Qazaqstanda eksporttalatyn IT-qyzmetterding kólemi senimdi týrde artyp keledi: 2024 jyldyng toghyz aiynyng qorytyndysy boyynsha ol shamamen $471 mln-gha jetip, ótken jylmen salystyrghanda 26%-gha ósti.

Memleket 2026 jylgha qaray búl kórsetkishti $1 mlrd kólemine jetkizudi kózdep otyr. 2024 jyly olardyng jalpy tabysy 620 mlrd tengeni qúrady, onyng ishinde 227 mlrd tengesi ($430 mln) — eksporttyq týsim. Geografiyasy býginde 90-nan astam eldi qamtidy.

Alayda tek infraqúrymnyng boluy jetkiliksiz. Elge jahandyq naryqta bәsekege qabiletti ónimder jasay alatyn joghary bilikti mamandar qajet. Sondyqtan IT bilim beru qosymsha baghyt emes, kerisinshe eksporttyq ósimning negizgi faktory bolyp otyr. Salanyng damuyna bilimning qanshalyqty yqpal etetinin týsinu ýshin biz qazirgi zamanghy IT industriyasyna mamandar dayarlaytyn IT STEP Academy («ShAG Kompiuterlik Akademiyasy») HR bólimining basshysy Mariya Iosifidiymen súhbattastyq.

Nelikten IT-qyzmetter eksporty Qazaqstan ýshin basym baghytqa ainaldy

Songhy eki jylda Qazaqstannyng jahandyq naryqtaghy beynesi aitarlyqtay ózgerdi: jergilikti komandalar endi «ónirlik merdiger» retinde emes, tolyqqandy halyqaralyq oiynshy retinde qabyldanuda. Startaptar әlemdik akseleratorlargha qatysyp, ózge elderge shyghuda, al qazaqstandyq kompaniyalar sheteldik kelisimsharttar ýshin bәsekege týse alatyn dengeyge jetti.

Mariya Iosifidiyding aituynsha, búl ózgeriske eki negizgi faktor yqpal etip otyr: әzirlemege túraqty súranys jәne kadrlyq bazanyng keneni. «Kompaniya sheteldik naryqqa shyqqanda, sapagha qoyylatyn talaptar kýrt jogharylaydy. Osy sәtte mamandardyng dayyndyq dengeyi sheshushi ról atqarady» - deydi ol.

Qazaqstangha halyqaralyq komandalardyng kelui bәsekelestikti kýsheytip, júmys standarttaryn jana dengeyge kóterdi. Elde jahandyq tәjiriybeni, prosester men júmys mәdeniyetin engizetin komandalar payda boldy — búl óz kezeginde ekojýiening damuyn jedeldetedi.

Osylaysha, IT-qyzmetter eksporty uaqytsha qúbylys emes, úzaq merzimdi trend ekenin naqty kórsetti. Onyng túraqty ósui jana mamandar legine tikeley baylanysty, al jana kadrlardy dayyndauda bilim beru jýiesi basty ról atqarady.

IT-bilim beru elding eksporttyq әleuetine qalay әser etedi

Jahandyq naryqta senimdi oryn alu ýshin Qazaqstangha halyqaralyq talaptarmen júmys istey alatyn mamandar qajet: mamandar tiyimdi kommunikasiya jýrgize aluy, tapsyrmalardy dúrys qújattay bilui, komandalyq ózara әrekettesudi týsinui tiyis.

«Tehnikalyq bilim jetkiliksiz. Halyqaralyq kliyent mamannyng tәrtibin, qarym-qatynas jasau qabiletin jәne júmys sapasyn baghalaydy. Múnday daghdylardy studentterge oqu kezeninde qalyptastyru qajet», — dep atap ótedi Mariya Iosifidiy.

2021 jyldan beri 114 mynnan astam maman dayarlandy, onyng 33 myny — tek 2024 jyly dayyndyqtan ótti. TechOrda baghdarlamasy súranysqa ie baghyttar boyynsha oqytudy jedeldetuge kómektesedi, al týlekterding shamamen 90%-ynyng júmyspen qamtyluy -  naryqtaghy joghary súranysty kórsetedi.

Degenmen eksportqa baghdarlanghan kompaniyalar ýshin tәjiriybening terendigi asa manyzdy. AQSh, Europa jәne Tayau Shyghys naryqtarymen júmys isteytin kóptegen qazaqstandyq kompaniyalar jana mamandardyng halyqaralyq prosestermen júmys tәjiriybesining jetkiliksizdigine jii kezigedi. Studentterding praktikalyq brifingter kezinde júmys isteui, komandalyq jobalargha qatysuy jәne tapsyrys berushimen tikeley qarym-qatynas ornatuy — búl alshaqtyqty azaytudyng tiyimdi joly.

Qazirgi IT-bilim beru eksportpen tikeley úshtasuda

Eksporttyng ósui tikeley jana mamandardyng dayyndyq sapasyna tәueldi. Elde halyqaralyq standarttargha baghyttalghan baghdarlamalar sany artyp keledi.

TechOrda baghdarlamasy әzirleme, testileu, analitika, dizayn jәne kiyberqauipsizdik baghyttarynda praktikalyq dayyndyqty kýsheytip jatyr. Mariya Iosifidy búl turaly: «Student shynayy ómirdegi tapsyrmalarmen júmys istegende, ol júmys prosesine tezirek enip, kompaniyagha alghashqy aptalardan bastap payda әkeledi» - deydi.

Eksporttyng ósuine kedergi jasaytyn faktorlar men enserilui tiyis shekteuler

Negizgi qiyndyq — standarttardaghy aiyrmashylyq. Halyqaralyq tapsyrys berushiler joghary tәrtipti, sapaly kodty, sauatty jasalghan qújattamany jәne jetik mengerilgen aghylshyn tilin talap etedi. Jas mamandar kóbine tәjiriybe men kommunikasiyalyq daghdylardyng jetispeushiligine tap bolady.

Mariya Iosifidy atap ótkendey: «Kóptegen mamandar qúraldardy biledi, biraq júmystyng qúrylymyn dúrys týsinbeydi. Tapsyrmalardy talqylau, sheshimdi qújattau daghdylaryn aldyn ala qalyptastyru óte manyzdy».

Ekinshi mәsele — tәjiriybeli kadrlardyng tapshylyghy. Jana mamandar kóp bolghanymen, kýrdeli halyqaralyq jobalardy basqara alatyn joghary dengeyli sarapshylar jetkiliksiz, búl da eksporttyng ósuin tejeytin faktor bolyp tabylady.

Ýshinshi tosqauyl — kommersiyalandyru mәdeniyetining qalyptaspauy: ónimdi qaptay bilu, ony dúrys tanystyru, kliyent nemese investor tabu qabileti - syrtqy naryqqa shyghudyng manyzdy bóligi.

Osy mәselelerding barlyghyn sheshuge bolady: tәjiriybeni kýsheytu, aghylshyn tilin jetildiru, bilim beru ortalyqtary men kompaniyalar arasyndaghy yntymaqtastyqty keneytu. Sarapshynyng aituynsha, IT eksporty — búl tek tehnologiya ghana emes, kәsiby mәdeniyetting de kórinisi.

Qazaqstannyng sifrlyq sheshimderding jetekshi jetkizushisine ainaluy ýshin ne qajet

Túraqty ósudi qamtamasyz etu ýshin ýsh negizgi tirek qajet:

1. halyqaralyq standarttargha say dayyndalghan myqty mamandar;
2. mamandardyng óz daghdylaryn qoldana aluy ýshin jetkilikti jobalar sany;
3. teoriyany ghana emes, praktika men kәsiby daghdylardy da ýiretetin bilim beru jýiesi.

Qazaqstan qazirding ózinde osy baghytta qadam jasap keledi: halyqaralyq habtar, sifrlyq kóshpendiler baghdarlamasy, startaptardyng ósui, jeke akademiyalar arqyly oqytu ekojýieni aitarlyqtay kýsheytti.

Mariya Iosifidiyding aituynsha, IT eksporty — búl ekonomikany әrtaraptandyrudyn, jana júmys oryndaryn qúrudyng jәne valutalyq týsim tartudyng manyzdy mýmkindigi. Elimizde «mektep — kolledj/JOO — akademiyalar — jobalar» tizbegi neghúrlym erterek qalyptassa, Qazaqstannyng sifrlyq sheshimder jetkizushisi retinde ornyghuy da soghúrlym jyldam jýzege asady.

Abai.kz