جاقىندا الماتىنىڭ بۇرىنعى اكىمى احمەتجان ەسىموۆ گولف تۋرنيرىندە كوزگە ءتۇستى. بۇدان بولەك، الماتىنىڭ تاعى ءبىر بۇرىنعى باسشىسى باۋىرجان بايبەك تە جاپونيادا جۇرگەنى جايلى اقپارات تاراعان ەدى. داۋرەنى ءجۇرىپ تۇرعان زاماندا ساياسات ساحناسىندا ءبىراز قىزمەت اتقارعان ەل اعالارى قازىر قايدا ءجۇر؟ Aqshamnews.kz ءتىلشىسى وسى جەلەۋمەن ەسىموۆ پەن بايبەكتەن وزگە "ەسكى قازاقستان" وكىلدەرىن دە ەسكە ءتۇسىردى. 

احمەتجان ەسىموۆ: مانساپ جولى مەن ىقپالى

1950 جىلى الماتى وبلىسى قاسكەلەڭ اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن احمەتجان ەسىموۆ ەڭبەك جولىن قاراپايىم قىزمەتتەن باستاپ، بىرتىندەپ ەلدەگى ەڭ جوعارى مەملەكەتتىك لاۋازىمدارعا دەيىن كوتەرىلگەن ساياساتكەر. اسىرەسە نازارباەۆتىڭ جاقىن سەرىكتەسى ءارى تۋىسى رەتىندە ونىڭ مانسابى قارقىندى ءوستى.

ەسىموۆ اتقارعان نەگىزگى مەملەكەتتىك قىزمەتتەر:

• پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى (2 رەت)
• مەملەكەتتىك حاتشى
• پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى
• ەكى رەت اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى
• الماتى قالاسىنىڭ اكىمى (2008–2015)
• EXPO-2017 ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ باسشىسى
• "سامۇرىق-قازىنا" ۇاق باسقارما توراعاسى
• 2021 جىلى - ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ كومەكشىسى

2021 جىلدان كەيىن ول ساياسي ساحنادان بايقالماي، كوپشىلىكتىڭ كوزىنەن دە، كوڭىلىنەن دە ءبىرجولا "جوعالدى".

كوللاج: نۇربولسىن ءورىسۇلى

ەسىموۆ قىزمەت جولىندا قانداي ەڭبەگىمەن ەستە قالدى؟

مينيستر رەتىندە ەسىموۆ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن ارتتىرۋعا ۇلەس قوستى. سونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ ۇن ەكسپورتى جاھاندىق كوشباسشىلار قاتارىندا بولعان جىلدار وسى كەزەڭگە سايكەس كەلەدى.

الماتى قالاسىن باسقارۋ كەزەڭى (2008–2015)

ەسىموۆ الماتى اكىمى بولعان جىلدارى مەگاپوليستىڭ جالپى دامۋىنا ايتارلىقتاي وزگەرىستەر ەنگىزدى. ولاردىڭ ءبارىن ءتىزۋ مۇمكىن بولماسا دا، نەگىزگىلەرىن تىزە كەتەيىك:

• قالاعا قوسىلعان پروبلەمالىق ەلدى مەكەندەردىڭ نەگىزىندە الاتاۋ اۋدانى قۇرىلدى;
• الماتى مەتروسىنىڭ العاشقى جەلىسى اشىلدى;
• ەنەرگەتيكالىق تاپشىلىقتى ازايتۋ ءۇشىن 20 جاڭا قوسالقى ستانتسيا سالىندى.
• مۋنيتسيپالدى اۆتوبۋس پاركىن قۇرىپ، جەكە تاسىمالداۋشىلاردىڭ ۇلەسىن قىسقارتتى;
• قوعامدىق كولىكتى جاڭارتۋ باعدارلاماسىن باستادى.
• 2011 جىلى 7-قىسقى ازيا ويىندارىن وتكىزۋگە باسشىلىق جاسادى;
• مۇعالىمدەر مەن دارىگەرلەردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋ ماسەلەسىن بىرنەشە رەت ۇكىمەتكە ۇسىندى
• قالا تاعى ءبىر جاڭا اۋدانمەن (ناۋرىزباي) اۋدانىمەن تولىقتى.

ەسىموۆ "سامۇرىق-قازىنا" ۇلتتىق ءال-اۋقات قورىنىڭ باسقارما توراعاسى بولعان ۋاقىتتا دا بىرنەشە ماڭىزدى وزگەرىس جاسادى:

• EXPO نىساندارىنىڭ شىعىنىن 78 ملرد تەڭگەگە قىسقارتتى;
• توپ-مەنەدجمەنت شتاتىن ەكى ەسەگە ازايتتى;
• قۇرىلىسقا قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىن 90%-عا جەتكىزدى;
• بۇل قادامدار ونىڭ مەملەكەتتىك حولدينگتەردى رەفورمالاۋعا تىرىسقانىن كورسەتەدى.

جەكە ءومىرى: وتباسى جانە بيزنەس بايلانىستار

احمەتجان ەسىموۆ - وتباسىلى، ەكى قىزى بار.
2024 جىلى ونىڭ قىزى ايجان ەسىموۆا قازاقستانداعى ەڭ ىقپالدى ايەل-كاسىپكەرلەردىڭ ءبىرى رەتىندە اتالدى. ال بۇرىنعى كۇيەۋ بالاسى (ايجان ەسىموۆامەن وتاۋ قۇرعان) - بەلگىلى وليگارح عالىمجان ەسەنوۆ، ەلدەگى ەڭ ءىرى اكتيۆتەرگە يەلىك ەتەتىن بيزنەسمەندەردىڭ ءبىرى. بۇل دا ەسىموۆ وتباسىنىڭ قوعامداعى ىقپالىن تومەندەتە قويماعانىنىڭ بەلگىسى ىسپەتتى.

قازىر احمەتجان ەسىموۆ قايدا؟

كەيىنگى جىلدارى ول اقپاراتتىق كەڭىستىكتە دە مۇلدە كورىنبەيدى. دەگەنمەن، جۋىردا، شامامەن ەكى اپتا بۇرىن ەسىموۆ الماتىداعى "جايلاۋ" گولف-كۋرورتىندا وتكەن Audi Quattro Cup 2025 تۋرنيرىندە بايقالعانىن بۇعان دەيىن ايتىپ وتتىك.

سۋرەت: Orbis Qazaqstan ءباسپاسوز قىزمەتى

احمەتجان ەسىموۆ - قازاقستان ساياساتىنداعى ۇزاق جىلدار بويى ماڭىزدى ءرول اتقارعان تۇلعا. ول "ەسكى قازاقستان" ءداۋىرىنىڭ سيمۆولدارىنىڭ ءبىرى ەكەنى داۋسىز.

الماتىنى باسقارعان تاعى ءبىر "ەسكى قازاقستاندىق" - باۋىرجان بايبەك

"ەسكى قازاقاستاننىڭ" كەلەسى ءبىر وكىلى - باۋىرجان بايبەك. الماتى اكىمى لاۋازىمىن بايبەك ەسىموۆتەن كەيىن باسقاردى.  بۇل قىزمەتتى ول 2015 جىلدىڭ 9 تامىزىنان 2019 جىلدىڭ 28 ماۋسىمىنا دەيىن اتقاردى.

1974 جىلى 19 ناۋرىزدا دۇنيەگە كەلگەن  باۋىرجان قىدىرعاليۇلى بايبەك الماتىنىڭ تۋماسى.

ونىڭ اكەسى – بايبەك قىدىرعالي مۇقامەتامىرۇلى تەمىرجول سالاسىندا جۇمىس ىستەگەن، زەينەتكەرلىككە شىققانعا دەيىن قالاداعى "جولاۋشىلار تاسىمالى" كمم-ءنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. اكەسىنىڭ نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن ءبىر سىنىپتا وقىعانى كوپكە ءمالىم. اكەسى مەن ەكس-پرەزيدەنتتىڭ دوس بولۋى دا باۋىرجاننىڭ مانسابىندا "باعىن اشقان" بولار.

باۋىرجان بايبەك ەكى مارتە ۇيلەنگەن. ءبىرىنشى نەكەدەن ەكى قىزى مەن ءبىر ۇلى بار. ال ەكىنشى وتباسىندا ەكى ۇل بار.

باۋىرجان بايبەك ەكى جوعارى ءبىلىم العان: مۋزىكالىق-پەداگوگيكالىق جانە سىرتقى ەكونوميكا. قازاق، ورىس، نەمىس جانە اعىلشىن تىلدەرىن مەڭگەرگەن.

1992 جىلى الماتىداعى كۇلاش بايسەيىتوۆا اتىنداعى مۋزىكالىق مەكتەپتى فورتەپيانو سىنىبىنان ۇزدىك تامامداعاننان كەيىن بايبەك قۇرمانعازى اتىنداعى كونسەرۆاتورياعا تۇسكەن، بىراق وقۋىن سوڭىنا دەيىن بىتىرمەگەن.

1994–1998 جىلدارى "بولاشاق" باعدارلاماسى بويىنشا گەرمانيادا ءبىلىم العان. 1995–1998 جىلدارى ليۋبەك جوعارى مۋزىكالىق مەكتەبىندە پەداگوگ ماماندىعى بويىنشا وقىعان.

• 1999–2002 جىلدارى بايبەك گەرمانياداعى قازاقستان گەنەرال كونسۋلدىعىندا رەفەرەنت، اتتاشە، بەرليندەگى ەلشىلىكتىڭ ەكونوميكالىق بولىمىندە ءۇشىنشى حاتشى قىزمەتىن اتقارعان. ديپلوماتيالىق دارەجەسى - "1-ءشى ساناتتى كەڭەسشى".
• 2002–2003 جىلدارى پرەزيدەنت اكىمشىلىگى جانىنداعى جۇيەلىك زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى بولعان.
• 2003 جىلى  - اقپارات جانە تالداۋ سەكتورىنىڭ مەڭگەرۋشىسى.
• 2004–2006 جىلدارى  - پرەزيدەنت پروتوكولىنىڭ باس ينسپەكتورى.
• 2006–2009 جىلدارى – پرەزيدەنت پروتوكولىنىڭ باستىعى.
• 2009–2013 جىلدارى – پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ ورىنباسارى.
• 2013–2015 جىلدارى – "نۇر وتان" پارتياسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى.

2015 جىلدىڭ 9 تامىزىندا باۋىرجان بايبەك الماتى قالاسىنىڭ اكىمى بولىپ تاعايىندالىپ، ءوزىنىڭ الدىنداعى اكىم - احمەتجان ەسىموۆكە ورىنباسارلىقتان اۋىسقان. بۇل قىزمەتتى 2019 جىلدىڭ 28 ماۋسىمىنا دەيىن اتقاردى.

كوللاج: نۇربولسىن ءورىسۇلى

باۋىرجان بايبەكتىڭ الماتى اكىمى رەتىندەگى ەلەۋلى ىستەرى

• "وڭاي" ەلەكتروندى بيلەتتەۋ جۇيەسىن ەنگىزدى. تەرمينالدار پايدا بولدى، بىرلىك كارتاسى ىسكە قوسىلدى.
• قالالىق كوشەلەرگە "الماتى پاركينگ" تولەم جۇيەسى ورناتىلدى.
• "ادامدارعا ارنالعان قالا" تۇجىرىمداماسى جۇزەگە اسىرىلدى: ورتالىق جانە اۋلالاردى قايتا قۇرۋ، پانفيلوۆ كوشەسىن جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارناۋ. الايدا، جاسالعان وزگەرىستەرگە قاتىستى كوپشىلىك سىن ايتتى (جاسىل جەلەكتەردى كەسۋ، تروتۋار پليتكاسى مەن بورديۋرلاردى جىل سايىن اۋىستىرۋ).
• قورشاۋلار، كيوسكتار، ترامۆاي جولدارى جويىلدى.
• جەراستى وتكەلدەرى جوندەلىپ، مۋزىكا قوسىلدى.
• بارلىق اۋدانداردا مۇز ايدىندارى مەن سپورت الاڭدارى سالىنا باستادى.
• اۋدان اكىمدىكتەرىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردە اككاۋنتتارى اشىلدى.
• "اتاكەنت" اۋدانىندا 15 مەترلىك ساباننان جاسالعان ءتيىن ءمۇسىنى سىنعا ۇشىرادى.
• الماتى ترامۆايلارى جويىلىپ، ۆاگوندار وسكەمەنگە ساتىلدى.
• فۋرمانوۆ كوشەسى نازارباەۆ داڭعىلى دەپ وزگەرتىلدى، بىراق تۇرعىنداردىڭ پىكىرىن ەشكىم سۇراعان جوق.

اكىمدىك قىزمەتىنەن كەيىن

2019 جىلى 29 ماۋسىمدا بايبەك "نۇر وتان" پارتياسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى.

2022 جىلدىڭ 2 اقپانىندا بايبەك پارتياداعى ءبىرىنشى ورىنباسارلىقتان كەتتى. بۇل 2022 جىلعى 28 قاڭتارداعى سەزدە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ پارتيا جۇمىسىن سىنعا الىپ، جاڭارتۋ قاجەت ەكەنىن ايتقاننان كەيىن بولدى. ول ۇيىمدىق قۇرىلىمدى قايتا قاراستىرۋدى، سونىڭ ىشىندە پارتياداعى ءبىرىنشى ورىنباسارلىق لاۋازىمىن جويۋدى ۇسىندى.

نۇرلان نىعماتۋلين – "ەسكى قازاقستاننىڭ" سەركەسى

نۇرلان زايروللاۇلى نىعماتۋلين - تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ كەزەڭىندە بيلىكتە ۇلكەن ىقپالعا يە بولعان، "ەسكى قازاقستاننىڭ" ەڭ تانىمال تۇلعالارىنىڭ ءبىرى. ول 1962 جىلى 31 تامىزدا قاراعاندىدا دۇنيەگە كەلگەن. ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.

نىعماتۋلين ۇزاق جىلدار بويى بيلىكتىڭ جوعارى ەشەلوندارىندا قىزمەت ەتىپ، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ توراعاسى (2012–2014, 2016–2022), قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى (2006–2009), پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسى (2014–2016) جانە قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ مۇشەسى بولدى.

2022 جىلعى قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن نىعماتۋلين 1 اقپاندا ءماجىلىس توراعاسى قىزمەتىنەن ءوز ەركىمەن كەتتى. بىرنەشە اپتادان سوڭ ول نۇر وتان (قازىرگى امانات) پارتياسىنىڭ ساياسي كەڭەسىنەن شىعارىلدى. وسى كەزەڭنەن كەيىن وعان قاتىستى ءتۇرلى ايىپتاۋلار مەن تەرگەۋلەر پايدا بولدى، ال ءوزى كوپشىلىك الدىندا كورىنبەي كەتتى.

نىعماتۋليننىڭ "نىعمەتكە" تولى مانسابى

نۇرلان نىعماتۋليننىڭ ەڭبەك جولى 1984 جىلى قاراعاندى پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىن تامامداعاننان كەيىن باستالدى. العاشىندا "قاراعاندىوبلگاز" كاسىپورنىندا جۇمىس ىستەدى. ودان كەيىنگى جىلدارى كومسومول ۇيىمدارىندا جەتەكشىلىك قىزمەتتەر اتقاردى.

1995 جىلدان باستاپ ونىڭ مانسابى ورتالىق بيلىكپەن تىعىز بايلانىستى بولدى:

• 1995–1999: پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ مەملەكەتتىك ينسپەكتورى، باسقارما باسشىسىنىڭ ورىنباسارى
• 1999–2002: استانا قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى
• 2002–2004: كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا ۆيتسە-ءمينيسترى
• 2004–2005: پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى
• 2006–2009: قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمى
• 2009–2011: "نۇر وتان" پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى
• 2012–2014: ءماجىلىس توراعاسى
• 2014–2016: پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسى، مەملەكەتتىك حاتشى م.ا.
• 2016–2022: ءماجىلىس توراعاسى (قايتا سايلاندى)

نىعماتۋلين ءماجىلىستى قاتاڭ تارتىپپەن باسقارعان تۇلعالاردىڭ ءبىرى رەتىندە ەستە قالدى. ونىڭ نۇسقاۋىمەن، دەپۋتاتتار رەگلامەنتتەن اسىپ، ارتىق سويلەگەنىندە ميكروفون وشىرىلەتىن.

سۋرەت: نۇربولسىن ءورىسۇلى

وتباسى جانە جەكە ءومىرى

نۇرلان نىعماتۋلين ۇلكەن اۋلەتتىڭ مۇشەسى، 5 اعايىندى.

جۇبايى ۆەنەرا بايمۇرزاەۆا جىلجىمايتىن مۇلىكپەن اينالىسادى. باق مالىمەتىنشە، ونىڭ دۋبايدا ونداعان قىمبات جىلجىمايتىن مۇلكى بار.

ۇلدارى:

• نۇرجان نۇرلانوۆ – كاسىپكەر، بۇرىن "قازمۇنايگاز-اەرو" جانە "بايتەرەك" حولدينگىندە باسشىلىق قىزمەتتەر اتقارعان.
• نۇرحان نۇرلانوۆ – كاسىپكەر، "قازفوسفات" باس ديرەكتورى بولعان.
• ءمادي نىعماتۋلين – شەتەلدە ءبىلىم العان.

نىعماتۋليننىڭ اعايىندارىنىڭ دا بىرقاتارى ءىستى بولدى، كەيبىرىنە حالىقارالىق ىزدەۋ جاريالاندى. 2025 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا ءماجىلىستىڭ بۇرىنعى سپيكەرى نۇرلان نىعماتۋليننىڭ ۇلى نۇرجان نۇرلانوۆقا قاتىستى تەرگەۋ جۇرگىزىپ جاتقانى باق-تا كەڭىنەن ايتىلدى.  ىىم مالىمەتىنشە،  قىلمىستىق ءىس قىلمىستىق كودەكستىڭ 389-بابى - ء"وز بەتىنشە بيلىك ەتۋ" بويىنشا تەرگەلدى.

2022 جىلعى وتستاۆكادان كەيىن نىعماتۋلين ساياسي ساحنادان مۇلدەم جوعالدى. ونىڭ قايدا جۇرگەنى، نەمەن اينالىساتىنى تۋرالى رەسمي اقپارات جوق. الەۋمەتتىك جەلىدە ونىڭ شەتەلگە كەتكەنى تۋرالى ءتۇرلى بولجامدار بار، بىراق بۇل دەرەكتەر راستالماعان.

وسىلايشا "ەسكى قازاقستان" داۋىرىندە ىقپالدى بولعان ساياساتكەرلەردىڭ قازىرگى ءومىر جولى ءارتۇرلى باعىتتا ءوربىپ كەتتى: ءبىرى قوعامنان الىستاپ، جەكە ءومىرىن تاڭدادى، ءبىرى شەتەلگە كەتتى، ەندى ءبىرى بيزنەسكە بەت بۇردى. الايدا ولاردىڭ بيلىك كەزەڭى مەن اتقارعان قىزمەتتەرى ەل تاريحىندا وزىندىك ءىز قالدىرعانى انىق. بۇل ەسىمدەر ساياسي ساحنادان كەتكەنىمەن، ولاردىڭ توڭىرەگىندەگى اڭگىمەلەر مەن تالقىلاۋلار اراگىدىك بولسا دا وسىلاي ايتىلىپ قويادى.

دەرەككوزى: aqshamnews.kz

Abai.kz