghannan keyin Baybek Qúrmanghazy atyndaghy konservatoriyagha týsken, biraq oquyn sonyna deyin bitirmegen.

1994–1998 jyldary "Bolashaq" baghdarlamasy boyynsha Germaniyada bilim alghan. 1995–1998 jyldary Lubek joghary muzykalyq mektebinde pedagog mamandyghy boyynsha oqyghan.

• 1999–2002 jyldary Baybek Germaniyadaghy Qazaqstan General konsuldyghynda referent, attashe, Berlindegi elshilikting ekonomikalyq bóliminde ýshinshi hatshy qyzmetin atqarghan. Diplomatiyalyq dәrejesi - "1-shi sanatty kenesshi".
• 2002–2003 jyldary Preziydent әkimshiligi janyndaghy Jýielik zertteuler ortalyghynyng sarapshysy bolghan.
• 2003 jyly  - aqparat jәne taldau sektorynyng mengerushisi.
• 2004–2006 jyldary  - Preziydent protokolynyng bas inspektory.
• 2006–2009 jyldary – Preziydent protokolynyng bastyghy.
• 2009–2013 jyldary – Preziydent әkimshiligining orynbasary.
• 2013–2015 jyldary – "Núr Otan" partiyasynyng birinshi orynbasary.

2015 jyldyng 9 tamyzynda Bauyrjan Baybek Almaty qalasynyng әkimi bolyp taghayyndalyp, ózining aldyndaghy әkim - Ahmetjan Esimovke orynbasarlyqtan auysqan. Búl qyzmetti 2019 jyldyng 28 mausymyna deyin atqardy.

Kollaj: Núrbolsyn Órisúly

Bauyrjan Baybekting Almaty әkimi retindegi eleuli isteri

• "Onay" elektrondy biyletteu jýiesin engizdi. Terminaldar payda boldy, birlik kartasy iske qosyldy.
• Qalalyq kóshelerge "Almaty Parking" tólem jýiesi ornatyldy.
• "Adamdargha arnalghan qala" tújyrymdamasy jýzege asyryldy: ortalyq jәne aulalardy qayta qúru, Panfilov kóshesin jayau jýrginshilerge arnau. Alayda, jasalghan ózgeristerge qatysty kópshilik syn aitty (jasyl jelekterdi kesu, trotuar plitkasy men bordurlardy jyl sayyn auystyru).
• Qorshaular, kiosktar, tramvay joldary joyyldy.
• Jerasty ótkelderi jóndelip, muzyka qosyldy.
• Barlyq audandarda múz aidyndary men sport alandary salyna bastady.
• Audan әkimdikterining әleumettik jelilerde akkaunttary ashyldy.
• "Atakent" audanynda 15 metrlik sabannan jasalghan tiyin mýsini syngha úshyrady.
• Almaty tramvaylary joyylyp, vagondar Óskemenge satyldy.
• Furmanov kóshesi Nazarbaev danghyly dep ózgertildi, biraq túrghyndardyng pikirin eshkim súraghan joq.

Ákimdik qyzmetinen keyin

2019 jyly 29 mausymda Baybek "Núr Otan" partiyasynyng birinshi orynbasary bolyp taghayyndaldy.

2022 jyldyng 2 aqpanynda Baybek partiyadaghy birinshi orynbasarlyqtan ketti. Búl 2022 jylghy 28 qantardaghy sezde Preziydent Qasym-Jomart Toqaev partiya júmysyn syngha alyp, janartu qajet ekenin aitqannan keyin boldy. Ol úiymdyq qúrylymdy qayta qarastyrudy, sonyng ishinde partiyadaghy birinshi orynbasarlyq lauazymyn joidy úsyndy.

Núrlan Nyghmatulin – "Eski Qazaqstannyn" serkesi

Núrlan Zayrollaúly Nyghmatulin - Túnghysh Preziydent Núrsúltan Nazarbaev kezeninde biylikte ýlken yqpalgha ie bolghan, "Eski Qazaqstannyn" eng tanymal túlghalarynyng biri. Ol 1962 jyly 31 tamyzda Qaraghandyda dýniyege kelgen. Sayasattanu ghylymdarynyng doktory, tarih ghylymdarynyng kandidaty.

Nyghmatulin úzaq jyldar boyy biylikting joghary eshelondarynda qyzmet etip, Parlament Mәjilisining tóraghasy (2012–2014, 2016–2022), Qaraghandy oblysynyng әkimi (2006–2009), Preziydent Ákimshiligi basshysy (2014–2016) jәne Qauipsizdik kenesining mýshesi boldy.

2022 jylghy Qantar oqighasynan keyin Nyghmatulin 1 aqpanda Mәjilis tóraghasy qyzmetinen óz erkimen ketti. Birneshe aptadan song ol Núr Otan (qazirgi Amanat) partiyasynyng Sayasy kenesinen shygharyldy. Osy kezennen keyin oghan qatysty týrli aiyptaular men tergeuler payda boldy, al ózi kópshilik aldynda kórinbey ketti.

Nyghmatulinning "nyghmetke" toly mansaby

Núrlan Nyghmatulinning enbek joly 1984 jyly Qaraghandy poliytehnikalyq institutyn tәmamdaghannan keyin bastaldy. Alghashynda "Qaraghandyoblgaz" kәsipornynda júmys istedi. Odan keyingi jyldary komsomol úiymdarynda jetekshilik qyzmetter atqardy.

1995 jyldan bastap onyng mansaby ortalyq biylikpen tyghyz baylanysty boldy:

• 1995–1999: Preziydent Ákimshiligining memlekettik inspektory, basqarma basshysynyng orynbasary
• 1999–2002: Astana qalasy әkimining orynbasary
• 2002–2004: Kólik jәne kommunikasiya viyse-ministri
• 2004–2005: Preziydent Ákimshiligi basshysynyng orynbasary
• 2006–2009: Qaraghandy oblysynyng әkimi
• 2009–2011: "Núr Otan" partiyasy tóraghasynyng birinshi orynbasary
• 2012–2014: Mәjilis tóraghasy
• 2014–2016: Preziydent Ákimshiligi basshysy, Memlekettik hatshy m.a.
• 2016–2022: Mәjilis tóraghasy (qayta saylandy)

Nyghmatulin Mәjilisti qatang tәrtippen basqarghan túlghalardyng biri retinde este qaldy. Onyng núsqauymen, deputattar reglamentten asyp, artyq sóilegeninde mikrofon óshiriletin.

Suret: Núrbolsyn Órisúly

Otbasy jәne jeke ómiri

Núrlan Nyghmatulin ýlken әuletting mýshesi, 5 aghayyndy.

Júbayy Venera Baymúrzaeva jyljymaytyn mýlikpen ainalysady. BAQ mәlimetinshe, onyng Dubayda ondaghan qymbat jyljymaytyn mýlki bar.

Úldary:

• Núrjan Núrlanov – kәsipker, búryn "QazMúnayGaz-Aero" jәne "Bәiterek" holdinginde basshylyq qyzmetter atqarghan.
• Núrhan Núrlanov – kәsipker, "Qazfosfat" bas diyrektory bolghan.
• Mәdy Nyghmatulin – shetelde bilim alghan.

Nyghmatulinning aghayyndarynyng da birqatary isti boldy, keybirine halyqaralyq izdeu jariyalandy. 2025 jyldyng sәuir aiynda Mәjilisting búrynghy spiykeri Núrlan Nyghmatulinning úly Núrjan Núrlanovqa qatysty tergeu jýrgizip jatqany BAQ-ta keninen aityldy.  IIM mәlimetinshe,  qylmystyq is Qylmystyq kodeksting 389-baby - "Óz betinshe biylik etu" boyynsha tergeldi.

2022 jylghy otstavkadan keyin Nyghmatulin sayasy sahnadan mýldem joghaldy. Onyng qayda jýrgeni, nemen ainalysatyny turaly resmy aqparat joq. Áleumettik jelide onyng shetelge ketkeni turaly týrli boljamdar bar, biraq búl derekter rastalmaghan.

Osylaysha "Eski Qazaqstan" dәuirinde yqpaldy bolghan sayasatkerlerding qazirgi ómir joly әrtýrli baghytta órbip ketti: biri qoghamnan alystap, jeke ómirin tandady, biri shetelge ketti, endi biri bizneske bet búrdy. Alayda olardyng biylik kezeni men atqarghan qyzmetteri el tarihynda ózindik iz qaldyrghany anyq. Búl esimder sayasy sahnadan ketkenimen, olardyng tóniregindegi әngimeler men talqylaular aragidik bolsa da osylay aitylyp qoyady.

Derekkózi: aqshamnews.kz

Abai.kz